Sắc xuân Hồ Sự Chà – Tết cổ truyền độc đáo của người Hà Nhì

Ngay từ sáng sớm, bản Ka Lăng, xã Thu Lũm, tỉnh Lai Châu đã rộn rã tiếng cười. Trên những nếp nhà trình tường, khói bếp lan tỏa, mùi bánh dày thơm nức hòa cùng hương men rượu ngô. Với người Hà Nhì nơi đây, Tết cổ truyền Hồ Sự Chà thường được tổ chức vào ngày Thìn đầu tiên của tháng 10 âm lịch. Tuy nhiên, do năm nay có tháng nhuận nên lịch ăn tết được tổ chức sớm hơn một tháng và đây cũng là dịp mùa màng đã thu hoạch xong, mọi người có thời gian sum họp, nghỉ ngơi.

Bà Ly Xạ Pu, ở bản Ka Lăng chia sẻ: "Đến Tết Hồ Sự Chà, bà con chúng tôi dọn dẹp nhà cửa, làm bánh dày, mổ lợn, cúng tổ tiên. Mỗi nhà đều làm mâm cỗ có thịt, rượu, bánh và thắp hương tạ ơn trời đất, cảm ơn tổ tiên đã phù hộ cho mùa màng tốt tươi, con cháu mạnh khỏe. Tết là dịp để con cháu ở xa về sum họp, người Hà Nhì vui lắm!".

Cánh đàn ông người Hà Nhì trổ tài khéo léo đan mây tre đầu năm

Không chỉ là dịp lễ thiêng liêng, Tết cổ truyền năm nay còn được gắn với ngày hội văn hóa các dân tộc ở địa phương và là ngày hội văn hóa đặc sắc. Trong trang phục truyền thống rực rỡ, phụ nữ Hà Nhì tụ tập thêu váy áo, còn cánh đàn ông rộn ràng bên cuộc thi bắn nỏ, kéo co, ném pao. Nhiều trò chơi dân gian được tổ chức ngay sân của bản, thu hút đông đảo du khách và bà con tới từ các bản tham gia.

Ông Chu Té Hừ, ở bản Mé Gióng hồ hởi nói: "Trước tết nhà tôi đã chuẩn bị lợn và để đúng đến ngày mùng 1 mổ. Sau khi mổ lợn thì gia đình lấy gan, để xem mùa màng của năm tới như thế nào. Trong những ngày tết thì gia đình chuẩn bị cỗ, mời các bạn bè, anh em gần xa đến chơi, cung như để đón các du khách, cũng như để đón các du khách ở bên ngoài về chung vui cùng gia đình".

Để có cái tết đủ đầy hơn, trước đó phụ nữ Hà Nhì thường tự may cho mình bộ trang phục đẹp nhất để diện tết

Thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, từ ngày 1/7 xã biên giới Thu Lũm đã được sáp nhập từ 2 xã Ka Lăng và Thu Lũm cũ. Những năm gần đây, được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước bằng các chương trình, dự án, nhất là các chương trình mục tiêu quốc gia, các bản làng ở xã Thu Lũm đã đổi thay từng ngày. Đường giao thông đã được mở rộng, điện lưới quốc gia về từng bản làng, cuộc sống đồng bào Hà Nhì ngày càng khởi sắc.

Ông Nguyễn Văn Bình, du khách đến từ tỉnh Nghệ An chia sẻ: "Hôm nay chúng tôi vào đây được cảm nhận không khí tết và tình cảm rất là thân thương của bà con người Hà Nhì. Bà con cùng nhau chuẩn bị nhưng bữa cơm tết, đón những người con đi xa trở về để ăn tết. Chúng tôi được chứng kiến những vòng xòe cùng những tình cảm của bà con rất là ấm áp. Tôi cũng mông một dịp gần nhất sẽ quay trở lại đây để cảm nhận không khí tết tuyệt vời như thế này thêm lần nữa".

Đồng bào Hà Nhì ở xã Thu Lũm mổ lợn ăn tết cổ truyền của dân tộc

Tết Hồ Sự Chà không chỉ là ngày hội sum vầy, mà còn trở thành điểm nhấn du lịch độc đáo của vùng biên Lai Châu. Tại Đại hội lần thứ I, Đảng bộ xã Thu Lũm đã xác định “giữ gìn bản sắc văn hóa gắn với phát triển du lịch cộng đồng” là mục tiêu trong giai đoạn 2025 – 2030. Người dân tại các bản làng người Hà Nhì coi tết cổ truyền của dân tộc mình là một “báu vật” nội tại để người dân phát triển kinh tế, xã hội.

Nhiều món ăn truyền thống để tiếp đón khách được phụ nữ Hà Nhì làm ra trong ngày tết cổ truyền

Những mâm cỗ đủ đầy đầu năm đón khách và chúc tụng nhau một năm mới bình an

Ông Nguyễn Trường Giang, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Thu Lũm cho biết, xã Thu Lũm có diện tích gần 252km2, hơn 51km đường biên giới và 17 bản, trong đó chủ yếu là các dân tộc Hà Nhì, Dao, La Hủ sinh sống. Người Hà Nhì sinh sống tập trung ở 15 bản, chiếm khoảng 91% dân số, trong đó tỷ lệ đói nghèo và cận nghèo đang chiếm 55%. Vì vậy, việc giữ gìn kiến trúc nhà truyền thống, phong tục tập quán và phát triển các sản phẩm đặc trưng như rượu ngô, bánh dày, thổ cẩm để thu hút du khách là mục tiêu cấp ủy, chính quyền địa phương hướng tới.

"Ban Chỉ huy Bội đội Biên phòng tỉnh cũng đã cử các đồng chí đảng viên của bộ đội biên phòng đóng chân trên địa bàn tham gia sinh hoạt Đảng với các chi bộ. Đây là yếu tố quan trọng trong việc tuyên truyền bà con nhân dân bảo tồn bản sắc văn hóa, gắn với phát triển du lịch cộng đồng. Đặc biệt là đồng bào biên giới hai bên đều cùng có đồng bào dân tộc Hà Nhì giống nhau, và dịp tết cổ truyền dân tộc như thế này là dịp để bà con giao thoa và sau này hai bên trao đổi, tìm hiểu, hiểu biết lẫn nhau về bản sắc văn hóa của mỗi địa phương".

Xem gan lợn đầu năm để nhận định mùa màng năm sau là truyền thống của người Hà Nhì

Giữa tiếng trống, tiếng chiêng hòa cùng tiếng suối chảy róc rách, giữa hương rượu ngô và mùi bánh dày thơm nức, người Hà Nhì ở xã Thu Lũm gửi gắm vào Tết Hồ Sự Chà niềm tin vào một năm mới yên vui, đủ đầy. Nơi đầu nguồn sông Đà, xuân biên cương về sớm, mang theo sắc màu văn hóa Hà Nhì mộc mạc mà bền sâu, như chính tình người nơi cực Tây Tổ quốc.

Khắc Kiên/VOV-Tây Bắc