Singapore hướng tới cân bằng giữa an toàn số và trao quyền công nghệ cho trẻ em

Tại lễ kỷ niệm 60 năm Quốc khánh Cộng hòa Singapore, Thủ tướng Lawrence Wong đã lên tiếng cảnh báo về tình trạng trẻ em dành quá nhiều thời gian trước màn hình. Ông nhấn mạnh, quốc gia cần có phương pháp tiếp cận toàn diện hơn, không chỉ ngăn chặn các nguy cơ đến từ không gian mạng mà còn giúp trẻ phát triển khả năng tự điều chỉnh hành vi kỹ thuật số.

Phát biểu này được đưa ra trong bối cảnh nhiều quốc gia trong khu vực và trên thế giới đang siết chặt quản lý đối với các nền tảng công nghệ. Gần đây, chính phủ Australia đã ra quyết định chặn truy cập YouTube đối với người dùng dưới 16 tuổi – một động thái đánh dấu sự thay đổi trong cách tiếp cận của quốc gia này đối với các nền tảng vốn trước đây được xem là có giá trị giáo dục. Sự điều chỉnh này xuất phát từ kết quả một khảo sát do cơ quan quản lý internet Australia thực hiện, theo đó 40% trẻ em được hỏi cho biết đã tiếp xúc với nội dung có hại trên YouTube.

Theo các chuyên gia, nguy cơ không chỉ đến từ nội dung xấu, mà còn nằm ở cơ chế hoạt động của các nền tảng. Thuật toán đề xuất, tính năng tự động phát và cuộn vô hạn – những yếu tố tưởng chừng đơn thuần về mặt kỹ thuật – thực chất là công cụ thao túng hành vi, khiến người dùng, đặc biệt là trẻ em, bị cuốn vào việc tiêu thụ nội dung không mong muốn hoặc bị dẫn dắt đến các hành vi tiêu dùng thiếu chủ đích.

Dù vậy, các biện pháp hạn chế độ tuổi, dù đơn giản trong thực thi, vẫn bị đánh giá là không đủ để giải quyết triệt để vấn đề. Một giải pháp mang tính căn cơ hơn được đặt ra: các công ty công nghệ cần tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn cao hơn, đặc biệt khi nền tảng của họ đang trở thành không gian học tập, kết nối và giải trí của hàng triệu trẻ em.

Trẻ em hiện nay đang dành quá nhiều thời gian trước màn hình. Ảnh: Sky News

Giáo dục kỹ năng số – hướng đi bền vững

Tại Singapore, Viện Giáo dục Quốc gia đã đặt ra một câu hỏi đáng chú ý: Có nên cấm học sinh sử dụng thiết bị kỹ thuật số trong trường học? Câu trả lời được đưa ra là không. Việc ngăn trẻ tiếp cận công nghệ vì lo ngại rủi ro được cho là thiếu thực tế trong bối cảnh hiện đại. Thay vào đó, cần trang bị cho trẻ khả năng hiểu biết và kiểm soát hành vi của chính mình trên môi trường mạng.

Thủ tướng Wong cho rằng, thay vì bao bọc trẻ em quá mức, cần giúp các em học cách “bơi an toàn” trong không gian số - phát triển tư duy phản biện, kỹ năng tự vệ trên mạng và nhận thức đúng đắn về giá trị của công nghệ.

Trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương, một số quốc gia đã bắt đầu thử nghiệm các giải pháp như sử dụng công nghệ định danh nhằm giới hạn quyền truy cập vào các trang web có nội dung không phù hợp, hoặc yêu cầu các nền tảng minh bạch hơn thông qua các đợt kiểm tra an toàn. Một số nền tảng như YouTube cũng đã triển khai công nghệ AI để xác minh độ tuổi người dùng và giảm thiểu khả năng trẻ em tiếp xúc với nội dung không phù hợp.

Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng phần lớn các biện pháp hiện nay vẫn mang tính phản ứng, được ban hành sau khi xảy ra sự cố thay vì dựa trên một chiến lược dài hạn và có định hướng rõ ràng.

Từ bảo vệ sang trao quyền

Một xu hướng mới đang được đề xuất là chuyển dịch cách tiếp cận đó là không chỉ xem trẻ em là đối tượng cần bảo vệ, mà còn là những người có thể đồng hành và tham gia vào quá trình xây dựng chính sách công nghệ.

UNICEF hiện đang triển khai nhiều sáng kiến tại các quốc gia như Tây Ban Nha và Sierra Leone, mời trẻ em tham gia trực tiếp vào quá trình thiết kế trí tuệ nhân tạo và các hệ thống kỹ thuật số. Thông qua các hội thảo thực hành, trẻ được tiếp cận, khám phá cách công nghệ hoạt động và thể hiện quan điểm của mình về cách các hệ thống nên được vận hành.

Tại Singapore, Hội đồng Thanh thiếu niên Quốc gia cũng tổ chức chương trình #TechHacks, nhằm ghi nhận ý kiến của giới trẻ về cách giảm thiểu tác hại trực tuyến và thúc đẩy sức khỏe kỹ thuật số. Dù việc đưa trẻ em vào quá trình đồng thiết kế không tránh khỏi những thách thức về nhận thức và quyền lực, song nếu được hỗ trợ đúng cách, các em hoàn toàn có thể đóng vai trò tích cực và có ý nghĩa.

Chuyển đổi tư duy chính sách

Trong bối cảnh công nghệ thay đổi không ngừng, việc cập nhật chính sách là cần thiết, nhưng quan trọng hơn là cần thay đổi tư duy tiếp cận. Thay vì chỉ đặt câu hỏi: “Làm sao để ngăn trẻ em dùng mạng xã hội?”, câu hỏi hiện nay là: “Nếu được quyền thiết kế một nền tảng, trẻ em sẽ tạo ra nền tảng như thế nào?”.

An toàn số không chỉ đến từ các rào chắn kỹ thuật, mà còn từ kỹ năng, giá trị và môi trường hỗ trợ giúp trẻ phát triển một cách bền vững trong thế giới số. Việc xây dựng chính sách công nghệ vì trẻ em là cần thiết, nhưng xây dựng chính sách cùng trẻ em mới là bước tiến mang tính chiến lược cho tương lai.

Châu Anh