Sắp xét xử vụ cựu sỹ quan tiếp tay cho 'siêu lừa'

Theo cáo trạng, Trần Thị Thủy (SN 1989), người từng có tiền án về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”, tiếp tục thực hiện hàng loạt hành vi gian dối để chiếm đoạt tiền của các bị hại, trong đó có chị Nguyễn Thị Huệ.

Cùng vụ án, bị cáo Nguyễn Thọ Lập (SN 1987), nguyên cán bộ Công an huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên, bị cáo buộc đã hỗ trợ Thủy lừa đảo khi xác nhận không đúng sự thật về quyền sở hữu đất.

Cụ thể, cáo trạng cáo buộc Thủy và Lập đã viện dẫn một giao dịch mua bán đất với vợ chồng ông Hoàng Văn Hải (SN 1958) và bà Nguyễn Thị Tiệp (SN 1962) – chủ sở hữu hợp pháp 5 thửa đất, để tạo lòng tin với chị Huệ, rồi chiếm đoạt hàng tỷ đồng. Sau đó, ông Hải và bà Tiệp bị cáo buộc là đã “Che giấu tội phạm” khi ký hợp đồng sang tên đất và nhận tiền thanh toán từ Thủy.

Tuy nhiên, như Tiền Phong đã đưa tin, xung quanh việc vợ chồng ông Hải – bà Tiệp bị truy tố về tội danh "Che giấu tội phạm" đang "vấp" phải nhiều tranh luận trong giới chuyên gia pháp lý, khi các tình tiết chính của vụ án đều xoay quanh một giao dịch dân sự về chuyển nhượng đất đai, trong đó chưa có cơ sở rõ ràng để xác lập yếu tố cố ý che giấu hành vi phạm tội của người khác.

Trao đổi với PV Tiền Phong, Tiến sĩ Ngô Ngọc Diễm – chuyên gia luật hình sự khẳng định: “Không thể gán ghép thông tin thật thành gian dối. Nếu giấy tờ là thật, đất là thật, giao dịch là có thật thì không thể quy kết người bán đất đưa ra thông tin gian dối”.

Ông Diễm nhấn mạnh, trong kinh doanh bất động sản, việc nói rằng đất đã có người mua, người không mua nữa, giá cao hay thấp… là quyền đàm phán và thỏa thuận dân sự. Không thể hình sự hóa việc người bán trao đổi thông tin hợp pháp mà thiếu chứng cứ chứng minh họ biết hành vi gian dối của người khác.

Có dấu hiệu sai lầm từ việc xác định khách thể của tội phạm?

Nêu quan điểm, Tiến sĩ Đào Trung Hiếu – Nhà nghiên cứu tội phạm học và điều tra hình sự, chỉ ra dấu hiệu sai lầm ngay từ "gốc" việc xác định sai khách thể bị xâm hại của tội danh. “Khi khách thể của tội phạm chưa hề bị xâm phạm, thì mọi hành vi bị quy kết đều thiếu cơ sở pháp lý. Đó là một nguyên lý nền tảng trong lý luận cấu thành tội phạm”, ông Hiếu nói.

Theo Điều 389 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi năm 2017), khách thể của tội "Che giấu tội phạm" không phải là tài sản, cũng không phải là người bị hại, mà là trật tự an toàn xã hội và hoạt động đúng đắn của cơ quan tư pháp hình sự. Nghĩa là, chỉ khi có hành vi gây cản trở hoặc nguy cơ cản trở quá trình điều tra, truy tố, xét xử hoặc thi hành án của cơ quan tố tụng, thì mới có thể cấu thành tội danh này.

Ông Hiếu chỉ rõ: “Trong vụ án này, hành vi của ông bà Hải – Tiệp không hội đủ bất kỳ yếu tố nào để gây cản trở hoạt động tư pháp. Họ không tổ chức cho ai bỏ trốn, không tiêu hủy chứng cứ, không cung cấp thông tin gian dối, và cũng không hề biết rằng một hành vi phạm tội đã xảy ra”.

Giao dịch mà vợ chồng ông Hải – bà Tiệp thực hiện với Thủy và Lập là một quan hệ dân sự có thật. Các thửa đất là tài sản hợp pháp, đã từng được Thủy giao dịch để trả nợ cá nhân trước đó. Tại thời điểm nhận tiền, không có bất kỳ quyết định tố tụng nào xác định Thủy – Lập đang thực hiện hành vi lừa đảo.

“Khi tội phạm gốc chưa hình thành, thì không thể tồn tại hành vi che giấu tội phạm như một tội phái sinh. Đó là logic tối thiểu trong lý luận hình sự, nhưng dường như đã bị bỏ qua trong vụ án này”, Tiến sĩ Đào Trung Hiếu nhận định.

Điểm mấu chốt mang tính quyết định, theo ông Hiếu, là thời điểm xảy ra các giao dịch giữa ông bà Hải – Tiệp với Thủy – Lập: khi đó, chưa có đơn tố cáo, chưa có bất kỳ hoạt động điều tra hình sự nào được khởi xướng, chưa có bản án, cũng như chưa có quyết định khởi tố đối với hành vi lừa đảo. Do đó, việc nhận tiền trả nợ hoặc ký tên trong hợp đồng chuyển nhượng đất không thể được suy diễn là hành vi tiếp tay, cản trở cơ quan chức năng điều tra tội phạm, vì… lúc đó không tồn tại hành vi tội phạm được xác lập, ông Hiếu nêu quan điểm.

Qua nghiên cứu hồ sơ, kết luận điều tra và cáo trạng vụ án, Luật sư Bùi Phan Anh, Đoàn Luật sư Hà Nội cho rằng: “Vợ chồng ông Hải là người bán đất hợp pháp, có quyền nhận tiền trả nợ từ Thủy. Không có tài liệu nào thể hiện họ biết rõ tiền Thủy dùng để thanh toán là tiền lừa đảo và ông bà Hải - Tiệp không có khả năng nhận biết đó là tiền lừa đảo. Có thể thấy, ông bà Hải - Tiệp là bên thứ 3 ngay tình trong giao dịch dân sự. Theo Luật sư Phan Anh “cáo trạng không nêu được bất kỳ bằng chứng độc lập nào chứng minh rằng ông bà Hải – Tiệp biết về thủ đoạn gian dối của Thủy và Lập, tất cả chỉ dựa vào lời khai của bị can và bị hại, tiềm ẩn nguy cơ oan sai”.

Minh Đức