Hà Nội chuyển mình mạnh mẽ trong bảo vệ môi trường

Những đột phá trong bảo vệ môi trường

Hà Nội mỗi ngày phải xử lý khoảng 6.500 đến 7.000 tấn rác thải sinh hoạt, một con số phản ánh áp lực lớn lên hệ thống quản lý chất thải của TP. Trong những năm gần đây, Thủ đô đã đạt được những bước tiến đáng kể, đặc biệt với các dự án điện rác hiện đại. Nhà máy Điện rác Sóc Sơn, lớn nhất Đông Nam Á, xử lý 4.000–5.000 tấn rác mỗi ngày và tạo ra 90MW điện nhờ công nghệ lò ghi cơ học Waterleau từ Bỉ. Nhà máy này không chỉ đáp ứng tiêu chuẩn khí thải châu Âu mà còn giảm thiểu mùi hôi, giải quyết hơn 70% lượng rác thải sinh hoạt của Hà Nội.

Một điểm sáng khác là Nhà máy Điện rác Seraphin tại Xuân Sơn, với công suất xử lý 2.250 tấn rác mỗi ngày và phát điện 37.5MW. Sử dụng công nghệ Martin từ Đức, nhà máy đã hoàn thành gần 100% lắp đặt và vận hành chính thức vào tháng 10/2024. Đại diện Công ty Seraphin, nhấn mạnh: “Dự án này không chỉ giúp giảm ô nhiễm từ chôn lấp mà còn cung cấp năng lượng sạch, góp phần vào chiến lược phát triển bền vững”. Ngoài ra, các dự án nhỏ hơn như Nhà máy xử lý chất thải công nghiệp phát điện Nam Sơn, hợp tác với Nhật Bản, cũng góp phần xử lý 75 tấn rác mỗi ngày và tạo ra 1.93MW điện. Những dự án này giúp giảm 90–95% thể tích rác thải, đồng thời, tận dụng tro xỉ làm vật liệu xây dựng, thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn.

Trung tâm điều hành thông minh tại Nhà máy điện rác như Seraphin, Thiên Ý. Ảnh: Quý Nguyễn

Bên cạnh các dự án điện rác, chương trình phân loại rác tại nguồn được triển khai tại các địa phương đang tạo ra thay đổi đáng kể. Tại khu vực Hoàn Kiếm, các thùng rác thông minh và chiến dịch tuyên truyền đã giúp người dân làm quen với việc phân loại rác hữu cơ và tái chế. Bà Nguyễn Thị Lan, một cư dân tại phường Hàng Bông, chia sẻ: “Ban đầu hơi khó khăn, nhưng nhờ hướng dẫn chi tiết, gia đình tôi đã quen với việc phân loại rác. Tôi thấy đây là cách thiết thực để bảo vệ môi trường”. Theo các chuyên gia môi trường, việc phân loại rác tại nguồn giúp tăng hiệu quả tái chế và giảm chi phí xử lý tại các nhà máy điện rác, đồng thời kéo dài tuổi thọ của các cơ sở xử lý.

Hà Nội cũng ghi dấu ấn với các nỗ lực xanh hóa đô thị. Chương trình trồng hàng triệu cây xanh đã tăng diện tích không gian xanh, cải thiện chất lượng không khí và giảm nhiệt độ đô thị. Các dự án xử lý nước thải tại các làng nghề ở Đông Anh đã xử lý gần 30% lượng nước thải sinh hoạt, góp phần giảm ô nhiễm nguồn nước. Đặc biệt, khu vực Hoàn Kiếm đã loại bỏ hoàn toàn bếp than tổ ong, thay bằng bếp điện hoặc gas, giúp giảm đáng kể ô nhiễm không khí. Việc thu gom 100% vỏ hộp sữa tại các trường học ở quận này để tái chế cũng khuyến khích lối sống bền vững từ thế hệ trẻ.

Công nghệ cũng đóng vai trò quan trọng trong các nỗ lực bảo vệ môi trường. Việc áp dụng công nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo trong giám sát môi trường và quản lý rác thải giúp TP dự báo và xử lý ô nhiễm hiệu quả hơn. Các chiến dịch tuyên truyền qua mạng xã hội, cổng thông tin điện tử và các chương trình văn hóa như chiếu phim lưu động đã thu hút sự tham gia của cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ.

Mục tiêu đến năm 2035 không chỉ là khẩu hiệu mà đã được Hà Nội chính thức triển khai với kế hoạch thiết lập “vùng phát thải thấp”. Theo đó, từ giữa năm 2026, xe máy chạy xăng sẽ bị hạn chế trong Vành đai 1, dần ngưng hoàn toàn đến năm 2030, mở rộng vùng áp dụng dần ra các vành đai khác. TP cũng xúc tiến chính sách đổi xe máy cũ lấy xe điện, miễn giảm lệ phí và hỗ trợ lắp trạm sạc điện.

Theo Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Nghị định hướng dẫn, các dự án đầu tư xử lý rác thải, nước thải, cung cấp dịch vụ công nghệ môi trường đều được ưu đãi đất đai, miễn giảm thuế, hỗ trợ tín dụng, thậm chí miễn thuế thu nhập DN trong 4 – 5 năm đầu đi kèm giảm giá trị gia tăng với thiết bị nhập khẩu, nhằm khuyến khích DN đầu tư hiện đại hóa công nghệ môi trường. Song song với đó, Thủ đô chú trọng phát triển không gian xanh bằng cách mở rộng diện tích công viên, vườn hoa và xây dựng các mô hình “rừng trong phố”. Những nỗ lực phục hồi các dòng sông bị ô nhiễm lâu năm như Tô Lịch hay Kim Ngưu đang từng bước tái tạo hệ sinh thái đô thị và cải thiện môi trường nước.

Thách thức và tầm nhìn dài hạn

Mặc dù đạt được nhiều kết quả tích cực, Hà Nội vẫn đứng trước những thách thức không nhỏ. Ô nhiễm không khí, đặc biệt là bụi mịn PM2.5, vẫn ở mức đáng lo ngại. Các dòng sông nội đô như Tô Lịch, Kim Ngưu, Lừ, Sét nhiều năm qua vẫn bị coi là “dòng sông chết”. Lượng nước thải chưa qua xử lý xả ra sông Nhuệ – Đáy, Cầu Bây – Bắc Hưng Hải vẫn rất lớn. Trước thực trạng đó, TP đặt mục tiêu đến năm 2035 sẽ xử lý triệt để ô nhiễm không khí nội đô, hình thành vù

ng phát thải thấp, hồi sinh hệ thống sông hồ nội thành. Hà Nội cũng tích hợp yếu tố tăng trưởng xanh vào quy hoạch, yêu cầu đảm bảo diện tích cây xanh, mặt nước trong các đồ án quy hoạch đô thị mới.

Để hiện thực hóa mục tiêu, TP đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo và Internet vạn vật (IoT) trong giám sát chất lượng môi trường, quản lý rác thải và dự báo ô nhiễm. Đồng thời, Hà Nội ban hành chính sách khuyến khích DN đầu tư vào lĩnh vực môi trường, với ưu đãi về đất đai, thuế và tín dụng, đặc biệt đối với các dự án điện rác, tái chế và xử lý nước thải.

Nhìn về dài hạn, Hà Nội đặt mục tiêu giảm tỷ lệ chôn lấp rác thải xuống dưới 30% vào năm 2025, thay thế bằng công nghệ đốt rác phát điện và tái chế. TP cũng lên kế hoạch xây dựng 17 khu xử lý chất thải rắn đến năm 2030, với tầm nhìn đến năm 2050, hướng tới một nền kinh tế tuần hoàn bền vững. Các dự án điện rác như Sóc Sơn và Seraphin sẽ tiếp tục được mở rộng, kết hợp với các chương trình xanh hóa đô thị và nâng cao nhận thức cộng đồng. Với sự hỗ trợ từ Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam và các chính sách ưu đãi, Hà Nội có tiềm năng trở thành mô hình mẫu về quản lý rác thải và bảo vệ môi trường tại Việt Nam.

Hà Nội đang cho thấy sự quyết tâm trong việc giải quyết các vấn đề môi trường bằng cách triển khai đồng bộ nhiều giải pháp từ cộng đồng, công nghệ đến chính sách hỗ trợ đầu tư. Điện rác là một bước tiến quan trọng, nhưng chỉ là một phần trong bức tranh tổng thể mà TP đang xây dựng. Hướng tới năm 2035, Hà Nội cần tiếp tục duy trì đà chuyển biến tích cực này, đồng thời, tăng cường sự tham gia của người dân, DN và các tổ chức xã hội để thực hiện thành công mục tiêu trở thành một Thủ đô xanh, sạch, văn minh và bền vững.

Quý Nguyễn