Sống lại thời khắc lịch sử giải phóng Thủ đô qua tài liệu lưu trữ

Ngày 24/9, nhân kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 – 10/10/2024), Trung tâm Lưu trữ quốc gia III, Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước tổ chức sự kiện “Giới thiệu tài liệu lưu trữ quốc gia về Tiếp quản Thủ đô”.

Sự kiện lựa chọn giới thiệu gần 200 hình ảnh, tài liệu lưu trữ gốc đang được bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia III từ các phông như Quốc hội, Phủ Thủ tướng, Bộ Giáo dục, Bộ Nội vụ, Bộ Ngoại giao, Bộ Tài chính, Bộ Y tế, Bộ Nông Lâm, và Bộ Giao thông Công chính, Bộ Canh nông, phông Nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Bá Khoản, Nhà sưu tầm ảnh Đặng Tích, Giáo sư Hoàng Minh Giám, Nhạc sĩ Văn Cao, Nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn, nhạc sĩ Huy Du…

Những tài liệu này là những minh chứng góp phần tái hiện về những thời khắc lịch sử hào hùng của dân tộc và Thủ đô từ khi Hiệp định Giơ-ne-vơ năm 1954 được ký kết. (Bức ảnh về việc đoàn quân giải phóng trên đường Đinh Tiên Hoàng, ngày 10/10/1954).

Hình ảnh học sinh Hà Nội đón chào đoàn quân ta trở về tiếp quản Thủ đô ngày 10/10/1954.

Với tầm quan trọng của Hà Nội, ngay từ ngày 1/2/1951, Ủy ban kháng chiến hành chính Hà Nội đã xây dựng Đề án tiếp quản Thủ đô trình Bộ Nội vụ để xin ý kiến. Nội dung Đề án nhận định: Thành phố Hà Nội chiếm vị trí quan trọng bậc nhất trong cả nước về mọi mặt chính trị, quân sự, kinh tế, văn hóa và xã hội. Khi chuyển sang “Tổng phản công” và “Tổng động viên”, Hà Nội sẽ là địa bàn phòng ngự quyết liệt nhất của địch. Từ đó, Ủy ban kháng chiến hành chính Hà Nội đánh giá tình hình và nghiên cứu tỉ mỉ về chiến lược và sách lược, đề ra kế hoạch, nhiệm vụ tổng thể chung và của từng ngành nhằm biến Hà Nội thành chiến trường, với khẩu hiệu “Giải phóng Thủ đô”.

Ngay sau khi Hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết, tháng 8-9/1954, Chính phủ đã có nhiều phiên họp về thực thi Hiệp định, trong đó có nội dung tiếp quản Thủ đô. Ngày 12/9/1954, Hội đồng Chính phủ đã quyết nghị về vấn đề tổ chức tiếp quản Thủ đô, 8 chính sách và 10 điều kỷ luật đối với bộ đội, cán bộ và nhân viên khi vào thành phố tiếp quản; thành lập Ủy ban Hành chính Hà Nội bên cạnh Ủy ban Quân chính thành phố Hà Nội. Bộ Tổng tư lệnh đã ra lệnh cho các đơn vị bộ đội đang tiến về giải phóng Hà Nội phải giữ vững trật tự, an ninh của thành phố, bảo vệ nhân dân, bảo vệ ngoại kiều, phải triệt để chấp hành các chính sách và kỷ luật mà Chính phủ đề ra, phải nêu cao cảnh giác, sẵn sàng đập tan mọi âm mưu khiêu khích của kẻ địch. (Trong ảnh là Lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch nhân ngày Thủ đô giải phóng).

Sáng 10/10/1954, các đơn vị Quân đội do Ủy ban Quân chính thành phố và Đại đoàn 308 do Thiếu tướng Vương Thừa Vũ- Chỉ huy trưởng của Mặt trận Hà Nội đã chia làm nhiều cánh lớn, mở cuộc hành quân tiến vào giải phóng Thủ đô.

Tám chính sách của Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đối với các thành thị mới giải phóng, được ban hành ngày 17/9/1954.

Sơ đồ tổ chức cán bộ của Ủy ban quân chính.

Mười điều kỷ luật của bộ đội, cán bộ và nhân viên công tác khi vào thành phố mới giải phóng, được ban hành ngày 17/9/1954.

Ngoài ra, tại sự kiện còn giới thiệu những tài liệu của các nhạc sĩ có hồ sơ lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia III như Nhạc sĩ Văn Cao, Huy Du, Nguyễn Đức Toàn với những ca khúc về Hà Nội gồm “Tiến về Hà Nội”, “Sẽ về Thủ đô”, “Hà Nội, trái tim hồng”…trong đó chúng ta có thể thấy một Hà Nội vừa nên thơ, vừa hào hùng.

Những tài liệu lưu trữ của Trung tâm Lưu trữ quốc gia III được giới thiệu chứa đựng những thông tin tin cậy về quá trình quân dân ta giải phóng, tiếp quản Thủ đô, khẳng định sự chỉ đạo sâu sát, bám sát nhân dân, dựa vào nhân dân để hoạt động và tinh thần kiên cường, bất khuất của quân dân Hà Nội.

Các tài liệu, hình ảnh này sẽ tiếp tục được trưng bày tại Triển lãm “Hà Nội – Ký ức những ngày tiếp quản” dự kiến khai mạc vào 2/10/2024 tại Nhà Triển lãm 61 Tràng Tiền, Hà Nội do Trung tâm Lưu trữ quốc gia III, Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước phối hợp với Trung tâm Thông tin, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội tổ chức.

Buổi giới thiệu thu hút lượng lớn các cơ quan thông tấn, báo chí và người quan tâm.

Trong khuôn khổ buổi giới thiệu, Đại tá Dương Niết - chiến sĩ Tiểu đoàn Bình Ca, một trong các lực lượng trong đội hình trở về làm nhiệm vụ tiếp quản Thủ đô năm 1954 chia sẻ về ký ức của những ngày tháng lịch sử cách đây 70 năm.

Nhà báo, NSNA Trịnh Hải (phóng viên ảnh Báo Nhân Dân) - nhân chứng của sự kiện tiếp quản Thủ đô, trao tặng lại một số tài liệu cho cơ quan lưu trữ.

Bà Nguyễn Thị Nga - Phó Cục Trưởng Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước, nhấn mạnh việc sưu tầm, bảo quản và phát huy giá trị của các tài liệu lưu trữ nói chung và của sự kiện tiếp quản Thủ đô là trách nhiệm của cơ quan lưu trữ. Qua sự kiện giới thiệu các tài liệu lưu trữ, Ban Tổ chức mong muốn tạo điều kiện cho đông đảo công chúng, mọi tầng lớp nhân dân được tiếp cận một nguồn sử liệu quan tọng, xác thực, đáng tin cậy về một sự kiện rất quan trọng của Thủ đô. Qua các tài liệu, công chúng sẽ được sống lại những thời khắc lịch sử mà dân tộc ta đã kiên trì đấu tranh bền bỉ để đạt được, sống lại những giây phút hân hoan của người dân Thủ đô lần đầu tiên được làm chủ vận mệnh của mình và bước vào giai đoạn xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Lê Mạnh Quốc