Tổng thống Hàn Quốc thăm Mỹ: Nâng cấp để thích ứng

Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung và Tổng thống Mỹ Donald Trump. (Nguồn: KBS)

Đây là chuyến công du đầu tiên tới Mỹ kể từ khi Tổng thống Lee Jae Myung nhậm chức vào tháng 6/2025 và là cuộc tiếp xúc trực tiếp đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo. Giới quan sát nhận định, cuộc gặp rất được chú ý này sẽ tạo cơ hội tốt để hai bên trao đổi về nhu cầu cần phải hiệu chỉnh chiến lược cho liên minh Hàn-Mỹ.

Sự khởi đầu bị trì hoãn

Mặc dù được bầu vào tháng 6/2025, Tổng thống Lee Jae Myung chưa có cơ hội gặp mặt trực tiếp người đồng cấp Mỹ cho đến hội nghị này, một điều hiếm thấy trong quan hệ hai đồng minh lâu năm giữa hai nước. Những nỗ lực trước đó, như tại Thượng đỉnh G7 ở Canada (Tổng thống Lee Jae Myung tham dự song ông Donald Trump đã rời hội nghị sớm 1 ngày) hay Thượng đỉnh NATO ở The Hague (nhà lãnh đạo Hàn Quốc đã không tham dự), đều không thành công. Nguyên nhân không hoàn toàn do Seoul hay Washington mà phần lớn đến từ tình hình biến động chính trị ở cả hai bên.

Với Hàn Quốc, khủng hoảng chính trị bùng nổ vào cuối năm 2024 từ việc luận tội tổng thống tiền nhiệm vì cáo buộc áp dụng thiết quân luật đã khiến bộ máy điều hành bị xáo trộn trong nhiều tháng. Trong khi đó, chính quyền Tổng thống Donald Trump bắt đầu triển khai hàng loạt chính sách đối ngoại quyết liệt từ tháng 1/2025, đòi hỏi phản ứng tức thời từ các đồng minh, điều mà Hàn Quốc không thể kịp thích ứng trong giai đoạn chuyển giao quyền lực. Vì thế, chuyến thăm lần này không chỉ mang tính chất “giới thiệu ngoại giao”, mà còn là bước hiệu chỉnh toàn diện để đưa liên minh quay lại quỹ đạo chiến lược chung.

Theo thông tin từ Nhà Trắng, không có quốc yến, không có lễ đón chính thức cấp nhà nước, chuyến thăm của Tổng thống Lee Jae Myung được tổ chức theo hình thức “cấp chuyên viên”, có thể bị một số nhà quan sát coi là “khiêm tốn” so với tính biểu tượng thường thấy trong ngoại giao Hàn-Mỹ. Tuy nhiên, chính điều đó lại phản ánh một sự ưu tiên cho nội dung thực chất: cuộc họp tại Phòng Bầu dục, phiên làm việc cấp nội các, các hoạt động bên lề như gặp lãnh đạo các tập đoàn kinh tế lớn của Mỹ và phát biểu tại tổ chức tư vấn chính sách (dự đoán là Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế-CSIS hoặc Trung tâm an ninh Mỹ mới-CNAS).

Trong bối cảnh Mỹ đang tập trung cho các chiến lược cạnh tranh công nghệ, chuỗi cung ứng và tăng cường hiện diện quân sự tại Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, một đối tác như Hàn Quốc, có năng lực công nghệ cao và vị trí chiến lược đặc biệt, là điều Nhà Trắng không thể bỏ qua.

Trọng tâm chương trình nghị sự

Theo giới phân tích, cuộc gặp lần này là cơ hội để hai bên rà soát lại toàn diện cơ chế vận hành liên minh Hàn-Mỹ, với trọng tâm là hiện đại hóa cấu trúc lực lượng và mô hình chia sẻ trách nhiệm, như: Giảm quân số bộ binh Mỹ, nhưng tăng khả năng phản ứng linh hoạt của hải quân và không quân; tăng chi tiêu quốc phòng Hàn Quốc tiệm cận mức 5% GDP, theo kỳ vọng của Tổng thống Trump, thay vì mức hiện tại 3,5%; chuyển đổi hình thức chia sẻ chi phí từ đóng góp trực tiếp sang hợp tác công nghiệp quốc phòng và công nghệ quốc phòng song phương.

Đáng chú ý, Tổng thống Trump từng yêu cầu Hàn Quốc tăng mức đóng góp từ 1 tỷ USD/năm lên 5-10 tỷ USD. Với một nhà lãnh đạo có xu hướng thương lượng quyết liệt như ông Trump, việc Seoul đưa ra các phương án sáng tạo về chia sẻ gánh nặng quốc phòng sẽ là thước đo quan trọng của “thiện chí liên minh”.

Hiện nay, liên minh Mỹ-Hàn đang được Washington thúc đẩy trở thành một đối tác chiến lược mở rộng trong khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, thông qua các hình thức, như: Hợp tác quốc phòng-tình báo ba bên với Nhật Bản; khả năng hiệp đồng tác chiến giữa các nước trong bối cảnh xảy ra xung đột khu vực; hay thảo luận về “linh hoạt chiến lược”, khả năng điều chuyển lực lượng Mỹ từ Hàn Quốc sang khu vực khác trong trường hợp khẩn cấp.

Đây được cho là những vấn đề nhạy cảm trong nội bộ Hàn Quốc, nơi vẫn còn những nghi ngại về việc “bị lôi kéo vào xung đột khu vực”. Tuy nhiên, từ góc độ Washington, Seoul không thể đứng ngoài các tính toán chiến lược mới nếu muốn giữ vai trò “đồng minh toàn cầu”.

Về kinh tế-đầu tư, mặc dù Hàn Quốc và Mỹ đã đạt được một khuôn khổ thương mại và đầu tư trị giá hơn 350 tỷ USD, phần lớn các điều khoản trong thỏa thuận vẫn mang tính nguyên tắc và cần được cụ thể hóa thông qua đàm phán kỹ thuật và hành động chính sách.

Một trong những ưu tiên trước mắt là việc giảm thuế quan xuống mức 15% đối với hàng hóa xuất khẩu của Hàn Quốc, tương đương với các đối tác như Nhật Bản và Liên minh châu Âu (EU). Đây được xem là bước đi quan trọng nhằm đảm bảo sự cạnh tranh công bằng cho các doanh nghiệp Hàn Quốc trên thị trường Mỹ, đặc biệt trong bối cảnh xu hướng bảo hộ thương mại gia tăng dưới chính quyền Trump.

Song song đó, Washington kỳ vọng Seoul sẽ đẩy mạnh đầu tư trực tiếp vào 3 ngành công nghiệp chiến lược mà Mỹ đang ưu tiên phát triển nhằm tái cấu trúc chuỗi cung ứng và tăng cường năng lực công nghiệp quốc gia, điển hình là ngành đóng tàu, sản xuất pin điện và ngành chất bán dẫn.

Tuy nhiên, một nghịch lý đáng lưu ý đang dần hiện hữu. Việc Hàn Quốc gia tăng đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Mỹ, thay vì giúp thu hẹp thâm hụt thương mại song phương, có thể dẫn đến hệ quả ngược lại. Nhiều doanh nghiệp Hàn Quốc vẫn duy trì chuỗi cung ứng khép kín bằng cách nhập khẩu linh kiện từ trong nước để phục vụ hoạt động sản xuất tại Mỹ.Trong bối cảnh đó, Hàn Quốc đứng trước bài toán chiến lược: vừa duy trì và mở rộng đầu tư để đáp ứng kỳ vọng từ phía Mỹ, vừa phải điều chỉnh cấu trúc chuỗi cung ứng để tránh trở thành mục tiêu phê phán từ chính sách “Nước Mỹ trên hết”.

Một nội dung quan trọng khác của hội đàm là vấn đề phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên và duy trì ổn định khu vực Đông Bắc Á. Hiện chưa xuất hiện kênh ngoại giao chính thức nào giữa Washington và Bình Nhưỡng, trong khi cuộc tập trận chung Mỹ-Hàn “Lá chắn tự do Ulchi” đang diễn ra, hoạt động mà Triều Tiên lâu nay cáo buộc là hành động khiêu khích quân sự. Giới quan sát không loại trừ khả năng Bình Nhưỡng sẽ tiến hành thử tên lửa hoặc vũ khí hạt nhân trong thời gian tới như một hành động đáp trả.

Trong cuộc gặp trực tiếp lần này với Tổng thống Trump, ông Lee Jae Myung được cho là sẽ tái khẳng định lập trường nhất quán của Seoul về vấn đề phi hạt nhân ở bán đảo Triều Tiên, đồng thời để ngỏ khả năng đối thoại với Bình Nhưỡng. Trong bối cảnh đó, theo giới phân tích, Hàn Quốc cần sự ủng hộ mạnh mẽ từ Mỹ để giữ vai trò trung tâm trong các định hướng chính sách an ninh khu vực, đồng thời tránh bị "đẩy ra rìa" trong các thỏa thuận toàn cầu hoặc ba bên giữa Mỹ-Nhật-Hàn.

TS. Phạm Ngọc Hùng