Rào cản trong lộ trình hòa bình ở Libya

Lực lượng an ninh của Chính phủ Libya. (Ảnh minh họa: THX/TTXVN)

Lực lượng an ninh Libya đã đánh chặn một quả rocket “SPG” được phóng vào khu phức hợp của Liên hợp quốc ở thủ đô Tripoli, đồng thời thu giữ một chiếc xe bên trong có chứa hai quả rocket cùng bệ phóng được sử dụng trong vụ tấn công. Vụ việc xảy ra chỉ vài giờ sau khi Đặc phái viên Liên hợp quốc tại Libya Hanna Serwaa Tetteh trình bày lộ trình mới về việc chấm dứt bế tắc chính trị hiện nay ở quốc gia này.

Libya rơi vào vòng xoáy bất ổn chính trị và an ninh nghiêm trọng kể từ sau cuộc chính biến lật đổ Nhà lãnh đạo Muammar Gaddafi hồi năm 2011. Quốc gia Bắc Phi bị chia rẽ bởi sự cạnh tranh quyền lực giữa chính quyền được Liên hợp quốc công nhận kiểm soát miền Tây với trung tâm là thủ đô Tripoli và chính quyền ở miền Đông do lực lượng của Tướng Khalifa Haftar hậu thuẫn.

Năm 2020, một lệnh ngừng bắn đã được thiết lập tại Libya sau khi lực lượng của Chính phủ Thống nhất Dân tộc Libya (GNU) đẩy lùi cuộc tấn công của các chiến binh do Tướng Haftar chỉ huy nhằm vào thủ đô Tripoli. Tuy nhiên, dù bạo lực đã phần nào lắng xuống, rạn nứt chính trị sâu sắc, sự tranh giành quyền lực tiếp diễn khiến Libya bị chìm sâu vào khủng hoảng.

Trước tình trạng bất ổn kéo dài gây ảnh hưởng tiêu cực đến an ninh khu vực, Liên hợp quốc và nhiều quốc gia đã nỗ lực thúc đẩy việc tiến hành một cuộc tổng tuyển cử ở Libya, coi đây là chìa khóa giải quyết bế tắc chính trị.

Mới đây, Đặc phái viên Liên hợp quốc, đồng thời là Trưởng Phái bộ Hỗ trợ của Liên hợp quốc tại Libya, bà Hanna Serwaa Tetteh, đã công bố lộ trình hướng tới tổng tuyển cử và thống nhất các thể chế nhà nước tại quốc gia Bắc Phi này. Theo bà Tetteh, kế hoạch sẽ được triển khai từng bước, gắn với các mốc cụ thể để hướng tới tổng tuyển cử.

Tuy nhiên, tiến trình này được đánh giá sẽ gặp nhiều thách thức bởi xung đột lợi ích và chia rẽ phe phái sâu sắc. Thủ tướng Libya Abdul-Hamid Dbeibah nhấn mạnh rằng, việc giải quyết các vấn đề liên quan đến luật bầu cử cần là ưu tiên hàng đầu trong lộ trình mới bởi đây là rào cản chính cản trở tiến trình bầu cử ở Libya từ năm 2021.

Xung đột và những mâu thuẫn âm ỉ kéo dài đã đẩy một đất nước Libya giàu năng lượng vào cuộc khủng hoảng sâu sắc trên mọi khía cạnh. Từng là quốc gia có trữ lượng dầu mỏ lớn ở châu lục và một trong những nước sản xuất dầu hàng đầu trong Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC), xung đột và tranh chấp quyền kiểm soát các mỏ dầu ở Libya đã khiến hoạt động sản xuất của nước này bị đình trệ.

Đụng độ giữa các phe phái đối địch ở miền Đông và miền Tây Libya dẫn tới việc thường xuyên phải đóng cửa các mỏ dầu, khiến tổng sản lượng dầu thô của quốc gia Bắc Phi giảm mạnh, có thời điểm giảm tới 63%. Thiệt hại lớn về nguồn thu ngoại tệ chính từ dầu mỏ gây khó khăn cho nền kinh tế Libya.

Để hạ nhiệt căng thẳng và thúc đẩy hòa bình bền vững tại thủ đô Tripoli, nơi vẫn chứng kiến các vụ đụng độ vũ trang giữa các phe nhóm, Phái bộ Hỗ trợ của Liên hợp quốc tại Libya (UNSMIL) đã thành lập một Ủy ban ngừng bắn chung với Hội đồng Tổng thống Libya. Nhiệm vụ chính của cơ quan này là điều phối các biện pháp an ninh ở Tripoli, bảo vệ dân thường và tạo điều kiện thuận lợi cho một thỏa thuận ngừng bắn lâu dài.

Tuy nhiên, trên thực tế, mặc dù đã có nhiều lời kêu gọi giải trừ vũ khí và thống nhất các lực lượng an ninh Libya, những nỗ lực này vẫn gặp nhiều thách thức do sự thiếu tin tưởng và cạnh tranh lợi ích giữa các phe phái. Bất ổn an ninh vẫn là rào cản lớn, làm suy yếu các nỗ lực hướng tới các cuộc bầu cử quốc gia và thiết lập hòa bình lâu dài ở quốc gia Bắc Phi này.

THÁI AN