Sẵn sàng phương án, chủ động ứng phó thiên tai

Các lực lượng quân đội, công an cùng người dân cứu hộ tàu cá ở huyện Tuy An bị sóng biển đánh chìm. Ảnh: ANH NGỌC

Hậu quả khó lường

Theo Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), biến đổi khí hậu cùng với sự ấm lên toàn cầu khiến cho tình hình thiên tai trên thế giới diễn ra ngày càng phức tạp với xu thế gia tăng cả về tần suất và cường độ. Chỉ trong 5 năm gần đây, thế giới chứng kiến những trận thiên tai thảm khốc như động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ, lũ lụt tại Trung Quốc, cháy rừng ở Mỹ, hay mưa lũ bất thường tại Tây Ban Nha.

Gần đây nhất, tháng 3/2025, một trận động đất mạnh 7,7 độ richter xảy ra tại vùng Sagaing (Myanmar), gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản (đây là trận động đất mạnh nhất tại Myanmar kể từ năm 1912 đến nay). Trận động đất này đã phá hủy hơn 55.000 công trình, khiến hơn 3.800 người thiệt mạng, hơn 5.100 người bị thương, thiệt hại kinh tế lên đến 1,9 tỉ đô la Mỹ.

Việt Nam là một trong những quốc gia đang chịu ảnh hưởng của nhiều loại hình thiên tai cực đoan, đặc biệt ở Bắc Bộ và duyên hải miền Trung là những khu vực có mức độ ác liệt hơn so với các vùng miền khác. Theo thống kê, trong vòng 20 năm trở lại đây, trung bình mỗi năm thiên tai đã làm hơn 300 người chết và mất tích, thiệt hại kinh tế từ 1-1,5% GDP.

Những đợt bão lũ kinh hoàng trong quá khứ như cơn bão Chanchu (bão số 1) năm 2006 đã làm 266 người chết và mất tích; bão Xangsane (bão số 6) năm 2006 làm 57 người chết; bão Damray (bão số 12) năm 2017 làm 123 người chết và mất tích; bão Molave (bão số 9) năm 2020 làm 83 người chết. Gần đây, tháng 9/2024, cơn bão số 3 (cơn bão mạnh nhất trong 30 năm qua trên biển Đông và trong 70 năm qua trên đất liền) đã gây thiệt hại rất lớn đến 26 tỉnh, thành phố khu vực miền núi phía Bắc và trung du Bắc Bộ…

Bão lũ, ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất, hạn hán, sạt lở bờ sông, bờ biển là các loại hình thiên tai gây thiệt hại lớn. Từ năm 1984-2024, 365 cơn bão hoạt động trên biển Đông, trong đó có 145 cơn ảnh hưởng vào đất liền, 92 cơn đổ bộ vào khu vực miền Trung.

Bà Đặng Thị Hương, Phòng Ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai (Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai) cho rằng: Hiện nay, tình hình chung ở các địa phương là hệ thống cơ sở hạ tầng phòng, chống thiên tai (PCTT) chưa đồng bộ, nên công tác ứng phó hiệu quả chưa cao. Công tác dự báo, cảnh báo còn hạn chế, độ chính xác chưa cao, đặc biệt là với mưa lớn cục bộ, lũ quét, sạt lở đất.

Phương tiện chuyên dụng cho tìm kiếm cứu nạn còn thiếu, chưa thật sự phù hợp với các loại địa hình. Nhận thức của cộng đồng dân cư và năng lực ứng phó PCTT còn hạn chế, thiếu trang thiết bị đảm bảo an toàn cho lực lượng tham gia PCTT. Hệ thống quản lý rủi ro thiên tai còn phân tán, chưa tập trung, công tác khắc phục hậu quả kéo dài dẫn đến thiếu tính kịp thời.

Bộ đội biên phòng cùng người dân TP Tuy Hòa tham gia khắc phục sạt lở bờ biển do triều cường xâm thực. Ảnh: ANH NGỌC

Chủ động ứng phó

Theo ông Lữ Ngọc Lâm, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, tác động của biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, khó lường, nguy cơ rủi ro thiên tai có thể xảy ra mọi lúc, mọi nơi, nhiều khu vực đã không còn an toàn, do đó công tác phòng ngừa, chủ động ứng phó phải được đặt lên hàng đầu và được lồng ghép trong các hoạt động KT-XH. Sự chủ động phòng ngừa, sẵn sàng vào cuộc từ sớm, quyết liệt của cả hệ thống chính trị, xã hội sẽ giảm thiểu thiệt hại tối đa về người và tài sản.

Ông Lữ Ngọc Lâm cho biết: UBND tỉnh đã chỉ đạo các cơ quan, đơn vị và địa phương chủ động kiểm tra, rà soát, cập nhật, bổ sung kế hoạch PCTT, thường xuyên kiểm tra đánh giá hiện trạng các công trình thuộc phạm vi, trách nhiệm quản lý, xác định các khu vực trọng điểm xung yếu, bố trí nguồn lực, sẵn sàng các phương án, kịch bản bảo vệ an toàn công trình, tính mạng và tài sản của người dân khu vực chịu ảnh hưởng. Các địa phương cần tiếp tục nâng cao nhận thức hơn nữa cho người dân cũng như đào tạo kỹ năng, kiến thức phòng tránh thiên tai.

Các cơ quan chức năng của tỉnh kiểm tra an toàn hồ chứa nước thủy lợi Đồng Tròn (huyện Tuy An). Ảnh: ANH NGỌC

Ngoài ra, UBND tỉnh cũng chỉ đạo các sở, ban ngành và địa phương tiếp tục chủ động ứng phó thiên tai trong mọi tình huống. Chủ động kiểm tra, rà soát, cập nhật bổ sung các phương án, kế hoạch ứng phó với thiên tai, nhất là phương án di dời, sơ tán dân tại các khu vực trũng thấp, nguy cơ cao; triển khai nghiêm túc, hiệu quả các chỉ đạo của trung ương và tỉnh, xác định công tác PCTT&TKCN là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách, thường xuyên của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. "Các sở, ngành, địa phương chủ động huấn luyện, diễn tập PCTT và tìm kiếm, cứu hộ, cứu nạn sát với tình hình thực tế, theo phương châm “4 tại chỗ” và “3 sẵn sàng”. Củng cố, kiện toàn các đội xung kích PCTT, sẵn sàng huy động lực lượng, phương tiện, vật tư cần thiết để ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai kịp thời. Chủ động sử dụng nguồn dự phòng ngân sách các cấp, ngành để hỗ trợ khắc phục hậu quả thiên tai kịp thời", ông Lữ Ngọc Lâm nói.

Ông Nguyễn Văn Tiến, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai đưa ra giải pháp: Để công tác PCTT đạt hiệu quả cao, việc nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo sớm thiên tai là rất quan trọng. Các bộ, ngành trung ương và địa phương cần rà soát, sửa đổi quy trình vận hành liên hồ, quy trình đơn hồ; rà soát, điều chỉnh tiêu chuẩn thiết kế đê biển, nâng cao mức đảm bảo an toàn với bão, triều cường cho một số khu vực; nâng cấp các tuyến đê biển, cửa sông xung yếu. Tăng cường quản lý, bảo vệ và phát triển rừng; tiếp tục thực hiện chính sách xây dựng nhà an toàn cho người dân vùng lũ; đánh giá ảnh hưởng của các công trình đến thoát lũ và đề xuất giải pháp xử lý. Nghiên cứu đánh giá nguyên nhân ngập lụt, đề xuất giải pháp phòng chống lũ cho các lưu vực sông. Bố trí nguồn lực thực hiện đề án nâng cao nhận thức cộng đồng và quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng.

ANH NGỌC