Sự vận hành kỳ diệu của Trái Đất

Kết hợp minh họa trực quan với lời kể súc tích, dễ hiểu, Sự vận hành kỳ diệu của Trái Đất: Hiểu về thế giới của chúng ta và các hệ sinh thái của Rachel Ignotofsky (Mai Ngọc Tú biên dịch) cung cấp kiến thức khái lược về môi trường tự nhiên và đa dạng sinh học của những vùng khác nhau cùng chung sống trên hành tinh quê nhà của loài người.

Sách Sự vận hành kỳ diệu của Trái Đất: Hiểu về thế giới của chúng ta và các hệ sinh thái. Ảnh: T.A.

Thế giới tự nhiên đa dạng, muôn màu

Cuốn sách bố cục thành 4 phần, trong đó trọng tâm là hành trình chu du qua các châu lục và vùng cực cùng đại dương để khám phá những hệ sinh thái đa dạng của Trái Đất.

Nhưng trước khi lên đường nhìn ngắm thế giới đó là lớp "vỡ lòng" nơi tác giả giải thích khúc chiết các khái niệm và trình bày những hiểu biết cơ bản: Các cấp độ của tổ chức sinh thái, bản đồ khu sinh học, hệ sinh thái, dòng năng lượng, phân loại sinh vật, tương tác giữa các sinh vật, diễn thế, hệ vi sinh thái và hệ sinh thái hiển vi. Qua đó, tự nhiên hiện ra trong một tổng thể rộng lớn, có phần trừu tượng mà lại bao hàm vô vàn những quần xã, hệ sinh thái nhỏ hơn bên trong, đến đây thì rất mực gần gũi: ví như một gốc cây mục, một ao nước mà ta dễ dàng bắt gặp quanh ngôi nhà mình.

Sau phần "bổ túc" kiến thức này là hành trình khám phá thế giới, phát xuất từ Bắc Mỹ xuôi xuống Nam Mỹ, hướng về phương Đông thăm thú châu Âu, châu Á, đến châu Úc rồi Bắc cực, Nam cực, lại ra cả vùng nước mở và đáy đại dương. Đầu mỗi phần là bản đồ từng khu vực, được chia nhỏ với màu sắc khác nhau để đánh dấu đặc điểm địa chất, thảm thực vật.

Hành động để bảo vệ mái nhà chung

Nhưng Trái đất không chỉ vận hành dựa vào thế giới tự nhiên, mà con người đã luôn "thay đổi cảnh quan theo cả chiều hướng tốt và xấu". Tác giả dành một vài đoạn văn ở mỗi chương để giới thiệu chung về di sản lịch sử, văn hóa của từng miền đất. Từ "tân Thế giới" Bắc Mỹ" trải dài từ đảo Greenland tới đất nước Panama, "cựu Thế giới" cái nôi của văn minh phương Tây, ngôi nhà của một số nền văn minh gốc đầu tiên đến nơi khởi sinh của nhân loại.

Trích sách Sự vận hành kỳ diệu của Trái Đất: Hiểu về thế giới của chúng ta và các hệ sinh thái. Ảnh: T.A.

Theo sau đó là giải thích về các hệ sinh thái tiêu biểu, đóng góp to lớn vào Sự vận hành kỳ diệu của Trái đất: từ dãy Himalaya, rừng mưa Congo đến rạn san hô Great Barrier, các con sông,... Song tất cả những hệ sinh thái này đều ít nhiều đã và đang chịu những mối đe dọa lớn từ tác động của con người, chẳng hạn việc xây dựng quá đà các công trình du lịch tại lưu vực Địa Trung Hải, ô nhiễm ánh sáng do ánh sáng nhân tạo sa mạc Atacama,... Đồng thời, tác giả cho thấy con người đang dần nhìn nhận được hậu quả của việc khai thác tự nhiên không đúng cách và từng bước thay đổi cách làm để khắc phục, ngăn chặn những thảm họa tương lai.

Chúng ta dựa vào sự cân bằng của những chu trình của tự nhiên, như chu trình cacbon, chu trình nitơ, chu trình phốt pho, chu trình nước - một số phương thức chính để các hệ sinh thái tuần hoàn và biến đổi vật chất - để có được sự sống trên Trái đất. Từ đây, trong Nhân loại và hành tinh Trái đất, Rachel Ignotofsky làm rõ những tác động của con người tới tự nhiên; đặc biệt nhấn mạnh đến sự ấm lên toàn cầu và biến đổi khí hậu, và cuối cùng chỉ ra cách mà mỗi người có thể chung tay để bảo về hành tinh Trái đất, nơi đến giờ phút này vẫn là mái nhà duy nhất của chúng ta.

Rachel Ignotofsky là tác giả người Mỹ được biết đến với những tác phẩm về khoa học và lịch sử có minh họa công phu. Ở Sự vận hành kỳ diệu của Trái Đất, bên cạnh những minh họa sinh động, tác giả còn lồng ghép những dữ kiện ngắn, thú vị để dòng thông tin bớt phần khô khan.

Trong hành trình khám phá thế giới cùng cô, bạn đọc Việt Nam vẫn có thể bắt gặp những chi tiết quen thuộc, khi cô giải thích hệ quả mà chiến tranh để lại trên hệ sinh thái rừng ngập mặn Đông Dương, về lượng tôm chủ lực của ngành thủy sản. Văn phong dung dị, gần gũi của tác giả được dịch giả khéo léo chuyển tải, hướng đến độc giả nhỏ tuổi với cách gọi "em", trở thành lời tâm tình, thủ thỉ.

Tâm Anh