Chủ động kịch bản ứng phó, bảo đảm an toàn hồ đập và tính mạng người dân

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà làm việc với lãnh đạo tỉnh Lào Cai và đại diện Công ty Cổ phần Thủy điện Thác Bà về công tác chuẩn bị ứng phó với bão số 11 - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Tăng cường kiểm tra các hồ chứa

Báo cáo với Phó Thủ tướng và đoàn công tác, Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai Trần Huy Tuấn cho biết, địa phương đang triển khai các nhiệm vụ trọng tâm trong ứng phó với bão số 11.

Cụ thể, các thông tin dự báo lượng mưa cụ thể tại từng xã (từ 70-150 mm) đã được chuyển đến chính quyền cơ sở để chủ động phương án ứng phó.

Lào Cai tập trung khắc phục hậu quả bão số 10, nhằm thông tuyến giao thông bị chia cắt; chuẩn bị rọ thép, vật tư, phương tiện, huy động máy xúc, gạch, đá và các phương tiện khác tại chỗ để sẵn sàng xử lý các điểm sạt lở mới.

Lực lượng công an và quân đội vẫn đang duy trì lực lượng tại các khu vực bị ảnh hưởng, sẵn sàng hỗ trợ khi có sự cố. Tỉnh thực hiện nghiêm phương châm “bốn tại chỗ”, chuẩn bị đầy đủ vật tư, dầu máy, nhu yếu phẩm để không bị động khi mưa lớn gây chia cắt.

Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai Trần Huy Tuấn cho biết, địa phương đang triển khai các nhiệm vụ trọng tâm trong ứng phó với bão số 11 - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Liên quan đến sản xuất, ông Nguyễn Huy Tuấn cho biết, bà con được vận động thu hoạch sớm theo tinh thần "xanh nhà hơn già đồng", tuy có giảm năng suất, nhưng thu được đến đâu hay đến đó để đảm bảo an toàn, sau đó Nhà nước sẽ tiếp tục hỗ trợ người dân.

Tỉnh cũng tăng cường kiểm tra các công trình, đặc biệt là khu vực khai thác mỏ và hồ chứa thải, do sau bão số 10, nước tại các hồ đã đầy, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn. UBND tỉnh đã chỉ đạo các địa phương có hồ chứa bùn thải, đê kè xung yếu kiểm tra, có phương án bảo đảm an toàn.

Công tác di dời dân được xác định là trọng tâm, "an toàn vẫn hơn, tính mạng là trên hết". Một số tuyến đường mới thi công, mái taluy chưa ổn định, tỉnh cấm phương tiện qua lại ban đêm hoặc khi có mưa lớn.

Hiện trên địa bàn Lào Cai có 240 công trình hồ thủy lợi có dung tích từ 30.000 m3 trở lên, trong đó có cả hồ Thác Bà. Tỉnh đã chỉ đạo kiểm tra, hạ mực nước để bảo đảm an toàn, sau khi xảy ra vụ vỡ ao nuôi cá tại xã Bảo Thắng, khiến hai người tử vong. Ngoài ra, có 105 nhà máy thủy điện nhỏ (công suất từ 30 đến 90 MW) đang vận hành; tất cả đều có quy trình vận hành riêng và quy trình vận hành liên hồ chứa theo quy định.

Ngành giáo dục cho học sinh mầm non, tiểu học, THCS nghỉ học tạm thời để bảo đảm an toàn.

Tỉnh cũng đã chỉ đạo Sở Ngoại vụ trao đổi thông tin với tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) về tình hình mưa, mực nước trên hai lưu vực sông Chảy và sông Hồng, nhằm chủ động nắm bắt khả năng xả lũ.

Cũng tại cuộc họp, ông Nguyễn Huy Tuấn cũng nêu một số bất cập về chuyển mạng viễn thông khi có mưa bão; việc phân cấp quản lý hồ chứa, quy trình vận hành liên hồ chưa hợp lý; kiến nghị gia cố kè các đoạn xung yếu ở hạ du thủy điện Thác Bà...

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp báo cáo với Phó Thủ tướng về hoạt động cắt lũ của hồ Thủy điện Thác Bà - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Cần thay đổi trong phân cấp quản lý hồ chứa, quy trình vận hành liên hồ

Báo cáo với Phó Thủ tướng về hoạt động cắt lũ của hồ Thủy điện Thác Bà, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp cho biết, hồ Thác Bà có dung tích khoảng 3 tỷ m3, có lưu vực trải rộng ở cả Lào Cai và Tuyên Quang, một phần bên kia biên giới, tiềm ẩn nhiều yếu tố phức tạp về mưa lũ.

Dự báo, đêm 5/10 đến sáng 6/10, khu vực lưu vực hồ Thác Bà bắt đầu có mưa, tập trung trong 24 giờ đầu với lượng mưa 150–200 mm, sau đó hai ngày 7–8/10 giảm còn 50–100 mm. Hiện nay, hồ Thác Bà đã tiến hành xả để đưa mực nước về dưới cao trình 57 m nhằm chuẩn bị đón lượng mưa lớn trong lưu vực có thể làm mực nước hồ tăng 80 cm nhưng vẫn dưới cao trình bình thường.

Tuy nhiên, chúng ta cần tính đến tình huống mưa lớn hơn dự báo, hạ lưu sẽ phải chống chịu trong điều kiện nước các sông đang ở mức báo động 2, có nơi báo động 3.

Nhìn nhận đang có bất hợp lý trong phân cấp quản lý hồ chứa, quy trình vận hành liên hồ và cần thay đổi khi thời gian xảy ra thiên tai không còn như trước, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp cho rằng, trong tình huống thiên tai, bất kể ngày nào, giờ nào, cấp có thẩm quyền đều phải được quyết định, không thể ràng buộc bởi mốc thời gian hành chính.

Cơ quan quản lý nhà nước là Bộ Nông nghiệp và Môi trường chịu trách nhiệm chung. Ở địa phương là Chủ tịch UBND tỉnh. Nhưng người chủ động nhất vẫn phải là đơn vị quản lý hồ chứa trong nắm thông tin, đề xuất phương án vận hành.

Từ thực tiễn vận hành các hồ chứa lớn như Thủy điện Thác Bà, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp đề nghị có hội đồng tư vấn hoặc nhóm chuyên gia độc lập tính toán phương án vận hành, lượng mưa, mô hình dòng chảy.

Phó Thủ tướng đề nghị xây dựng các kịch bản theo từng cấp độ - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Kết luận buổi làm việc, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà gửi lời chia buồn sâu sắc của Tổng Bí thư, Thường trực Ban Bí thư và Thủ tướng Chính phủ tới các gia đình bị thiệt hại do thiên tai; mong muốn Lào Cai, các lực lượng vũ trang, doanh nghiệp… triển khai nhanh, hiệu quả các nguồn lực hỗ trợ người dân, khẩn trương khắc phục hậu quả bão số 10 và chủ động ứng phó bão số 11.

Phó Thủ tướng ghi nhận và đánh giá cao tinh thần chủ động, khẩn trương của tỉnh Lào Cai trong công tác khắc phục hậu quả bão số 10, đồng thời triển khai sớm các biện pháp phòng, tránh, ứng phó với bão số 11, bám sát chỉ đạo của Thường trực Ban Bí thư, Công điện của Thủ tướng Chính phủ và sự phối hợp hiệu quả giữa các lực lượng, đặc biệt là quân đội và công an trên địa bàn.

Phó Thủ tướng kiểm tra trên đập xả nhà máy thủy điện Thác Bà - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Phó Thủ tướng cho biết, qua kiểm tra thực tế, nhiều địa phương vừa trải qua thiên tai nhưng đã được lực lượng quân đội hỗ trợ tích cực trong tìm kiếm người mất tích, khắc phục hậu quả và ổn định đời sống nhân dân.

Tuy nhiên, công tác ứng phó bão số 11 rất khó khăn, phức tạp khi cơn bão này đến ngay sau bão số 10, khiến lực lượng cứu hộ và người dân đều mệt mỏi, đời sống gặp nhiều khó khăn.

Trong khi đó, các tỉnh trung du, miền núi có đặc điểm địa hình phức tạp, hoàn lưu sau bão thường gây ra thiệt hại nặng nề hơn khi bão đổ bộ.

“Chúng ta phải rút kinh nghiệm, dự báo không chỉ trước và trong bão, mà cả sau bão – giai đoạn hoàn lưu mới là lúc hình thái thiên tai gây tác động nặng nề nhất”, Phó Thủ tướng nói và yêu cầu các bản tin dự báo thiên tai phải bao quát cả ba giai đoạn: Trước, trong và sau bão.

Chủ động kịch bản “đa thiên tai”, tăng cường dự báo chính xác

Nhấn mạnh yêu cầu dự báo chính xác, kịp thời để công tác di dời, ứng phó được chủ động, hiệu quả, Phó Thủ tướng đề nghị xây dựng các kịch bản theo từng cấp độ. Dự báo phải đi kèm với các khuyến cáo cụ thể theo từng ngày, từng đêm để địa phương có hành động phù hợp.

Phó Thủ tướng yêu cầu các cơ quan chuyên môn cung cấp thông tin cập nhật, sát thực tế; xây dựng mô hình tính toán lượng mưa, lưu lượng nước để điều hành các hồ chứa chủ động hơn. “Các trạm đo phải phục vụ cho việc dự báo lượng mưa ở từng khu vực, lưu vực, từ đó tính được mực nước trong vài giờ tới để điều hành sớm, chủ động hơn”.

Về vận hành hồ thủy điện Thác Bà, Phó Thủ tướng yêu cầu Công ty Cổ phần Thủy điện Thác Bà và các cơ quan liên quan khẩn trương rà soát, tính toán kỹ phương án điều tiết lũ.

Thủy điện Thác Bà xả đáy - Ảnh: VGP/Minh Khôi

“Không thể thấy nước lên là xả, thấy nước xuống lại đóng. Phải có cơ sở tính toán khoa học, điều tiết đúng thời điểm để vừa đảm bảo an toàn cho hạ lưu, vừa phát huy hiệu quả kinh tế,” Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Phó Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẩn trương trình Thủ tướng xem xét sửa đổi quy trình về vận hành hồ chứa, làm rõ trách nhiệm của đơn vị quản lý hồ, UBND địa phương và các bộ ngành liên quan. Đồng thời, trong tháng 10, Công ty Thủy điện Thác Bà phải hoàn thiện, trình Bộ Công Thương thẩm định phương án xây dựng đập tràn hoặc công trình dự phòng khi xả lũ, hoàn thành việc xây dựng vào mùa khô 2025-2026; đánh giá hiệu quả phát điện, điều tiết lũ của Thủy điện Thác Bà; thiết lập ngay mô hình tính toán lượng mưa, dòng chảy về để có phương án cắt lũ, xả lũ tối ưu.

Đối với các mỏ khai thác khoáng sản, Phó Thủ tướng yêu cầu Lào Cai rà soát, chỉ đạo các chủ mỏ chịu trách nhiệm đảm bảo an toàn bãi thải, không để sạt lở gây hậu quả nghiêm trọng.

Phó Thủ tướng cũng nêu rõ hạn chế của hạ tầng viễn thông, cho biết nhiều khu vực miền núi vẫn mất sóng ngay cả khi không có bão; và yêu cầu Quân khu 2 phối hợp với Viettel mang thiết bị thông tin vào các vùng dễ bị chia cắt, đảm bảo thông tin thông suốt trong mọi tình huống.

“Không có thông tin là không thể giúp dân. Phải mang cả lương thực, thuốc men, máy móc, ca nô, xuồng... vào khu vực trọng điểm để sẵn sàng ứng cứu”, Phó Thủ tướng lưu ý và đề nghị các bộ, ngành, địa phương tiếp tục rút kinh nghiệm từ các trận bão vừa qua, làm việc nghiêm túc, có trách nhiệm, đúng tiến độ và hạn chế tối đa thiệt hại về người và tài sản. “Đó là thước đo trách nhiệm”.

Minh Khôi