Số hóa, công tác thống kê sẽ hiện đại, chính xác hơn rất nhiều

Chiều nay (21/11), tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê. Với sự đồng thuận, nhất trí cao, phiên thảo luận về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê chiều nay chỉ ghi nhận thêm ý kiến góp ý của đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp). Trước đó, trong phiên thảo luận tại tổ, đã có 69 lượt phát biểu về dự thảo luật này.

Cơ bản tán thành với các quy định của dự thảo luật, đại biểu Phạm Văn Hòa đề nghị làm rõ khái niệm đơn vị thống kê “cấp cơ sở". Đồng thời, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo cần phân tách rạch ròi phạm vi thống kê của các đơn vị (Ủy ban nhân dân cấp xã, Tòa án khu vực, Viện Kiểm sát khu vực, thuế, bảo hiểm xã hội…), tránh trùng lặp số liệu.

Lấy dẫn chứng vẫn còn tình trạng "vênh" số liệu thống kê giữa các bộ, ngành, đại biểu đề nghị có quy định để các lĩnh vực thống kê có mối quan hệ chặt chẽ với nhau để, tránh việc không trùng khớp số liệu. Điều này dẫn tới khó khăn trong chỉ đạo, điều hành của Chính phủ.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng tiếp thu, giải trình thêm về dự thảo luật.

Tiếp thu, giải trình thêm về dự thảo luật, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết thêm, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê lần này sửa đổi tập trung vào những vấn đề cấp thiết liên quan yêu cầu đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trong triển khai các nhiệm vụ thống kê, tập trung vào bốn nhóm vấn đề lớn.

Một là nhóm các quy định liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước và tổ chức thống kê nhà nước, tổ chức chính quyền địa phương hai cấp.

Hai là nhóm các quy định liên quan đến thanh tra chuyên ngành thống kê, kiểm tra chuyên ngành thống kê.

Ba là nhóm các quy định liên quan đến chuyên môn nghiệp vụ thống kê phát sinh trong thực tiễn.

Bốn là nhóm các quy định liên quan đến ứng dụng phương pháp thống kê, công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong hoạt động thống kê nhà nước.

Đối với thắc mắc của đại biểu về đơn vị thống kê “cấp cơ sở”, Bộ trưởng cho biết, trước đây chúng ta có mô hình Tổng cục Thống kê nhưng hiện nay thực hiện chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương thì Bộ Tài chính đã chuyển Tổng cục Thống kê thành Cục Thống kê.

Đồng thời, để phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp, đơn vị thống kê được tổ chức thành thống kê cấp tỉnh và cấp cơ sở. Cấp cơ sở ở đây là cấp xã, song để đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực địa phương thì một đơn vị thống kê cấp cơ sở không chỉ phục vụ một xã mà bình quân 5-6 xã.

Đối với lo lắng của đại biểu về sự chồng chéo hoặc không trùng khớp số liệu trong công tác thống kê, Bộ trưởng khẳng định, hoạt động thống kê là lĩnh vực đặc thù đòi hỏi cần có sự chỉ đạo tập trung thống nhất và xuyên suốt từ trung ương đến cơ sở, cũng như là giữa các bộ, ngành nhằm đảm bảo số liệu thống kê được thu thập và tổng hợp đúng theo phương pháp, tuân thủ các cái chuẩn mực quốc tế.

Luật Thống kê hiện hành cũng đã có các quy định đảm bảo thống nhất trong hoạt động thống kê như là nguyên tắc của hoạt động thống kê nhà nước, các chuẩn mực thống kê áp dụng thống nhất trong phạm vi toàn quốc, thống nhất về phương pháp. Ví dụ, mỗi một chỉ tiêu thống kê sẽ được chuẩn hóa theo năm tiêu thức là khái niệm, phương pháp tính, kỳ công bố, nguồn số liệu và cơ quan chịu trách nhiệm thu thập tổng hợp. Thống nhất về quy trình sản xuất dữ liệu thống kê, thống nhất về số liệu thống kê, thống nhất trong việc ban hành và sử dụng các phân loại thống kê…

Dự thảo luật cũng đã bổ sung quy định về hệ thống chỉ tiêu thống kê liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực và liên kết vùng. Việc bổ sung quy định này trong dự thảo luật là cần thiết để thể chế hóa thực tiễn và tạo cơ sở pháp lý rõ ràng cho công tác thống kê liên ngành, giúp tăng tính thống nhất, đồng bộ và khả năng so sánh thông tin thống kê giữa các vùng, ngành, lĩnh vực. Qua đó, phục vụ tốt hơn cho công tác hoạch định chính sách, điều hành phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.

Về ý kiến của đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng vẫn còn sai lệch một số dữ liệu thống kê (ví dụ dữ liệu thống kê dân số do Bộ Tài chính thực hiện và dữ liệu dân cư do Bộ Công an thực hiện), Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho rằng, sai lệch này là do hiện nay chúng ta chưa số hóa được toàn bộ dữ liệu dân cư. Ngoài ra, độ sai lệch còn liên quan đến nhiều địa phương vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, nhiều trường hợp sinh con nhưng vẫn chưa đăng ký khai sinh. Tình trạng này sẽ giảm khi toàn bộ dữ liệu dân cư được số hóa.

Dự thảo luật cũng bổ sung quy định về cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia, nhằm tạo hành lang pháp lý đầy đủ cho việc hình thành, quản lý và khai thác cơ sở dữ liệu quốc gia, xây dựng một nền dữ liệu thống kê tập trung thống nhất, đồng bộ, bảo đảm thông tin chính xác, kịp thời, phục vụ công tác lãnh đạo, chỉ đạo, hoạch định chính sách, giám sát và đánh giá tình hình kinh tế - xã hội.

Quy định này cũng sẽ giúp khắc phục được tình trạng dữ liệu phân tán ở nhiều bộ ngành, địa phương, tăng cường kết nối chia sẻ, tích hợp dữ liệu phục vụ chuyển đổi số quốc gia.

“Bộ Tài chính đang chỉ đạo và Cục Thống kê đang triển khai hệ thống phần mềm xuyên suốt để phục vụ trong công tác thống kê. Đồng thời, chúng ta đang thực hiện chiến lược số hóa toàn bộ dữ liệu của quốc gia, dự kiến hoàn thành cuối năm 2026. Khi đó, công tác thu thập thông tin, công tác phân tích đánh giá của thống kê sẽ hiện đại hơn, chính xác hơn rất nhiều. Đồng thời, khi đó chúng ta cũng giảm được lực lượng lao động trong cái công tác thống kê. Hiện nay, nhân lực hoạt động trong công tác thống kê hết sức vất vả, rất nhiều chỉ số vẫn phải sử dụng con người”, Bộ trưởng cho hay.

Thùy Liên