Sự 'hồi sinh' của điện hạt nhân ở các quốc gia phát triển

Lý do đằng sau xu hướng này rất đa dạng và phức tạp, nhưng chúng ta có thể tóm gọn lại trong một số yếu tố chính như tính an toàn năng lượng, sự bền vững về môi trường, và nhu cầu giảm thiểu khí thải carbon.

Trung Quốc và Nga đóng góp đến 60% các nhà máy điện hạt nhân mới được xây dựng trong 10 năm qua và hai nước này cũng đang cải thiện năng lực công nghệ của mình. Trong bối cảnh chi phí bảo trì đang tăng, các chính phủ tại Mỹ và châu Âu đang tăng cường các động thái nhằm hỗ trợ phát triển nguồn năng lượng này.

Tính đến tháng 6/2024, có 436 nhà máy điện hạt nhân trên thế giới, với công suất phát điện khoảng 416 triệu kilowatt, vượt mức cao kỷ lục của năm 2018 (414,45 triệu kilowatt). Trong sáu tháng đầu năm 2024, bốn lò phản ứng (tổng công suất khoảng 4,53 triệu kilowatt) đã bắt đầu hoạt động tại Trung Quốc, Mỹ, Hàn Quốc và Ấn Độ, và chỉ có một lò phản ứng (1 triệu kilowatt) ở Nga đã ngừng hoạt động.

Khoảng 70 nhà máy điện hạt nhân mới đã được xây dựng trong thập kỷ qua, tăng công suất phát điện thêm khoảng 6%. Trung Quốc và Nga đang dẫn đầu về xây dựng mới. Trong thời gian này, Trung Quốc đã xây dựng 39 nhà máy điện hạt nhân mới, tăng công suất phát điện thêm khoảng bốn lần. Vào tháng 5/2024, nhà máy điện hạt nhân thứ 56, nhà máy điện hạt nhân Phòng Thành Cảng số 4, đã bắt đầu hoạt động tại Khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây. Số lượng nhà máy điện hạt nhân đang hoạt động tại nước này ngang bằng với Pháp, quốc gia đứng thứ hai thế giới.

Nhiệt điện cung cấp khoảng 70% nguồn cung điện của Nga. Nga đang đẩy nhanh việc xây dựng các nhà máy điện hạt nhân mới với mục tiêu khử carbon và cải thiện ô nhiễm không khí. Nga, quốc gia đứng thứ tư thế giới cùng với Nhật Bản về số lượng nhà máy điện hạt nhân đang hoạt động, cũng tiếp tục xây dựng các nhà máy mới. Trong số 33 nhà máy điện hạt nhân đang hoạt động, có 9 nhà máy đã được khởi động trong 10 năm qua. Để giảm các nhà máy nhiệt điện tiêu thụ khí đốt tự nhiên, vốn là nguồn tài nguyên xuất khẩu, số lượng nhà máy điện hạt nhân sẽ tăng lên. Với 10 nhà máy điện hạt nhân đang được xây dựng và hơn 20 nhà máy đang được quy hoạch, Nga có khả năng củng cố vị trí thứ tư trên thế giới vào những năm 2020.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) ước tính rằng đến năm 2050, nhu cầu điện toàn cầu sẽ tăng gấp đôi mức hiện tại. Chỉ riêng nhu cầu về các trung tâm dữ liệu, do sự phát triển của AI, dự kiến đến năm 2026 sẽ cao gấp 2,3 lần mức của năm 2022. Năng lượng tái tạo đang trở nên phổ biến hơn trong nỗ lực phi carbon hóa, nhưng năng lượng hạt nhân đang được đánh giá lại là nguồn năng lượng sạch, ổn định.

Đảm bảo an ninh năng lượng và giảm thiểu khí thải carbon

Một trong những lý do quan trọng nhất khiến các nước phát triển quay trở lại với điện hạt nhân là sự đảm bảo an ninh năng lượng. Điện hạt nhân cung cấp một nguồn năng lượng ổn định và đáng tin cậy, không phụ thuộc vào điều kiện thời tiết như năng lượng tái tạo. Với việc các nước phụ thuộc nhiều vào nguồn năng lượng nhập khẩu, việc phát triển điện hạt nhân trong nước giúp giảm thiểu sự phụ thuộc vào nguồn cung cấp năng lượng nước ngoài và đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

Một yếu tố không thể bỏ qua là nhu cầu cấp bách trong việc giảm thiểu khí thải carbon để đối phó với biến đổi khí hậu. Các quốc gia phát triển đang đặt ra những mục tiêu khắt khe về giảm thiểu khí thải và điện hạt nhân trở thành một giải pháp quan trọng trong bối cảnh này. Không giống như các nhà máy nhiệt điện sử dụng nhiên liệu hóa thạch, các nhà máy điện hạt nhân không phát thải CO2 trong quá trình sản xuất điện. Điều này giúp các quốc gia tiến gần hơn đến mục tiêu cắt giảm lượng khí thải và xây dựng một nền kinh tế xanh hơn.

Ngày càng có nhiều quốc gia trên thế giới quay trở lại với điện hạt nhân.

Một yếu tố khác là công nghệ hạt nhân đã có những bước tiến vượt bậc trong những năm gần đây. Các nhà máy điện hạt nhân hiện đại được thiết kế với các hệ thống an toàn tiên tiến, giảm thiểu nguy cơ xảy ra tai nạn. Những công nghệ mới như lò phản ứng thế hệ IV không chỉ tăng cường tính an toàn mà còn cải thiện hiệu suất sử dụng nhiên liệu. Điều này làm giảm lượng chất thải hạt nhân và tăng tính bền vững của điện hạt nhân.

Các chính phủ ở nhiều quốc gia phát triển đã nhận ra lợi ích của điện hạt nhân và đã đưa ra các chính sách hỗ trợ để thúc đẩy sự phát triển của ngành này. Các biện pháp hỗ trợ có thể bao gồm giảm thuế, tài trợ nghiên cứu và phát triển, cũng như các ưu đãi tài chính khác. Sự hỗ trợ từ chính phủ giúp tạo động lực cho các doanh nghiệp và nhà đầu tư tham gia vào lĩnh vực năng lượng hạt nhân.

Hiệu quả kinh tế dài hạn

Mặc dù chi phí ban đầu để xây dựng nhà máy điện hạt nhân là rất lớn, nhưng về lâu dài, điện hạt nhân lại có chi phí vận hành thấp và ổn định. Điều này giúp giảm giá thành sản xuất điện và tăng tính cạnh tranh của nền kinh tế. Hơn nữa, sự phát triển của công nghệ hạt nhân cũng tạo ra nhiều cơ hội việc làm chất lượng cao, thúc đẩy sự phát triển kinh tế của các quốc gia.

Một yếu tố khác thúc đẩy sự trở lại của điện hạt nhân là nhu cầu đối phó với sự mất cân bằng năng lượng. Nhiều quốc gia đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt năng lượng do sự phát triển nhanh chóng của dân số và nền kinh tế. Điện hạt nhân cung cấp một giải pháp để bù đắp cho sự thiếu hụt này, đảm bảo cung cấp đủ năng lượng cho nhu cầu của các hộ gia đình và ngành công nghiệp.

Điện hạt nhân cung cấp một nguồn năng lượng ổn định, không phụ thuộc vào điều kiện thời tiết hay mùa vụ như năng lượng mặt trời hay gió. Điều này rất quan trọng đối với các quốc gia phát triển, nơi nhu cầu điện năng liên tục và ổn định là yếu tố then chốt cho sự phát triển kinh tế. Các nhà máy điện hạt nhân có thể hoạt động liên tục 24/7, cung cấp nguồn năng lượng ổn định và tin cậy.

Điện hạt nhân có thể hoạt động bổ sung cho các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió và điện mặt trời. Do tính liên tục và ổn định, điện hạt nhân có thể bù đắp cho sự biến động của các nguồn năng lượng tái tạo và đảm bảo cung cấp điện ổn định cho lưới điện quốc gia.

Sự thay đổi trong chính sách và quan điểm công chúng

Sự thay đổi trong chính sách và quan điểm công chúng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tái khởi động điện hạt nhân. Nhiều quốc gia đã thay đổi lập trường về năng lượng hạt nhân sau khi nhận ra lợi ích của nó trong việc giảm phát thải và bảo đảm an ninh năng lượng. Các chiến dịch truyền thông và giáo dục cũng đã giúp nâng cao nhận thức của công chúng về tính an toàn và lợi ích của điện hạt nhân.

Ngoài ra, hợp tác quốc tế và hỗ trợ kỹ thuật từ các tổ chức quốc tế như Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) đã giúp các nước phát triển nắm bắt và triển khai công nghệ hạt nhân một cách an toàn và hiệu quả. Các chương trình hỗ trợ này cung cấp kiến thức, kỹ năng và tài nguyên cần thiết để xây dựng và vận hành các nhà máy điện hạt nhân hiện đại.

Hiện nay, biến đổi khí hậu đang là một trong những thách thức lớn nhất của thời đại chúng ta. Các nước phát triển đang tìm kiếm các giải pháp bền vững để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Điện hạt nhân, với khả năng cung cấp năng lượng không phát thải, đang trở thành một phần quan trọng trong chiến lược dài hạn để đối phó với biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường.

Sự ổn định chính trị và kinh tế cũng đóng vai trò quan trọng trong việc quay lại với điện hạt nhân. Các quốc gia có nền kinh tế ổn định và chính trị bền vững có khả năng đầu tư dài hạn vào các dự án điện hạt nhân, đảm bảo rằng họ có thể tận dụng lợi ích của nguồn năng lượng này một cách hiệu quả và bền vững.

Công nghệ hạt nhân tiếp tục phát triển với những tiềm năng lớn trong tương lai. Các dự án nghiên cứu và phát triển như lò phản ứng nhiệt hạch hạt nhân (fusion reactors) đang mở ra những cơ hội mới cho ngành năng lượng hạt nhân. Nếu thành công, những công nghệ này có thể cung cấp nguồn năng lượng vô tận và an toàn cho tương lai.

Tóm lại, sự trở lại của điện hạt nhân tại các quốc gia phát triển không chỉ là một xu hướng nhất thời mà là một giải pháp dài hạn cho nhiều vấn đề kinh tế, môi trường và an ninh năng lượng. Với những lợi ích vượt trội về mặt giảm thiểu khí thải, cung cấp năng lượng ổn định và hiệu quả kinh tế, điện hạt nhân đang chứng tỏ mình là một lựa chọn bền vững cho tương lai.

Mặc dù còn nhiều thách thức và mối quan ngại liên quan đến vấn đề an toàn và xử lý chất thải, nhưng với sự tiến bộ của công nghệ, điện hạt nhân có thể đóng vai trò quan trọng trong việc đáp ứng nhu cầu năng lượng của thế giới trong thế kỷ 21. Điều quan trọng là các quốc gia cần tiếp tục đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, nâng cao nhận thức cộng đồng về lợi ích và rủi ro của điện hạt nhân, cũng như xây dựng các chính sách hỗ trợ phù hợp để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành này.

H.A