Sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy Để sớm đạt kết quả như kỳ vọng

Phù hợp với vai trò, nhiệm vụ ở mức độ khác nhau

Về tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Trong hệ thống chính trị, có 3 khối cơ quan thuộc 3 chủ thể, là: Đảng - Nhà nước - Mặt trận Tổ quốc (MTTQ), mỗi khối cơ quan đó ở mỗi cấp (Trung ương, tỉnh, xã) cần được xác định mô hình tổ chức phù hợp với vai trò, nhiệm vụ ở mức độ khác nhau. Không nhất thiết Trung ương có cơ quan gì thì tỉnh, xã phải có cơ quan ấy.

Về các cơ quan khối Đảng, với quan điểm Đảng lãnh đạo toàn diện, thông qua việc xây dựng, ban hành chủ trương, đường lối và những định hướng lớn về phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và Đảng lãnh đạo thông qua đội ngũ cán bộ, đảng viên của mình được bố trí ở các cơ quan, tổ chức. Vậy thì, cơ quan tham mưu, giúp việc của Đảng cần phải tinh, gọn hơn nữa, nhất là ở cấp tỉnh, cấp xã vai trò giúp việc là chính.

Thường trực HĐND thành phố Hải Phòng và Thường trực HĐND tỉnh Hải Dương làm việc về các nội dung hợp nhất 2 địa phương. Ảnh: T. Huy

Về khối chính quyền địa phương, để tăng cường năng lực hoạt động, nhất là chức năng giám sát của HĐND, cần tăng số lượng đại biểu HĐND chuyên trách để bố trí vào các ban của HĐND, nhất là ở cấp tỉnh. Vì không còn cấp huyện thì chức năng, nhiệm vụ và hoạt động của HĐND cấp tỉnh tăng lên rất nhiều. Trong công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền, lại càng cần tăng cường hoạt động giám sát, trong đó có giám sát của HĐND.

Về khối cơ quan MTTQ và các đoàn thể Nhân dân. Vừa qua, có nhiều ý kiến tranh luận về sửa đổi Điều 9 của Hiến pháp 2013, liên quan đến tổ chức MTTQ và các hội đoàn thể Nhân dân. Trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp, tại Điều 9 có quy định các tổ chức chính trị - xã hội trực thuộc MTTQ Việt Nam. Để đầy đủ, đúng với tinh thần Nghị quyết 60 của Trung ương Đảng, là “Đồng ý chủ trương sắp xếp, tinh gọn hợp nhất cơ quan Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ ở cấp Trung ương, cấp tỉnh và cấp xã”.Có nghĩa là, sắp xếp cơ quan và bộ phận lãnh đạo của MTTQ (là Ủy ban MTTQ) và cơ quan các đoàn thể chính trị - xã hội, chứ không phải các tổ chức chính trị - xã hội nhập vào MTTQ. Hai khái niệm “tổ chức” và “cơ quan” của tổ chức là khác nhau.

Việc sắp xếp tinh gọn khối cơ quan này là cần thiết. Vì MTTQ và các đoàn thể nhân dân có sự tương đồng về tôn chỉ, mục đích, sự trùng lặp về chức năng, nhiệm vụ. Khi sắp xếp tinh gọn, những chức năng trùng lặp dồn vào một đầu mối thực hiện, sẽ giảm đi nhiều biên chế, giảm số lượng cán bộ, công chức, mà chức năng, nhiệm vụ chính vẫn không bị ảnh hưởng. Mặt khác, khối cơ quan MTTQ và các đoàn thể nhân dân, nên sử dụng cán bộ hưu trí đảm nhiệm các chức danh lãnh đạo các tổ chức quần chúng, vừa tiết kiệm được biên chế công chức, vừa sử dụng được lực lượng lao động có kinh nghiệm, kỹ năng, nhất là ở cấp xã.

Có nhất thiết phải mỗi xã một trung tâm hành chính công?

Vấn đề đô thị hóa và quản lý đô thị. Thời gian qua, các địa phương đang trong quá trình thúc đẩy tốc độ đô thị hóa, tập trung đầu tư hạ tầng đô thị. Theo sự chỉ đạo của Chính phủ, ở cấp huyện, khi sáp nhập cấp xã, các xã sáp nhập vào thị trấn thì được gọi là xã; trong khi đó, ở thành phố, thị xã, khi sáp nhập xã vào phường thì được gọi là phường. Ở đây có sự bất cập giữa các đơn vị cùng cấp xã; đồng thời mất đi cơ hội trở thành đô thị của thị trấn ở huyện mà lâu nay đang tập trung xây dựng hạ tầng và các tiêu chí đô thị. Nhiều ý kiến đề nghị xem lại vấn đề này, các xã sáp nhập vào thị trấn thì nên được gọi là phường (là đô thị). Trên cơ sở đó, tiếp tục đầu tư để các phường này thực sự trở thành các đô thị hạt nhân/đô thị vệ tinh ở các khu vực, thúc đẩy quá trình đô thị hóa theo chủ trương chung.

Về quản lý đô thị, các đô thị là thành phố, thị xã thuộc tỉnh, đều đã và đang có hệ thống hạ tầng kinh tế, xã hội liên kết chặt chẽ về: giao thông, cấp nước, thoát nước, điện, chiếu sáng, công viên, cây xanh... khi bị “chia nhỏ ra” thành các phường lớn, hệ thống hạ tầng này sẽ quản lý ra sao? Đây là một vấn đề cần xem xét kỹ lưỡng và có phương án khả thi.

Về quản lý cơ sở vật chất sau sắp xếp, không tổ chức cấp huyện đã dư thừa biết bao trụ sở cơ quan cấp huyện; sáp nhập tỉnh bỏ một loạt trụ sở cơ quan cấp tỉnh, sáp nhập xã cũng vậy. Trong khi đó, tỉnh mới, xã mới có quy mô lớn hơn nhiều, lại phải đầu tư thêm cơ sở vật chất, trang thiết bị mới đủ điều kiện để làm việc. Nếu không có cơ chế rõ ràng, phương án cụ thể và xử lý ngay, các công trình, trụ sở dôi dư sẽ nhanh chóng xuống cấp, lãng phí nguồn lực vô cùng lớn.

Ngay việc, mỗi xã, phường có một trung tâm hành chính công cũng cần tính đến. Có nhất thiết phải mỗi xã một trung tâm hay không? có thể trung tâm hành chính công của một cụm xã? Nhiều cơ quan đã thực hiện theo cụm/khu vực ( như Kho bạc, Thuế, Tòa án, Viện Kiểm sát,...), vậy sao không tổ chức trung tâm hành chính công như vậy?

Giữ chân lực lượng cán bộ, công chức có năng lực thực sự

Việc thực hiện phân cấp, phân quyền giữa chính quyền các cấp, giữa các cơ quan hành chính cùng cấp, đang được Đảng, Nhà nước rất quan tâm, với quan điểm phân cấp phân quyền triệt để cho các cấp chính quyền, nhất là chính quyền cơ sở, nhằm tạo sự chủ động và tránh đùn đẩy trách nhiệm giữa các cơ quan, giữa các cấp chính quyền.

Tuy nhiên, việc phân cấp, phân quyền phải được thể hiện ở nhiều văn bản pháp luật. Trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương mới chỉ là phân định thẩm quyền giữa hai cấp chính quyền địa phương (cấp tỉnh, cấp xã) và xác định thẩm quyền của hai nhánh chính quyền ở mỗi cấp (HĐND và UBND). Còn các nhiệm vụ cụ thể phải được phân cấp thể hiện ở các văn bản pháp luật chuyên ngành (Luật Đất đai, Luật Ngân sách, Luật đấu thầu, Luật đầu tư công,...). Nếu không cụ thể trong các văn bản luật thì rất khó phân cấp trên thực tế.

Về đội ngũ cán bộ, công chức khi sắp xếp, có thể xảy ra hai khả năng. Một là, tình trạng người “khá, giỏi” hoặc còn trẻ lại chủ động xin ra khỏi bộ máy vì họ phải di chuyển đi làm xa (do nhập tỉnh), hoặc họ “bị phân công” xuống làm công chức xã và họ ra khỏi bộ máy, tự tìm việc làm dễ dàng hơn. Hai là, hướng dẫn là giữ nguyên, cộng dồn số lượng cán bộ, công chức của các đơn vị sáp nhập và sau 5 năm mới hoàn tất việc sắp xếp theo vị trí việc làm. Điều này, dẫn đến lãng phí nguồn lực. Nếu sớm sắp xếp theo vị trí việc làm mới, quy định chỉ sau 2 năm, nguồn lao động dôi dư sẽ chủ động tìm việc làm mới; mặt khác, khi dồn các cơ quan lại sẽ quá đông biên chế và các chức danh lãnh đạo sẽ tạo nên sức ỳ của bộ máy. Nhiều ý kiến đề nghị xem xét có hướng cụ thể về vấn đề này, để nhanh chóng tinh gọn bộ máy và không bị mất đi lực lượng cán bộ, công chức có năng lực thực sự.

Những băn khoăn, trăn trở trên đây, mong được lãnh đạo các cấp, các đại biểu Quốc hội quan tâm trong quá trình sửa đổi, bổ sung Hiến pháp, pháp luật và sự chỉ đạo hướng dẫn của lãnh đạo các cấp, để cuộc cách mạng thực sự mang lại kết quả như cử tri và Nhân dân mong đợi.

Lương Anh Tế, Chủ tịch Hội Người cao tuổi tỉnh Hải Dương