'Sự thật, lẽ phải và ngọn bút', bản lĩnh, khát vọng của người 45 năm làm báo

Ra mắt cuốn sách “Sự thật, lẽ phải và ngọn bút”

Cuộc đối thoại về sứ mệnh người làm báo

Với hơn 600 trang, chia thành 8 chương và 66 bài viết, Sự thật, lẽ phải và ngọn bút không chỉ là tuyển tập chính luận mà còn là một “cuộc đối thoại” xuyên thế hệ về sứ mệnh người làm báo trong xã hội hiện đại. Tác phẩm ra mắt đúng vào thời điểm ý nghĩa, kỷ niệm tròn 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, như một dấu mốc khắc ghi con đường dấn thân và trăn trở nghề nghiệp của nhà báo Hồ Quang Lợi, người đã có 45 năm gắn bó với nghề.

Tựa đề Sự thật, lẽ phải và ngọn bút được tác giả xem như một tuyên ngôn nghề nghiệp thiêng liêng của người làm báo cách mạng. Theo tác giả, một ngòi bút chân chính không chỉ phải phản ánh sự thật mà còn phải đứng về phía lẽ phải, lấy giá trị nhân văn làm nền tảng. Với văn phong đậm chất chính luận nhưng không khô cứng, từng trang viết gợi lên những suy tư sâu sắc về vai trò của báo chí trong việc bảo vệ chân lý, định hình giá trị, góp phần phát triển văn hóa và con người Việt Nam.

“Con đường đến sự thật là một con đường gian nan. Phải làm rõ được bản chất của sự thật thì mới bảo vệ được lẽ phải. Ai sẽ làm việc đó? Chính là nhà báo với ngòi bút của mình”, nhà báo Hồ Quang Lợi chia sẻ.

Không chỉ phân tích thời cuộc trong nước và quốc tế, từ xung đột chiến lược Trung - Mỹ đến cuộc chiến ở Ukraine, cuốn sách còn đặt ra loạt vấn đề cấp thiết: Đâu là vị trí của báo chí chính thống trong kỷ nguyên truyền thông số? Làm thế nào để đối trọng với thông tin giả, khủng hoảng niềm tin và tác động ngày càng mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo?

Với giọng văn chính luận thẳng thắn mà uyển chuyển, Hồ Quang Lợi viết: “AI không có trái tim…”. Một câu ngắn, nhưng khẳng định rõ: nhà báo không thể bị thay thế, nếu còn giữ được cảm xúc, trực giác và đạo đức nghề nghiệp.

Thiếu tướng, nhà văn Nguyễn Hồng Thái nhận định: “Sự thật, lẽ phải và ngọn bút là cuốn sách nóng hổi tính thời cuộc, sắc sảo trong kiến giải văn hóa, câu chữ vừa cẩn trọng vừa bay bổng”. Nhà phê bình Bùi Việt Thắng cũng bày tỏ: “Đọc từng trang viết, thấy hiển hiện một trí tuệ mẫn tiệp và một trái tim dồi dào cảm xúc. Đó là bảng giá trị của chữ nghĩa”.

Chính trực, nhân văn, nền tảng bền vững của nghề báo

Một trong những nội dung xuyên suốt của cuốn sách là nhấn mạnh vai trò đạo đức báo chí. Ở chương Đừng để nén bạc đâm toạc tờ giấy, Hồ Quang Lợi cảnh báo tình trạng nhà báo hai mặt, viết một đằng trên báo chính thống, nhưng lại phát ngôn trái ngược trên mạng xã hội. Theo ông, “Tư cách của một nhà báo chỉ có một: trung thực, chính trực. Nếu không, ngòi bút sẽ bị bẻ cong”.

Ông dẫn lại Quy định 10 điều đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam, đặc biệt nhấn mạnh Điều 5, quy định rõ chuẩn mực ứng xử trên mạng xã hội. “Nhà báo không thể bị đánh lừa, vì nếu bị đánh lừa, họ sẽ đánh lừa cả công chúng”, ông nhấn mạnh, đồng thời cho rằng đạo đức nghề nghiệp chính là “lời cam kết thiêng liêng” mà người làm báo phải giữ vững giữa cám dỗ lợi ích và áp lực cơm áo.

Bên cạnh những nội dung mang tính chiến lược, cuốn sách còn giàu chất nhân văn. Các chương như Ánh sáng nhân văn, Mạng xã hội, AI và báo chí, hay Trái tim và Ngọn lửa… không chỉ đưa ra phân tích lý luận mà còn truyền cảm hứng, từ những ký ức về Bác Hồ, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, đến những trải nghiệm thực địa trong đại dịch Covid-19. Theo tác giả, “tính chiến đấu của báo chí phải gắn liền với tính nhân văn”, vì báo chí, suy cho cùng, là nghề của trái tim.

Lễ ra mắt có sự tham gia của đại diện các cơ quan báo chí, hội nhà báo cùng đông đảo đồng nghiệp và bạn bè thân thiết của tác giả

Không né tránh thách thức “kinh tế báo chí”, Hồ Quang Lợi thẳng thắn nhìn nhận: “Nếu phóng viên phải vật lộn với cơm áo, ngòi bút khó mà giữ được sự ngay thẳng”. Ông đề xuất cần có một đề án kinh tế báo chí cấp quốc gia, tạo hành lang pháp lý và tài chính để các tòa soạn có thể tồn tại một cách tử tế, vừa giữ vững chất lượng nội dung vừa đảm bảo nguồn lực.

Khi được hỏi điều gì là “vaccine tinh thần” trong những giai đoạn xã hội khủng hoảng, ông trả lời: “Giữ được niềm tin cho xã hội bằng thông tin chính xác, tin cậy và thuyết phục, đó là vai trò sống còn của báo chí”.

Sự thật, lẽ phải và ngọn bút không chỉ là sự đúc kết của một người làm báo kỳ cựu mà còn là một hành trình đối thoại giữa thế hệ đi trước và các nhà báo trẻ. Trong bối cảnh báo chí đang đối mặt với nhiều thách thức về kinh tế, công nghệ và niềm tin xã hội, cuốn sách một lần nữa khẳng định: chỉ có đạo đức nghề nghiệp, bản lĩnh chính trị và tình yêu sâu sắc với nghề báo mới giúp báo chí tiếp tục giữ vững vai trò là lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng, văn hóa.

MAI CHI