Ra mắt 'Nhiệt đới buồn' - tác phẩm kinh điển về nhân học, dân tộc học

"Nhiệt đới buồn" chiếm một vị trí đặc biệt trong toàn bộ sự nghiệp của Claude Lévi-Strauss, một trong những nhà nhân học, dân tộc học, một nhà tư tưởng và nhà văn lớn nhất của thế giới trong nửa cuối thế kỷ 20. Cuốn sách được ông viết liên tục trong vòng nửa năm, từ tháng 12/1954 đến tháng 5/1955, như một thiên tùy bút kỳ lạ, tuôn chảy thành dòng mạch không ngừng nghỉ.

Tác giả mở đầu tác phẩm bằng câu “Tôi ghét các chuyến viễn du và các nhà thám hiểm”, nhưng đây lại là một cuốn du ký, hết sức gợi tò mò, không thiếu cả những pha phiêu lưu mạo hiểm, đưa chúng ta đến với những nhóm người ở xa xôi nhất trên hành tinh, còn gần nhất với tình trạng nguyên thủy, sắp và chắc chắn sẽ biến mất - cách nay hơn nửa thế kỷ, nghĩa là nay đã biến mất hoàn toàn, mà ông là người chứng kiến và được tiếp xúc cuối cùng.

Cũng có khi, như trên một “tấm thảm bay” - tên một chương trong tác phẩm, tác giả đưa chúng ta từ vùng nhiệt đới Nam Mỹ hoang vu, đột ngột đến những thành phố chen chúc của Ấn Độ và Pakistan, mà ông e sẽ là hình ảnh tương lai của châu Âu; hay lên tận những vùng biên giới Myanmar, để gặp các nhà sư phi giới tính và được chiêm ngưỡng những tác phẩm nghệ thuật vừa thô sơ vừa vĩnh cửu, và cũng từ đó suy nghiệm về ý nghĩa sâu xa của văn hóa và đời sống con người…

Và cũng chính ở mặt này, ta nhận ra ở Claude Lévi-Strauss một nhà văn tài năng khi ông mô tả một cách hết sức tinh tế về về một buổi hoàng hôn trên đại dương tại chương “Trên tàu”.

Bằng một lối viết vừa phóng khoáng vừa chặt chẽ, đây là một công trình khảo sát nhân học, dân tộc học hết sức tỉ mỉ, khoa học, đến mức mẫu mực.

Tác giả Claude Lévi-Strauss (1908-2009) là một trong những nhà nhân học, dân tộc học, một nhà tư tưởng và nhà văn lớn nhất của thế giới trong nửa cuối thế kỷ 20. Ông sinh năm 1908 và mất 2009, cha là họa sĩ chân dung, rất thích sưu tầm những đồ vật quý hiếm. Theo gương cha, cậu bé cũng say mê đi tìm những tác phẩm nghệ thuật của các dân tộc xa lạ. Học khoa triết ở Đại học Sorbonne, anh thanh niên Claude gặp và quen thân với những trí tuệ lớn nhất của nước Pháp thời bấy giờ: Simone de Beauvoir và Merleau-Ponty.

Năm 1934, một cuốn sách đọc được tình cờ, cuốn “Xã hội học nguyên thủy” của Lowie, đã quyết định cả cuộc đời anh: trở thành nhà dân tộc học.

Năm 1935, được bổ nhiệm giáo sư ở Đại học São Paolo, Brazil, Claude Lévi-Strauss lần đầu tiên có cơ hội tiến hành những chuyến khảo sát dân tộc học ngắn và viết tác phẩm dân tộc học đầu tay, góp phần nghiên cứu tổ chức xã hội của người Bororo. Bị gọi về Pháp để tham gia “cuộc chiến tranh kỳ quặc” vào năm 1939, đến năm 1941 được giải ngũ ông liền sang Mỹ, dạy ở trường New School for Social Research và Viện Cao học New York. Ông còn sống và làm việc ở Mỹ cho đến năm 1947 với tư cách tùy viên văn hóa sứ quán Pháp.

Trở về Pháp sau đó, Claude Lévi-Strauss thực sự lao vào sự nghiệp sáng tác phong phú và đồ sộ của mình. Những tác phẩm quan trọng nhất của ông lần lượt ra đời: “Đời sống gia đình của người Anh-điêng Nambikwara”, “Cấu trúc sơ đẳng của quan hệ họ hàng”, “Nhiệt đới buồn”, “Nhân học cấu trúc”, “Tín ngưỡng tô-tem ngày nay”, “Tư duy man dã”, và bộ sách lớn “Huyền thoại học” gồm bốn cuốn “Cái Sống và cái Chín”, “Từ Mật ong đến Tro”, “Về nguồn gốc các lối ăn”, “Con người trần trụi”, tiếp sau là “Con đường đi của các Mặt nạ”, “Bản sắc”, “Gần và Xa”…

LINH KHÁNH