Quy hoạch sử dụng đất quốc gia: Mở rộng không gian sáng tạo cho địa phương

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà vừa chủ trì cuộc làm việc trực tuyến toàn quốc với các bộ, ngành và chuyên gia nhằm hoàn thiện phương án điều chỉnh Quy hoạch sử dụng đất quốc gia. Một trong những trọng tâm được nhấn mạnh là yêu cầu đổi mới tư duy về không gian phát triển, theo hướng phân cấp thực chất cho địa phương, đặt nền móng cho tăng trưởng bền vững và linh hoạt.

Phó Thủ tướng khẳng định, việc tinh gọn bộ máy, sáp nhập địa giới hành chính và hướng đến mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số đòi hỏi phải có một tầm nhìn mới về quy hoạch đất đai. "Chúng ta không thể tiếp tục duy trì cách tiếp cận cũ, mà cần một hệ quy hoạch năng động, mở và dài hạn, trong đó đất đai không chỉ là tài nguyên, mà còn là không gian sáng tạo, là nền tảng của phát triển", ông nhấn mạnh.

Theo tinh thần đó, Quy hoạch sử dụng đất quốc gia phải định hình một khuôn khổ linh hoạt: xác định rõ những yếu tố cần kiểm soát chặt chẽ, nhưng tuyệt đối không để xảy ra tình trạng "không biết thì cấm, không quản được thì cấm". Các địa phương cần được chủ động quyết định, triển khai và chịu trách nhiệm trong việc tổ chức không gian phát triển, từ nông thôn đến đô thị, từ công nghiệp đến dịch vụ.

Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Minh Ngân, việc điều chỉnh quy hoạch nhằm sử dụng hiệu quả, tiết kiệm nguồn lực đất đai; ưu tiên bố trí quỹ đất cho phát triển kết cấu hạ tầng, công nghiệp, dịch vụ và đô thị; đồng thời vẫn giữ vững an ninh lương thực bằng cách duy trì hợp lý diện tích đất trồng lúa và chuyển đổi linh hoạt các loại đất sử dụng kém hiệu quả.

Dự kiến đến năm 2030, diện tích nhóm đất nông nghiệp sẽ là 26,78 triệu ha (giảm gần 950 nghìn ha so với quy hoạch trước đó), trong khi đất phi nông nghiệp tăng lên hơn 5,83 triệu ha, tăng gần 937 nghìn ha. Mục tiêu là đến năm 2025, tăng trưởng kinh tế đạt 8%, và trong giai đoạn 2026-2030 duy trì tốc độ tăng trưởng hai con số; GDP bình quân đầu người đạt 8.500 USD; công nghiệp chế biến, chế tạo chiếm khoảng 28-30% GDP.

Tại cuộc họp, nhiều địa phương đề nghị Chính phủ sớm ban hành cơ chế chuyển tiếp cho giai đoạn điều chỉnh quy hoạch, đặc biệt trong bối cảnh các đơn vị hành chính cấp huyện đang được hợp nhất, sắp xếp lại. Việc này sẽ giúp tránh gián đoạn trong phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo tính liên tục của hệ thống quy hoạch.

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Tài nguyên và Môi trường tiếp tục chủ trì, phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành và địa phương để xây dựng phương án điều chỉnh chỉ tiêu sử dụng đất phù hợp với thực tiễn mới. Trong đó, cần làm rõ trách nhiệm và thẩm quyền của chính quyền cấp tỉnh, cấp xã, đồng thời tích hợp với các quy hoạch khác, lấy quy hoạch xây dựng làm trục trung tâm.

Đối với đất nông nghiệp, đặc biệt là đất trồng lúa, Phó Thủ tướng nhấn mạnh yêu cầu đổi mới tư duy quản lý theo hướng tiếp cận tổng thể: vừa đảm bảo an ninh lương thực, vừa thúc đẩy chuyển đổi công nghệ, gia tăng giá trị và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Ông cũng yêu cầu rà soát lại tiêu chí phân loại đất lâm nghiệp, đặc biệt đối với diện tích đang trồng cây công nghiệp, để đảm bảo quản lý chặt chẽ, minh bạch và hiệu quả. Việc phân bổ đất công nghiệp cần gắn với nguyên tắc sử dụng tiết kiệm, tránh tình trạng lãng phí hoặc “ôm đất” mà không triển khai đầu tư thực chất.

Một điểm đáng chú ý là Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu xây dựng cơ chế linh hoạt, cho phép điều chỉnh nhanh chỉ tiêu sử dụng đất phục vụ các công trình cấp bách, đặc biệt tại Đồng bằng sông Cửu Long, nơi biến đổi khí hậu và xâm nhập mặn đang đặt ra những thách thức chưa thể lường hết.

Ông cũng gợi mở việc cập nhật các khu vực đất mới hình thành do lấn biển vào quy hoạch, trên cơ sở đánh giá đầy đủ về khoa học, công nghệ và môi trường; đồng thời khuyến khích địa phương chủ động huy động nguồn lực để phục hồi đất hoang hóa, ô nhiễm và phát triển bền vững.

NH