Sửa đổi Luật Quốc tịch: Tăng cường khối đại đoàn kết, thu hút nguồn lực phát triển đất nước

Bà Võ Thị Hạnh, cán bộ Cục Hành chính tư pháp, Bộ Tư pháp. (Ảnh: Thu Trang)

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quốc tịch Việt Nam số 79/2025/QH15 được Quốc hội khóa XV thông qua ngày 24/6/2025.

Ngày 1/7/2025, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quốc tịch Việt Nam chính thức có hiệu lực.

Sự cần thiết ban hành luật

Việc xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quốc tịch Việt Nam nhằm thể chế hóa các chủ trương, chính sách của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 36-NQ/TW ngày 26/3/2004 của Bộ Chính trị về công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài.

Những chính sách mới về quốc tịch khẳng định, Đảng và Nhà nước ta luôn coi cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài là một bộ phận không tách rời của cộng đồng dân tộc Việt Nam. Điều này được cụ thể hóa bằng nhiều chủ trương, chính sách rộng mở và biện pháp cụ thể nhằm tạo điều kiện ngày càng thuận lợi hơn cho đồng bào về thăm đất nước, người thân, đầu tư, kinh doanh, hợp tác khoa học - công nghệ, hoạt động văn hóa - nghệ thuật.

Đồng thời, bước đi này cũng giải quyết nhanh chóng, thỏa đáng yêu cầu của người Việt Nam ở nước ngoài liên quan đến vấn đề quốc tịch phù hợp với Hiến pháp, pháp luật Việt Nam và tinh thần Nghị quyết số 36-NQ/TW.

Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, trong đó yêu cầu "có cơ chế đặc biệt về nhập quốc tịch, sở hữu nhà, đất, thu nhập, môi trường làm việc nhằm thu hút, trọng dụng, giữ chân các nhà khoa học đầu ngành, các chuyên gia, các 'tổng công trình sư' trong và ngoài nước có khả năng tổ chức, điều hành, chỉ huy, triển khai các nhiệm vụ trọng điểm quốc gia về khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo...".

Theo đó, việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quốc tịch Việt Nam, trong đó “nới lỏng” chính sách cho nhập/trở lại quốc tịch Việt Nam và đơn giản hóa thủ tục hành chính trong lĩnh vực quốc tịch nhằm tiếp tục thể chế hóa kịp thời, đầy đủ các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về công tác người Việt Nam ở nước ngoài, tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho người nước ngoài, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài về nước đầu tư, sản xuất, kinh doanh, thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số…

Khối kiều bào tham dự diễu hành kỷ niệm 80 năm Quốc khánh. (Ảnh: An Lê)

Một số điểm mới đáng chú ý

Theo bà Võ Thị Hạnh, cán bộ Cục Hành chính tư pháp, Bộ Tư pháp, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quốc tịch Việt Nam có nhiều điểm mới, trong đó đặc biệt thuận lợi hóa các điều kiện, thủ tục nhập quốc tịch Việt Nam.

Luật quy định người xin nhập quốc tịch Việt Nam có vợ/chồng hay có con đẻ là công dân Việt Nam có thể được nhập quốc tịch Việt Nam mà không phải đáp ứng các điều kiện: Biết tiếng Việt đủ để hòa nhập vào cộng đồng Việt Nam; thời gian thường trú ở Việt Nam từ 5 năm trở lên tính đến thời điểm xin nhập quốc tịch Việt Nam; có khả năng bảo đảm cuộc sống tại Việt Nam. Người xin nhập quốc tịch Việt Nam thuộc một trong những trường hợp: Có cha đẻ/mẹ đẻ hoặc ông nội và bà nội hoặc ông ngoại và bà ngoại là công dân Việt Nam; có công lao đặc biệt đóng góp cho sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam; có lợi cho Nhà nước CHXHCN Việt Nam; người chưa thành niên xin nhập quốc tịch Việt Nam theo cha hoặc mẹ thì có thể được nhập vào, không cần các điều kiện: biết tiếng Việt; đang thường trú ở Việt Nam; thời gian thường trú ở Việt Nam từ 5 năm trở lên; có khả năng bảo đảm cuộc sống tại Việt Nam...

Người xin nhập quốc tịch Việt Nam có vợ/chồng hoặc con đẻ hoặc cha đẻ/mẹ đẻ hoặc ông nội và bà nội hoặc ông ngoại và bà ngoại là công dân Việt Nam; có công lao đặc biệt đóng góp cho sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam; có lợi cho Nhà nước CHXHCN Việt Nam; người chưa thành niên xin nhập quốc tịch Việt Nam theo cha hoặc mẹ được giữ quốc tịch nước ngoài nếu đáp ứng các điều kiện gồm việc giữ quốc tịch nước ngoài phù hợp với pháp luật của nước đó; không sử dụng quốc tịch nước ngoài để gây phương hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân, xâm hại an ninh, lợi ích quốc gia, trật tự an toàn xã hội của Nhà nước CHXHCN Việt Nam và được Chủ tịch nước cho phép.

Đây là một trong những thay đổi quan trọng của Luật Quốc tịch Việt Nam (sửa đổi, bổ sung năm 2025) so với các quy định trước đó.

Quy định mới tại Điều 19 cho phép các trường hợp có cha đẻ/mẹ đẻ hoặc ông bà nội hoặc ông bà ngoại là công dân Việt Nam; nhà đầu tư, nhà khoa học, chuyên gia nước ngoài được nhập quốc tịch Việt Nam với điều kiện thông thoáng (được miễn các điều kiện về thường trú tại Việt Nam, biết tiếng Việt và khả năng bảo đảm cuộc sống tại Việt Nam).

Quan điểm của việc xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quốc tịch Việt Nam là tiếp tục duy trì nguyên tắc một quốc tịch Việt Nam. Do đó, theo quy định tại Khoản 6 Điều 19, Khoản 5 Điều 23 Luật Quốc tịch Việt Nam, một trong những điều kiện mà người xin nhập/xin trở lại quốc tịch Việt Nam đồng thời xin giữ quốc tịch nước ngoài phải đáp ứng là việc giữ quốc tịch nước ngoài phải phù hợp với pháp luật nước đó.

Luật Quốc tịch Việt Nam (sửa đổi, bổ sung năm 2025) không quy định cụ thể về các trường hợp được trở lại quốc tịch Việt Nam. Như vậy, tất cả trường hợp đã mất quốc tịch Việt Nam có đơn xin trở lại quốc tịch Việt Nam đều có thể được xem xét giải quyết.

Về quốc tịch của trẻ em và thay đổi quốc tịch của con chưa thành niên, quy định trước đây có thể dẫn đến tình trạng con chưa thành niên trở thành người không quốc tịch nếu cha mẹ đã thôi quốc tịch Việt Nam nhưng chưa được hoặc không được nhập quốc tịch nước ngoài, nhưng quy định mới tại Luật sửa đổi năm 2025 đã bảo đảm quyền được lựa chọn quốc tịch đối với con chưa thành niên khi cha mẹ thôi quốc tịch Việt Nam.

Ngoài ra, luật cũng bổ sung quy định về quốc tịch của trẻ em và thay đổi quốc tịch của con chưa thành niên; về mối quan hệ giữa nhà nước và công dân trong một số trường hợp tại Điều 5 Luật Quốc tịch Việt Nam, về giấy tờ chứng minh quốc tịch Việt Nam.

Đáng chú ý, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quốc tịch Việt Nam đã đơn giản hóa đáng kể thủ tục, loại bỏ giấy tờ trùng lặp, giảm bớt gánh nặng hành chính, đồng thời vẫn bảo đảm tính minh bạch, thận trọng trong khâu thẩm tra thông qua sự xác nhận của cơ quan có thẩm quyền nước ngoài. Đây là bước cải cách thủ tục quan trọng, vừa tạo thuận lợi cho cá nhân, vừa đáp ứng yêu cầu quản lý của Nhà nước trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Có thể thấy, nỗ lực sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quốc tịch thông qua những quy định mới bảo đảm "gần dân, sát dân" hơn nhằm hướng đến mục tiêu tăng cường khối đại đoàn kết, thúc đẩy chính sách hòa hợp dân tộc và thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao đóng góp vào sự phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Nhã Anh