Sau thập kỷ 'ngủ đông', bầu Đức kể về khoản nợ 36.000 tỷ đồng và cuộc đại phẫu Hoàng Anh Gia Lai

Sau một thời gian lặng tiếng, ông Đoàn Nguyên Đức – người thường được gọi là bầu Đức - xuất hiện trở lại trước giới đầu tư với câu chuyện được ví như “bản tường trình trung thực nhất” về giai đoạn khó khăn của Hoàng Anh Gia Lai.

Trong không gian của buổi giới thiệu cơ hội đầu tư chiều 25/11, Chủ tịch HĐQT Hoàng Anh Gia Lai lần đầu tiên kể trọn vẹn câu chuyện “mười năm ngủ đông” và cuộc đại phẫu buộc phải thực hiện để cứu lấy doanh nghiệp.

Trong giới kinh doanh Việt Nam, có lẽ hiếm ai sở hữu nhiều “thăng trầm” như bầu Đức: người từng đi chuyên cơ riêng đầu tiên, từng đứng vào nhóm giàu nhất thị trường chứng khoán. Nhưng rực rỡ bao nhiêu, cú rơi lại sâu bấy nhiêu.

“Trước đây, tôi rất xấu hổ khi đi gặp ngân hàng vì bị từ chối nhiều quá”, ông nói, giọng chậm rãi nhưng không giấu được những góc tối của quá khứ.

Ông Đoàn Nguyên Đức, Chủ tịch HĐQT Hoàng Anh Gia Lai, trình bày với các nhà đầu tư về tái cơ cấu các khoản nợ. Ảnh: Quốc Hải

Từ đỉnh cao xuống vực sâu

Trên sân khấu, câu chuyện của ông về giai đoạn 2006-2015 liên tục đứt quãng bởi những khoảng lặng. Ông nhớ lại thời hoàng kim khi niêm yết cổ phiếu năm 2008, vốn hóa HAGL đạt 6.160 tỷ đồng và tăng gấp đôi chỉ sau một năm. “Thời điểm đó tôi tự tin khẳng định HAGL là doanh nghiệp bất động sản lớn nhất Việt Nam,” ông nhớ lại.

Bước ngoặt đến vào năm 2012, HAGL bất ngờ rút hoàn toàn khỏi bất động sản giữa bối cảnh kinh tế lao đao, lãi suất cho vay vọt lên 22%, nhiều khoản chạm 25–27%. Quyết định chuyển hướng sang nông nghiệp với 51.000 ha cao su và 28.000 ha cọ dầu lập tức gây tranh cãi.

Nhưng thị trường hàng hóa không ủng hộ. Giá cao su từ 5.700 USD/tấn rơi xuống còn 1.100 USD/tấn và “nằm đáy” suốt một thập kỷ; cọ dầu giảm từ 1.200 xuống chỉ 400 USD/tấn. Cùng lúc, HAGL phải trả tới 8.600 tỷ đồng tiền lãi vay giai đoạn 2010-2015, tạo thành sức ép tài chính khổng lồ.

Nhiều lời khuyên ông nên “làm đẹp báo cáo” để tiếp tục vay, nhưng bầu Đức từ chối. “Giấu bệnh là chết. Che giấu thêm ba năm nữa là vô phương cứu chữa. Tôi chọn con đường duy nhất: trung thực để tự cứu mình”, ông nói. Và rồi, ngày 30/12/2016, HAGL buộc phải công bố mất thanh khoản: tổng nợ đã phình lên 36.000 tỷ đồng. Nếu chậm thêm 1-2 năm, nợ có thể đội lên 50.000 tỷ đồng, mức không còn cửa sống.

Ông chủ động đề nghị Chính phủ cho phép tái cấu trúc. Ngân hàng Nhà nước đồng ý và mời 10 ngân hàng ngồi lại để khoanh, giãn nợ, giải pháp giúp HAGL tạm thoát “điểm ngạt thở”.

Nhưng để sống, phải giảm lãi vay; để giảm lãi, chỉ còn cách bán tài sản. Và HAGL bước vào giai đoạn thanh lý quy mô lớn: thủy điện, mía đường, dự án bất động sản tại Đà Nẵng, Myanmar, Lào, Campuchia, thậm chí cả Bệnh viện Đại học Y dược HAGL. Thứ duy nhất ông giữ lại là Học viện Bóng đá HAGL.

Song song với đó là tái cấu trúc mô hình kinh doanh, chuyển từ cao su sang cây ăn trái như chuối, sầu riêng, những mặt hàng có dòng tiền quay vòng nhanh.

Thoát hiểm và bước vào “kỷ nguyên nông nghiệp xanh”

Sau một thập kỷ tái thiết, nợ vay của HAGL giảm từ 36.000 tỷ xuống 6.400 tỷ đồng; tỷ lệ nợ/vốn chủ sở hữu chỉ còn 0,48 lần. Từ lỗ lũy kế lớn, HAGL đặt mục tiêu lợi nhuận 2.000 tỷ đồng/năm và hướng đến 5.000-10.000 tỷ đồng trong tương lai.

“Chỉ trong một năm, HAGL thay đổi nhiều hơn cả chín năm trước”, bầu Đức nói. Tập đoàn quay lại có lãi, cổ phiếu được cho vay ký quỹ, tài sản đảm bảo tăng mạnh và đòn bẩy tài chính giảm sâu. “Giá trị tỷ USD không còn xa, chỉ cần 3-4 năm nữa,” ông tự tin.

Ông không quên những ngày bước vào ngân hàng mà biết chỉ cần mình quay người đi là hồ sơ sẽ bị bỏ vào… thùng rác. “Họ chỉ cần nghe chữ HAGL là nghĩ ngay đến khối nợ khổng lồ”, ông kể.

Trong hành trình hồi sinh này, bầu Đức đặc biệt nhắc đến ngân hàng OCB như một “quý nhân” xuất hiện đúng thời điểm. Chủ tịch OCB Trịnh Văn Tuấn là người đầu tiên mở cửa lắng nghe ông khi HAGL gần như không thể gõ cửa ngân hàng nào. OCB và công ty chứng khoán OCBS giúp tháo nút thắt tài sản đảm bảo, giải phóng nguồn lực lớn và khôi phục vị thế tài chính của tập đoàn.

Tổng giám đốc HAGL Nguyễn Xuân Thắng cho biết giai đoạn 2016-2025 là chặng đường tái cấu trúc toàn diện: tỷ lệ nợ/vốn chủ sở hữu giảm từ trên 2 lần xuống dưới 0,6 lần, riêng năm 2025 dự kiến còn 0,4.

Trong năm 2024-2025, OCBS tư vấn huy động hơn 2.100 tỷ đồng vốn chủ sở hữu và 1.000 tỷ đồng trái phiếu. Năm 2026, đơn vị này sẽ thu xếp phát hành 2.500 tỷ đồng trái phiếu ra công chúng, huy động thêm 1.000-2.000 tỷ đồng qua IPO hoặc bán vốn công ty con, đồng thời xây dựng khung ESG theo tiêu chuẩn quốc tế để HAGL tiếp cận dòng vốn xanh.

Bước sang giai đoạn mới

Với nền tảng tài chính đã “sạch” và đòn bẩy thấp, bầu Đức cho biết HAGL đã thoát khỏi khủng hoảng chỉ trong 2-3 tháng gần đây. Các quỹ đầu tư và tổ chức tài chính bắt đầu chủ động tìm đến, trong khi trước đây, để mời họ một ly cà phê cũng là điều khó.

Chiến lược mới của HAGL tập trung mở rộng 10.000 ha nông nghiệp tại Cần Thơ, ưu tiên dùng lợi nhuận tái đầu tư thay vì vay nợ. Tập đoàn theo đuổi mô hình nông nghiệp tuần hoàn quy mô lớn, dự kiến nâng diện tích trồng trọt từ 15.000 ha lên 24.000 ha vào năm 2027 và 30.000 ha năm 2030.

Cùng với đó là kế hoạch niêm yết Công ty CP Đầu tư quốc tế Hoàng Anh Gia Lai (tên cũ Hưng Thắng Lợi Gia Lai), dự kiến vào quý II/2026. Dù vốn điều lệ chỉ 1.628 tỷ đồng, công ty đặt tham vọng lợi nhuận vượt trội: 722 tỷ đồng năm 2024; 852 tỷ năm 2025; 1.586 tỷ năm 2026; 2.000 tỷ năm 2027 và 2.792 tỷ đồng năm 2028. Công ty cam kết chia 50% lợi nhuận sau thuế bằng tiền mặt trong ba năm đầu sau IPO.

“Nghe khó tin khi một công ty vốn 1.628 tỷ mà lãi tới 2.700-2.800 tỷ đồng,” bầu Đức nói. “Nhưng nông nghiệp trồng trọt có một rủi ro lớn nhất: không có đất. Muốn trồng một ha cà phê hay sầu riêng phải bỏ ra 2-3 tỷ để có đất. Còn HAGL có đất.”

Theo ông, công ty đang sở hữu hơn 7.000 ha cây trồng tại Lào gồm sầu riêng, cà phê và chuối, quỹ đất đảm bảo tăng trưởng bền vững trong ít nhất 30 năm.

“Chúng tôi sẵn sàng tổ chức thêm các chuyến tham quan thực địa cho nhà đầu tư muốn kiểm chứng tài sản,” ông kết lại.

Quốc Hải