'Siêu dự luật' cải cách thuế của Tổng thống Trump: Bước ngoặt hay mạo hiểm?

Siêu dự luật gây tranh cãi

Siêu dự luật có tên “Một đạo luật vĩ đại và tuyệt đẹp” đã được Hạ viện Mỹ thông qua hồi cuối tháng 5 với tỷ lệ sít sao 215/214. Dự luật này thúc đẩy các sáng kiến mà ông Trump đã đưa ra trong nhiệm kỳ đầu tiên, tập trung vào cắt giảm thuế, cắt giảm chi tiêu công, siết chặt an sinh xã hội, tăng chi phí quốc phòng và quản lý biên giới, nhập cư. Tuy nhiên, hầu hết các nội dung trong dự luật đều vấp phải tranh cãi gay gắt trong dư luận Mỹ cũng như giới chính trị gia, đặc biệt là với đảng Dân chủ ở các mức độ khác nhau tùy thuộc và phạm vi và mức độ tác động.

Ông Trump. Ảnh: Reuters

Vấn đề gây tranh cãi nhiều nhất trong dự luật có lẽ là các chính sách thuế và an sinh xã hội khi ảnh hưởng đến tầng lớp lao động đông đảo. Dự luật đề xuất không đánh thuế các khoản thu nhập thêm như tiền làm thêm giờ, tiền thưởng, tăng khấu trừ thu nhập… sẽ có lợi cho người lao động trong ngắn hạn. Tuy nhiên, đề xuất cắt giảm thuế vĩnh viễn theo các đạo luật năm 2017 thì ước tính của Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO) cho thấy trong 10 năm tới ngân sách có thể thâm hụt thêm 3,8 nghìn tỷ USD. Những người giàu có sẽ được hưởng lợi nhiều hơn từ đạo luật trong 2-3 năm tới còn người nghèo lại bị giảm thu nhập trong vòng 5-7 năm tới. Đề xuất siết chặt an sinh xã hội, cắt giảm các chương trình hỗ trợ y tế và thực phẩm cũng có thể tác động tiêu cực đến hàng chục triệu người lao động có thu nhập thấp.

Một nội dung khác trong dự luật, mặc dù không quá quan trọng nhưng lại là tâm điểm chú ý của dư luận trong những ngày qua, đó là việc cắt giảm các hỗ trợ dành cho năng lượng sạch và xe điện. Mâu thuẫn về dự luật đã khiến hai đồng minh thân cận là Tổng thống Trump và tỷ phủ Musk không ngần ngại sử dụng những từ ngữ gay gắt nhất để chỉ trích lẫn nhau. Trong khi ông Musk chỉ trích dự luật khiến thâm hụt thêm hàng nghìn tỷ sẽ đẩy nước Mỹ vào suy thoái thì ông Trump cáo buộc lý do phản đối chỉ vì cắt giảm các khoản hỗ trợ cho xe điện. Mặc dù chưa rõ thực hư đến đâu những rõ ràng các tranh cãi này còn nằm ngay trong nội bộ, thậm chí giữa các đồng minh thân cận nhất.

Phản ứng trong nội bộ Mỹ

Tranh cãi giữa hai đồng minh thân cận, Tổng thống Trump và ông Musk đang có dấu hiệu lắng dịu khi vị tỷ phú công nghệ đã có một số động thái hòa hoãn. Thậm chí, nếu đánh giá theo thuyết âm mưu thì nhiều người còn cho rằng, hai ông này đang “chơi bài” đối với dư luận, hướng đến các mục tiêu sâu xa hơn, ví dụ như tạo lý do để công khai cái gọi là hồ sơ liên quan đến tỷ phú tổ chức mại dâm vị thành niên Jeffrey Epstein… Diễn biến tranh cãi tiếp theo chưa rõ ràng nhưng có thể thấy phản ứng của ông Musk đối với siêu dự luật của Tổng thống Trump dường như chỉ xuất phát từ các tranh cãi cá nhân hơn là của giới công nghệ Mỹ.

Về dự luật, tỷ phú Musk xem đó là “sự ghê tởm” khi cho rằng mức thâm hụt ngân sách được đề xuất trái ngược với sứ mệnh của Cơ quan hiệu quả chính phủ cũng như mục tiêu của cá nhân ông này khi tham gia vào Chính quyền. Ngoài ra, lý do ông Musk phản đối dự luật, theo chính ông Trump thì là đề xuất xóa bỏ hỗ trợ và cho vay lãi suất thấp đối với thuế xe điện, tác động trực tiếp đến Tesla. Mặc dù ông Musk phủ nhận, cho rằng chỉ tập trung cắt giảm thâm hụt ngân sách nhưng chính sách này chắc chắn ảnh hưởng tiêu cực đến lợi ích kinh doanh. Việc ông Trump không bổ nhiệm ông Jared Isaacman làm người lãnh đạo NASA vốn được ông Musk đề xuất cũng có thể là một phần lý do rạn nứt.

Đối với giới công nghệ, mặc dù quan ngại về tác động của dự luật sẽ hạn chế hoặc không còn ưu đãi đối với công nghệ sạch hoặc trí thông minh nhân tạo nhưng chưa có nhiều ý kiến phản đối mạnh mẽ. Bên cạnh đó, các đề xuất có thể lại tạo cơ hội cho một số ngành công nghệ khác phát triển, ví dụ như công nghệ không dây, bán dẫn hoặc công nghệ quân sự… Tác động đối với các ngành công nghệ rất đa dạng nên sự phản đối rộng khắp khó có thể diễn ra.

Tương lai của dự luật

Về tương lai của dự luật, có thể thấy rằng Tổng thống Trump đang có lợi thế khi đảng Cộng hòa đang nắm giữ 53 ghế so với 47 ghế của đảng Dân chủ. Để thông qua, dự luật chỉ cần có được sự ủng hộ của đa số tối thiểu là 51 phiếu thay vì đa số áp đảo là 60 phiếu. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất lại là sự phản đối của chính một số thành viên đảng Cộng hòa theo đường lối cứng rắn, khi họ khẳng định mặc dù ủng hộ Tổng thống Trump nhưng không thể “thế chấp tương lai” của người dân Mỹ. Nếu có ít nhất 4 Thượng nghị sỹ Cộng hòa đứng về phe Dân chủ phản đối thì Thượng viện có thể sẽ điều chỉnh và thông qua phiên bản đã sửa đổi. Sau đó, dự luật sẽ phải quay lại Hạ viện để thông qua lần cuối cùng.

Ngoài ra, các nhà lập pháp Mỹ cũng có thể sử dụng một số quy tắc cho phép đưa ra các sửa đổi tác động đến một số khía cạnh nhất định của dự luật, ví dụ như loại bỏ “một số vấn đề không liên quan” nếu không có tác động đến thâm hụt ngân sách. Hiện cả Tổng thống Trump và đảng Cộng hòa đang nỗ lực chạy đua vận động, thậm chí là gây sức ép đối với các nghị sỹ của đảng mình đang còn do dự để có thể thông qua và trình lên Tổng thống trước ngày Quốc khánh Mỹ, 4/7. Nhiều khả năng siêu dự luật của Tổng thống Trump, điểm nhấn chính trong chương trình nghị sự đối nội nhiệm kỳ hai sẽ được thông qua, tuy nhiên đi kèm với nhiều sửa đổi để có thể dung hòa các mâu thuẫn trong nội bộ đảng Cộng hòa.

Vũ Hợp, Phạm Huân/VOV-Washington