Rút ngắn khoảng cách giữa chính sách và thực tế

Việc điều chỉnh đạo luật này đảm bảo phù hợp hơn với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, đồng thời cho thấy sự chủ động rút ngắn khoảng cách giữa chính sách và thực tiễn triển khai, thông qua việc cập nhật những thay đổi của đời sống xã hội.

Theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, khi xây dựng dự thảo luật cần tham vấn rộng rãi, nhất là với nhóm đối tượng trực tiếp chịu tác động. Thực tế, vài dự thảo luật dường như lấy ý kiến chưa rộng, đăng tải dự thảo trên cổng thông tin điện tử cùng một số hội thảo chuyên đề trong thời gian ngắn. Do vậy, nhiều hiệp hội ngành nghề, doanh nghiệp và người dân - vốn sẽ chịu tác động trực tiếp, có khi chưa kịp phản biện sâu. Ở một khía cạnh khác, báo cáo đánh giá tác động là khâu quan trọng để bảo đảm chính sách có cơ sở khoa học và khả thi. Song, một số báo cáo chưa lượng hóa đủ chi phí tuân thủ, rủi ro thực thi hoặc tác động tiêu cực; số liệu dùng để lập báo cáo nhiều khi lạc hậu. Thậm chí, có trường hợp báo cáo chưa thật sự trở thành căn cứ để điều chỉnh chính sách.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, sau khi lấy ý kiến, cơ quan soạn thảo thường công bố bảng tổng hợp góp ý và giải trình lý do tiếp thu hoặc không tiếp thu. Quy định này cũng đã được triển khai ở Việt Nam, nhưng việc thực hiện chưa đồng đều ở một số dự thảo luật. Với những lĩnh vực mới như kinh tế số, năng lượng xanh hay trí tuệ nhân tạo, tốc độ thay đổi quá nhanh khiến mọi đánh giá tác động dài hạn đều tiềm ẩn độ “trễ” đáng kể.

Để lấp đầy khoảng cách từ góp ý đến luật, theo nhiều chuyên gia, chúng ta nên kiên quyết thay đổi 3 điểm. Thứ nhất, việc lấy ý kiến phải đúng nhóm đối tượng chịu tác động, với thời gian đủ dài và phương thức đa dạng. Thứ hai, đánh giá tác động toàn diện, tính đủ chi phí lẫn lợi ích, cập nhật theo diễn biến mới nhất của thị trường và xã hội. Thứ ba, cơ chế phản hồi, giải trình bảo đảm mọi góp ý được xem xét và có hồi đáp rõ ràng.

Khi làm được điều đó, luật mới thực sự “sống lâu”, trở thành công cụ quản lý hữu hiệu, đồng thời tạo niềm tin và sự đồng thuận của xã hội.

NGỌC QUANG