Sự cố mất điện lớn nhất châu Âu phơi bày 'nguy cơ tiềm ẩn' trong kỷ nguyên năng lượng tái tạo

Ngày 28/4, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và một số vùng của Pháp đã chứng kiến cái gọi là sự cố mất điện lớn đầu tiên trong kỷ nguyên năng lượng tái tạo.

Hành khách đứng ngồi tại sân bay Lisbon, Bồ Đào Nha do sự cố mất điện đột ngột, ngày 28/4. (Nguồn: Reuters)

Hơn 50 triệu người đã phải trải qua gần nửa ngày không có điện sử dụng. Sự cố này đã đặt ra một câu hỏi chung cho các chính phủ trên khắp "lục địa Già" - điều tương tự có thể xảy ra nữa hay không?

Cực kỳ hiếm nhưng vẫn có thể xảy ra

Các nhà lãnh đạo chính trị và các nhà điều hành hệ thống năng lượng châu Âu khẳng định rằng những sự cố mất điện như vậy là cực kỳ hiếm và rằng các lưới điện châu Âu là một trong những lưới điện ổn định nhất trên thế giới.

Trả lời phỏng vấn The Guardian, Giáo sư Jianzhong Wu, công tác tại Đại học Cardiff cho biết, bất chấp tiêu chuẩn cao về độ tin cậy, các sự cố mất điện gây ảnh hưởng nghiêm trọng vẫn có thể xảy ra, mặc dù xác suất thấp. Ông nói thêm rằng các mạng lưới này không được thiết kế để loại trừ hoàn toàn nguy cơ mất điện, vì đạt được mức độ tin cậy như vậy sẽ đòi hỏi mức đầu tư vượt xa khả năng kinh tế.

Chia sẻ quan điểm này, bà Charmalee Jayamaha, Quản lý cấp cao tại tổ chức Energy Systems Catapult được chính phủ Anh hỗ trợ, nhấn mạnh rằng, rủi ro cần được cân bằng với sự sẵn lòng chi trả để giảm thiểu chúng.

Mất điện xảy ra khi hệ thống điện ngừng hoạt động, điều này có thể do sự cố bất ngờ liên quan đến đường dây tải điện, trạm biến áp hoặc cơ sở hạ tầng lưới điện khác.

Các vụ sụp đổ hệ thống điện thường do các yếu tố khó lường trước hoặc nằm ngoài tầm kiểm soát. Các sự kiện thời tiết cực đoan và thiên tai gây rủi ro lớn cho lưới điện, khi bão, sóng nhiệt và động đất có thể dẫn đến thiệt hại nghiêm trọng cho cơ sở hạ tầng quốc gia.

Các báo cáo ban đầu cho rằng, sự cố mất điện của Tây Ban Nha do một hiện tượng khí quyển hiếm gặp gây ra, là do sự thay đổi nhiệt độ đột ngột, có thể đã làm mất ổn định lưới điện. Nhưng nhà điều hành lưới điện Red Eléctrica sau đó đã bác bỏ giả thuyết này.

Hầu hết các sự cố mất điện do thiên tai dễ xác định hơn. Tại bang Texas của Mỹ, ba trận bão mùa Đông vào đầu năm 2021 đã khiến các trang trại gió và nhà máy điện chạy bằng khí đốt bị đóng băng, khiến 4,5 triệu gia đình và doanh nghiệp không có điện. Nguy cơ của các sự cố này đang gia tăng khi khủng hoảng khí hậu làm tăng tần suất và mức độ nghiêm trọng của các sự kiện thời tiết cực đoan.

Trong khi đó, một số sự cố mất điện lại hoàn toàn do con người gây ra. Bà Jayamaha nói rằng, các yếu tố địa chính trị, tấn công mạng hoặc lỗi của con người cũng có khả năng gây gián đoạn nghiêm trọng cho lưới điện.

Sau sự cố mất điện ở bán đảo Iberia, nhiều người đặt câu hỏi liệu có vụ tấn công nhắm vào lưới điện hay không. Tuy nhiên, nhà điều hành lưới điện Red Eléctrica đã nhanh chóng khẳng định, không có dấu hiệu tấn công và sau đó đã loại trừ giả thuyết này.

"Tính mong manh" của nguồn năng lượng tái tạo

Liên quan đến sự cố mất điện của Tây Ban Nha, đã xuất hiện một mối lo ngại, đó là vai trò có thể có của năng lượng tái tạo. Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha là những nước đi đầu trong việc áp dụng năng lượng tái tạo, với tỷ lệ chiếm hơn 75% tổng sản lượng vào thời điểm sự cố.

Mặc dù đạt được tỷ lệ cao về năng lượng sạch là một thành tựu môi trường quan trọng, nó cũng đi kèm với thách thức về khả năng phục hồi của lưới điện khi các nguồn cung này phụ thuộc nhiều vào điều kiện thời tiết và khó duy trì sự ổn định như các nhà máy nhiệt điện hoặc điện hạt nhân truyền thống.

Bên cạnh đó, một lưới điện giàu năng lượng tái tạo khó vận hành hơn lưới điện chạy bằng nhiên liệu hóa thạch. Điều này là do lưới điện ban đầu chỉ được thiết kế với các nhà máy điện than, khí đốt và điện hạt nhân.

Theo chuyên gia của Energy Systems Catapult Charmalee Jayamaha, sự chuyển đổi sang năng lượng tái tạo sẽ đòi hỏi các công ty lưới điện phải đầu tư vào các công nghệ ổn định lưới điện. Lưới điện đang trải qua sự thay đổi chưa từng có khi giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và chuyển sang các giải pháp rẻ hơn, tốt hơn và sạch hơn. Điều này tạo ra những thách thức về khả năng phục hồi khác nhau cần được quản lý. Khả năng phục hồi không còn chỉ là việc có đủ công suất dự phòng mà là sự kết hợp phù hợp giữa các công nghệ và năng lực vận hành lưới điện với nhiều năng lượng tái tạo hơn.

Bà Kate Mulvany, Cố vấn tại công ty Cornwall Insight nhấn mạnh, ở Anh, một phần quan trọng của nỗ lực đó là phát triển các công cụ quản lý hệ thống mới, đặc biệt là tích hợp pin. Điều này đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự ổn định của lưới điện. Theo bà Mulvany, mặc dù sự cố mất điện lớn sẽ luôn có thể xảy ra, các biện pháp bảo vệ toàn diện sẽ giảm thiểu rủi ro này.

Sự cố tại bán đảo Iberia không chỉ là một vấn đề kỹ thuật đơn thuần, mà còn là lời nhắc nhở sâu sắc về tính dễ tổn thương và tầm quan trọng chiến lược của an ninh năng lượng trong bối cảnh địa chính trị và biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp.

Bất kể nguyên nhân kỹ thuật cụ thể là gì, sự cố đã bộc lộ một thực tế đáng lo ngại, rất cần những tính toán cụ thể về tính mong manh của hệ thống năng lượng đang phụ thuộc ngày càng nhiều vào các nguồn năng lượng tái tạo không liên tục, như điện Mặt trời và điện gió.

(theo The Guardian)

Chu Văn