Sửa đổi Bộ luật Hình sự để tăng cường bảo vệ hơn nữa quyền con người, quyền công dân

Lãnh đạo Bộ chủ trì cuộc họp nghe báo cáo về việc sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự. (Ảnh PV)

Theo dự thảo Báo cáo kết quả tổng kết thực tiễn thi hành Bộ luật Hình sự (BLHS) năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), BLHS của nước ta qua 3 lần pháp điển hóa đã ngày một hoàn thiện hơn, thể hiện rõ nét hơn những yêu cầu trong xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền. Đặc biệt BLHS 2015 đã thể chế hóa mạnh mẽ những quan điểm, tư tưởng chủ đạo về cải cách tư pháp và hoàn thiện pháp luật trong Nghị quyết số 48-NQ/TW và Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị, cũng như thể chế hóa toàn diện hơn những quy định về bảo vệ quyền con người, quyền và nghĩa vụ của công dân trong Hiến pháp năm 2013.

Tuy nhiên, để tăng cường bảo vệ hơn nữa quyền con người, quyền công dân, đồng thời góp phần khơi thông nguồn lực, tạo môi trường an toàn để phát triển thì việc nghiên cứu sửa đổi, bổ sung quy định của BLHS năm 2015 cần đáp ứng các yêu cầu như chuyển đổi tư duy xây dựng pháp luật theo hướng vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực để phát triển, dứt khoát từ bỏ tư duy “không quản được thì cấm”; thể chế hóa đầy đủ và toàn diện các chủ trương, đường lối của Đảng về phòng, chống tội phạm, bảo đảm quyền con người, quyền công dân.

Đồng thời, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn đấu tranh với các tội phạm trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, kịp thời ứng phó với các vấn đề an ninh phi truyền thống; thúc đẩy phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, góp phần nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí; tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc tăng cường hợp tác quốc tế trong đấu tranh phòng, chống hành vi phạm tội.

Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật hình sự - hành chính Lê Vân Anh cho biết một số vấn đề dự kiến sửa đổi, bổ sung. Theo đó, Phần thứ nhất - Những quy định chung bao gồm các vấn đề như mở rộng nguồn của phát luật hình sự; hoàn thiện các quy định về trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại; hoàn thiện các quy định về hệ thống hình phạt; hoàn thiện các quy định về chế định chuẩn bị phạm tội, biện pháp bắt buộc chữa bênh, tha tù trước thời hạn có điều kiện, tạm đình chỉ chấp hành hình phạt. Phần thứ hai - Các tội phạm bao gồm các vấn đề như nghiên cứu bỏ dấu hiệu phản ánh nhân thân của người thực hiện hành vi vi phạm là dấu hiệu định tội tại các tội danh trong BLHS; sửa đổi quy định về mức định lượng làm căn cứu truy cứu trách nhiệm hình sự; quy định là tội phạm đối với một số hành vi nguy hiểm cho xã hội mới xuất hiện…

Cho ý kiến bước đầu về sửa đổi BLHS, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh hoan nghênh Vụ Pháp luật hình sự - hành chính đã chủ động, tích cực nghiên cứu tổng kết thực tiễn thi hành BLHS và đề nghị tới đây cần tiếp tục nhiệt tình tham gia với cơ quan được giao chủ trì tổng kết thi hành Bộ luật này.

Đối với một số nội dung báo cáo, Bộ trưởng lưu ý một số vấn đề về việc mở rộng nguồn pháp luật hình sự, trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại, hình phạt tử hình, về định lượng tỷ lệ tổn thương cơ thể hay định lượng về giá trị tài sản phải bảo đảm sự thống nhất trong cách tính toán, xử lý được bất cập hiện hành. Liên quan đến quy định là tội phạm đối với một số hành vi nguy hiểm mới nhưng chưa được quy định là tội phạm hình sự, Bộ trưởng cho rằng, một số quy định hiện chưa đáp ứng yêu cầu của các điều ước quốc tế, nhưng cần nghiên cứu quy định sao cho hài hòa, phù hợp với bối cảnh trong nước.

* Cũng trong chiều 13/3, lãnh đạo Bộ đã nghe báo cáo về việc sửa đổi, bổ sung Luật Xử lý vi phạm hành chính (XLVPHC). Đây là một đạo luật liên quan mật thiết đến quá trình sắp xếp tinh gọn bộ máy, đặc biệt là vấn đề thẩm quyền xử phạt VPHC của các chức danh sau sắp xếp; việc áp dụng các biện pháp xử lý hành chính như biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn; đưa vào trường giáo dưỡng; đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc và đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc cũng sẽ có nhiều thay đổi trong thời gian tới…

Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh hoan nghênh sự chủ động nghiên cứu của Cục Kiểm tra văn bản và Quản lý XLVPHC, đồng thời nhấn mạnh việc sửa đổi, bổ sung Luật XLVPHC là bắt buộc bởi tổ chức bộ máy đã có nhiều thay đổi, nhất là tới đây triển khai mô hình chính quyền 2 cấp. Tuy nhiên, cần nghiên cứu thấu đáo nội dung sửa đổi có kịp thời đáp ứng nhu cầu thực tiễn đặt ra hay không. Bộ trưởng cũng nêu vấn đề, nếu trình thông qua đồng thời với một số luật tại Kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025) thì rất thuận lợi, Cục cân nhắc có làm kịp thời được không thì báo cáo ngay cho lãnh đạo Bộ.

Cho ý kiến về việc sửa đổi, bổ sung Luật XLVPHC, Thứ trưởng Đặng Hoàng Oanh chia sẻ, là lãnh đạo Bộ phụ trách công tác này, hàng năm đều có tổng kết báo cáo những vướng mắc trong thực tiễn thi hành Luật. Luật này chịu sự tác động lớn của công cuộc sắp xếp tổ chức bộ máy nên Thứ trưởng cũng đồng tình, nếu nghiên cứu sửa đổi, bổ sung, trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9 thì rất kịp thời đi vào cuộc sống.

Thịnh Đạt