SoftBank vung tiền vào OpenAI: Canh bạc 25 tỉ USD cho ngôi vương AI

Đây sẽ là khoản đầu tư lớn nhất vào một startup AI, đánh bật cả Microsoft - đối tác chiến lược lâu năm của OpenAI. Đi kèm là dự án Stargate, trung tâm dữ liệu khổng lồ trị giá từ 100 đến 500 tỉ USD tại Mỹ, hứa hẹn thay đổi cuộc đua trí tuệ nhân tạo toàn cầu.

Giám đốc điều hành OpenAI Sam Altman (bên trái) với người đứng đầu SoftBank Masayoshi Son - Ảnh: Getty

Masayoshi Son - "kẻ mộng mơ" với giấc mơ siêu trí tuệ

Không ai ngạc nhiên khi Masayoshi Son, nhà sáng lập SoftBank, là người đứng sau thương vụ này. Với lịch sử đầu tư liều lĩnh, từ Alibaba đến WeWork, ông Son luôn bị ám ảnh bởi ý tưởng định hình tương lai công nghệ. Giờ đây, ông đặt cược tất cả vào AI, coi đây là "cú hích" để hiện thực hóa giấc mơ "siêu trí tuệ" - công nghệ vượt xa khả năng nhận thức của con người.

Quyết định hợp tác với Sam Altman, CEO OpenAI, cho thấy tầm nhìn chiến lược của Son. Trong khi OpenAI sở hữu công nghệ AI đỉnh cao, SoftBank có mạng lưới đầu tư rộng khắp - từ thiết kế chip (Arm), robot đến hạ tầng dữ liệu. Son tin rằng việc kết hợp hai thế mạnh này sẽ tạo ra "bộ đôi bất khả chiến bại" trong cuộc đua AI.

Bên cạnh đó, dự án Stargate không đơn thuần là một trung tâm dữ liệu. Đây là dự án có quy mô chưa từng thấy, dự kiến tiêu tốn 100 tỉ USD giai đoạn đầu và có thể tăng lên 500 tỉ USD trong 4 năm - gấp đôi GDP của Hy Lạp. Mục tiêu của nó là xây dựng hạ tầng tính toán đủ mạnh để đào tạo các mô hình AI thế hệ mới, thậm chí vận hành AGI (trí tuệ nhân tạo tổng quát).

Theo kế hoạch, SoftBank sẽ đầu tư ít nhất 15 tỉ USD vào OpenAI và cam kết 25 tỉ USD khác cho Stargate, nâng tổng số tiền có thể lên 40 tỉ USD. Dự án này cũng đánh dấu bước ngoặt trong quan hệ OpenAI - Microsoft. Lần đầu tiên, Microsoft đồng ý từ bỏ vị thế nhà cung cấp điện toán đám mây độc quyền cho OpenAI, mở đường cho SoftBank và các đối tác khác như Oracle tham gia.

Dù Microsoft đã đầu tư 13 tỉ USD vào OpenAI từ năm 2019, mối quan hệ này đang dần rạn nứt. Sam Altman nhiều lần bày tỏ muốn giảm phụ thuộc vào Azure - nền tảng đám mây của Microsoft. Ông âm thầm phát triển chip AI riêng và đàm phán với Oracle về hạ tầng.

Việc hợp tác với SoftBank qua Stargate là bước đi then chốt. Thay vì dựa hoàn toàn vào Microsoft, OpenAI giờ đây có thể tiếp cận nguồn vốn gần như vô hạn từ SoftBank và mạng lưới hạ tầng đa dạng. Điều này đặc biệt quan trọng khi Altman đặt mục tiêu xây dựng AI thế hệ tiếp theo - vốn đòi hỏi tài nguyên gấp 100 lần ChatGPT-4.

Bài toán tài chính

Để vận hành Stargate, SoftBank và OpenAI dự kiến huy động 20% vốn chủ sở hữu, phần còn lại dựa vào vay nợ thế chấp bằng chính tài sản dự án. Cơ cấu này phổ biến trong các siêu dự án hạ tầng, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro lớn nếu doanh thu không đủ trả nợ.

Khi dự án trở nên khổng lồ, một số nhân vật tầm cỡ như tỷ phú Elon Musk từng băn khoăn về việc ai sẽ chi trả những khoản phí khổng lồ để xây dựng Stargate. "Ai sẽ chi trả cho những dự án nghìn tỉ USD như Stargate?", ông Musk đặt câu hỏi. Câu trả lời nằm ở kế hoạch dài hạn của SoftBank: Biến Stargate thành "cỗ máy in tiền" thông qua việc cho thuê sức mạnh tính toán cho các doanh nghiệp và chính phủ. Ông Son kỳ vọng nhu cầu về AI sẽ bùng nổ đến mức Stargate có thể thu hồi vốn chỉ sau 5-7 năm.

Thực tế, những người hiểu rõ nội tình cho biết ban giám đốc cũng như hội đồng quản trị tại OpenAI đã cân nhắc phương án để Son nắm giữ cổ phần lớn tại OpenAI và thực hiện nghĩa vụ tài chính với Stargate, nhằm đảm bảo năng lực triển khai hạ tầng AI dài hơi. Quá trình này còn gắn liền với việc OpenAI chuyển đổi sang mô hình công ty vì lợi nhuận, cho phép họ huy động thêm hàng chục tỉ USD trong tương lai. Mục tiêu của Altman và các cộng sự là vươn đến thế hệ AI đủ mạnh để gánh những bài toán phức tạp nhất, cũng như cạnh tranh với nhiều đối thủ khác trên thị trường toàn cầu.

Dù kế hoạch hoành tráng, SoftBank không tránh khỏi nghi ngờ. Họ từng đốt 16 tỉ USD vào WeWork - startup phá sản năm 2019 - và chịu lỗ nặng từ các khoản đầu tư vào Didi hay Grab. Giới phân tích nhận định, khác với WeWork - mô hình kinh doanh mơ hồ - AI và hạ tầng dữ liệu là lĩnh vực có nhu cầu thực tế. Theo Goldman Sachs, thị trường AI toàn cầu sẽ đạt 1.800 tỉ USD vào 2030, đủ sức "nuôi" những dự án như Stargate. Hơn nữa, việc sở hữu cổ phần lớn tại OpenAI giúp SoftBank tiếp cận trực tiếp công nghệ AI hàng đầu, tạo lợi thế cạnh tranh khó sao chép.

Thương vụ này không chỉ là câu chuyện tiền bạc. Nó phản ánh cuộc đua quyết liệt giữa các đế chế công nghệ để kiểm soát tương lai AI. Trong khi Google và Meta tập trung vào phát triển mô hình ngôn ngữ, SoftBank - OpenAI chọn cách thống trị từ hạ tầng.

Nếu thành công, Stargate sẽ trở thành "xương sống" của nền kinh tế AI, nơi mọi doanh nghiệp muốn đào tạo mô hình lớn đều phải phụ thuộc. Điều này đặt SoftBank vào vị thế "người gác cổng", kiểm soát cả phần cứng lẫn phần mềm - một tham vọng mà ngay cả Microsoft hay Amazon chưa dám mơ.

Cùng với Sam Altman, Masayoshi Son đang muốn định hình lại tương lai AI bằng việc tạo ra một hạ tầng siêu lớn, từ phần cứng, chip AI, trung tâm dữ liệu đến những dịch vụ trí tuệ nhân tạo tối tân. Tất cả đều nhắm đến tham vọng chung: khai thác triệt để tiềm năng của AI, nâng tầm sức mạnh tính toán và đạt đến mốc “siêu trí tuệ” mà con người đã mơ ước. Nhưng như lời tỷ phú Elon Musk từng cảnh báo: "AI là con dao hai lưỡi. Nếu không cẩn trọng, những dự án nghìn tỉ USD có thể trở thành mồi ngon cho thảm họa".

Liệu Stargate có thắp sáng tương lai AI, hay chỉ là "lâu đài cát" tiếp theo trong danh mục đầu tư của SoftBank, đây vẫn là một câu hỏi cần thời gian để trả lời.

Hoàng Vũ