Rèn kỹ năng tự học để thành công

Tự học theo nhóm góp phần tạo nên sự tương tác tích cực đối với học sinh.

Nhìn từ thực tiễn

Trước sự thay đổi trong việc tổ chức dạy thêm, học thêm khi Thông tư số 29/2024/TT-BGDĐT, ngày 30/12/2024 của Bộ Giáo dục và Đào tạo được ban hành, quy định về dạy thêm, học thêm có hiệu lực từ ngày 14/2/2025 sẽ dẫn đến yêu cầu về sự thay đổi trong cách thức tổ chức dạy và học trong các nhà trường phổ thông hiện nay, đặc biệt là dạy thêm, học thêm. Từ đó, các em học sinh cũng cần nhìn nhận lại phương pháp học tập của mình, đặc biệt là phương pháp tự học. Tự học để thích nghi với tình hình mới là điều cần thiết đối với học sinh phổ thông hiện nay khi Thông tư 29 được áp dụng.

Bởi lẽ, trên thực tế trước đây và cho đến thời điểm hiện nay, một trong những lý do dẫn đến việc dạy thêm, học thêm diễn ra nhiều nơi cả trong và ngoài nhà trường là do nhiều em học sinh, kể cả những học sinh khá, giỏi ít có thói quen tự học, tự trau dồi kiến thức sau giờ học chính khóa. Điều này dẫn đến một tình trạng là học sinh lệ thuộc quá nhiều vào thầy cô giáo. Có những học sinh có lực học khá, giỏi nhưng luôn đồng hành với các em là thầy cô giáo.

Nếu không có sự giúp đỡ, bồi dưỡng, phụ đạo của thầy cô, nhiều học sinh sẽ không có định hướng cũng như phương pháp để học tập tốt hơn, tiến bộ hơn. Vì thế, từ nhu cầu của bản thân học sinh dẫn đến nhu cầu của phụ huynh, mong muốn có thầy cô kèm cặp, ôn luyện để chuẩn bị hành trang kiến thức tốt nhất cho quá trình học tập, cho những kỳ thi quan trọng. Nhu cầu tìm thầy cô giáo tốt để học thêm là điều tất yếu diễn ra. Hơn nữa, nếu học sinh không học thêm cũng không tự học, phụ huynh sẽ gặp khó khăn khi quản lý con em mình ở nhà, nảy sinh nhiều hệ lụy khó lường. Vì thế, tìm chỗ học thêm, con em họ vừa được ôn tập kiến thức, vừa là một hình thức gửi con trong thời gian họ đi làm.

Vì không dành thời gian tự học nên nhiều học sinh đã đăng ký nhiều lớp học thêm. Ngoài giờ học chính khóa, giờ học thêm trong nhà trường, các em đăng ký học thêm tại các trung tâm, học thêm theo nhóm, học online trên mạng... Điều đó dẫn đến tình trạng chung là các em dành cả thời gian trong ngày, thậm chí cả buổi tối để học thêm mà không có thời gian nghỉ ngơi, vui chơi hay tự học. Khi kết thúc chuỗi thời gian học chính khóa và học thêm trong ngày, đa phần các em đã mệt mỏi, không đủ sức khỏe và tinh thần để tự học, tự ôn luyện.

Theo thời gian, phương pháp tự học, tự bồi dưỡng sẽ dần trở nên mờ nhạt và kém hiệu quả đối với các em học sinh. Sự phụ thuộc vào hướng dẫn của thầy cô giáo đối với các em học sinh ngày càng tăng lên. Đây cũng chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến hiện tượng “Cung - cầu” trong dạy thêm, học thêm hiện nay. Tình trạng “chạy đôn chạy đáo” tìm chỗ học thêm, tìm thầy cô kèm riêng trở nên phổ biến. Bởi, có em học sinh nếu không tự học thì rời thầy cô là sẽ trở nên lúng túng, không có định hướng.

Em Nguyễn Minh Diệu, học sinh lớp 9A1, Trường THCS Hạ Hòa luôn dành thời gian tự học tại nhà sau giờ học ở trường để ôn tập và khắc sâu kiến thức đã học, chuẩn bị cho kỳ thi tuyển sinh lớp 10 sắp tới.

Rèn ý thức tự học

Thông tư số 29/2024/TT-BGDĐT, ngày 30/12/2024 của Bộ Giáo dục và Đào tạo được ban hành và đi vào thực tiễn, chắc chắn việc tổ chức dạy thêm, học thêm sẽ phải thực hiện theo những quy định của pháp luật, từ đó, ảnh hưởng khá rõ nét đến việc lựa chọn, đăng ký và tham gia các loại hình học thêm của học sinh tại các nhà trường phổ thông trên địa bàn cả nước.

Những quy định mới về dạy thêm, học thêm sẽ tác động trực tiếp đến phương pháp học tập của học sinh hiện nay. Làm gì và học như thế nào để thích nghi với tình hình mới hiện nay là câu hỏi đặt ra đối với mỗi học sinh - chủ nhân của quá trình học tập và đối với phụ huynh - người đồng hành và tạo điều kiện cho con em mình học tập. Trong những phương pháp học tập truyền thống cũng như hiện đại thì tự học là phương pháp mang lại giá trị bền vững trong quá trình học tập của người học nói chung và học sinh phổ thông nói riêng. Tự học mang lại nhiều giá trị cho học sinh, đặc biệt là giúp các em có khả năng để thích nghi trước những thay đổi trong học tập và cuộc sống.

Dành thời gian tự học sau giờ học trên lớp sẽ giúp các học sinh có thời gian tự ôn tập, tự trau dồi kiến thức đã học. Trong thời gian tự học, các em sẽ hình thành các phẩm chất và kỹ năng cần thiết như ý thức tự giác, khả năng làm chủ bản thân, sự chủ động, kỹ năng tổng hợp, nhớ lâu kiến thức, vận dụng và có nhiều sáng tạo trong học tập cũng như trong cuộc sống. Từ đó thúc đẩy sự phát triển của tư duy và tránh sự lệ thuộc quá nhiều của bản thân vào sự giúp đỡ của người khác. Đồng thời, trong thời gian tự học, các học sinh sẽ tự đánh giá, nhìn nhận được mức độ hiểu biết của bản thân để từ đó có sự cố gắng vươn lên.

Phạm Ngọc Duy Khánh - Học sinh lớp 12A4, Trường THPT Hạ Hòa chia sẻ: “Em là học sinh cuối cấp, việc ôn tập để chuẩn bị cho kỳ thi sắp tới rất quan trọng. Vì vậy, ngoài thời gian học chính khóa, học thêm ở trường, em luôn chủ động bố trí thời gian tự học để khắc sâu kiến thức. Em thấy tự học mang lại hiệu quả đối với học sinh trong quá trình học tập”.

Khi học sinh có ý thức tự học, các em sẽ dành cho mình những khoảng thời gian thích hợp nhất. Có thể tự học vào buổi chiều ở nhà hoặc thư viện, tự học buổi tối ở nhà, tự học theo nhóm bạn hay tự học online... Như thế, các em sẽ không phải tham gia nhiều các loại hình dạy thêm, học thêm trong và ngoài nhà trường, tránh được những trò chơi tiêu khiển như điện thoại, game, các trò chơi điện tử, tụ tập ở quán xá, rong chơi ở những nơi nguy hiểm...

Tiến sĩ Phạm Kiều Anh - Giảng viên khoa Ngữ văn, Trường ĐHSP Hà Nội 2 chia sẻ: “Theo Chương trình GDPT 2018, tự học và tự chủ là năng lực chung mà tất cả các học sinh đều phải có. Nó hướng tới việc phát triển một con người chủ động, biết làm chủ bản thân trước mọi tình huống của cuộc sống. Với học sinh, tự học, tự chủ chính là tiền đề để các em có thể phát triển năng lực làm chủ bản thân mình. Điều này có ý nghĩa hơn khi Thông tư 29 được ban hành. Học sinh không học thêm và muốn đạt được kết quả như dự định thì các em cần phải có phương pháp tự học phù hợp”.

Muốn tự học được thành công, mỗi học sinh cần xây dựng cho mình một ý thức tự giác và một thời gian biểu khoa học, phù hợp với thời lượng học tập trên lớp và trình độ của bản thân. Cần xác định tự học nhưng không thoát ly vai trò của thầy cô giáo trong việc định hướng, gợi mở và giúp đỡ các em trong quá trình học. Đồng thời, phụ huynh cần phát huy vai trò trong việc sắp xếp không gian, thời gian và quản lý con em mình trong quá trình các em tự học ở nhà. Việc khai thác hiệu quả công nghệ và sự tương tác với thầy cô, bạn bè trong quá trình tự học là rất cần thiết.

Từ ngày 14/02/2025, khi Thông tư số 29/2024/TT-BGDĐT chính thức được áp dụng thì chắc hẳn, không ít học sinh, phụ huynh sẽ lúng túng trước sự thay đổi về dạy thêm, học thêm. Đây sẽ là một “phép thử” quan trọng đối với học sinh. Nhiều em sẽ khó khăn trong khi lựa chọn cho mình phương pháp học tập hiệu quả để thích ứng với trước sự thay đổi đó. Thiết nghĩ, sự tự học của học sinh sẽ góp phần giúp các em tránh khỏi sự áp lực về học thêm.

Nguyễn Thế Lượng