Quy định phòng chống phá rừng của EU: Ngành cà phê tìm cách thích ứng

Người dân thu hoạch cà phê. Ảnh: H.A.

Theo đó, Liên minh châu Âu (EU) EUDR, yêu cầu cà phê, cao su, gỗ, ca cao… xuất khẩu vào EU phải truy xuất nguồn gốc, không liên quan đến phá rừng sau 31/12/2020. Doanh nghiệp vi phạm bị phạt đến 4% doanh thu và bị loại khỏi thị trường EU.

Cơ hội đan xen thách thức

Trong bối cảnh EU áp dụng quy định chống phá rừng (EUDR), ông Thái Như Hiệp - Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam (VICOFA) cho biết, thời điểm đầu, doanh nghiệp (DN) buộc phải đầu tư hệ thống truy xuất nguồn gốc, giám sát sản xuất và giảm phát thải carbon đối với cà phê, cao su, gỗ, ca cao... xuất khẩu vào EU từ 30/12/2024. Nhưng sau đó EU quyết định gia hạn thực thi EUDR thêm 12 tháng, lùi mốc áp dụng với doanh nghiệp lớn sang 30/12/2025, trong khi đó DN nhỏ lùi sang 30/6/2026.

Sau thời điểm này nếu các DN xuất khẩu cà phê, cao su, gỗ… vào EU không đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc sẽ bị loại khỏi thị trường này.

EUDR là quy định mới nhất của EU liên quan đến vấn đề phát triển xanh và bền vững, trong đó quy định cụ thể về các sản phẩm nông sản không gây mất rừng. Trong các ngành hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang thị trường EU, cà phê là mặt hàng nông sản sẽ chịu ảnh hưởng lớn khi quy định này được áp dụng. Theo đó, 100% sản phẩm cà phê Việt Nam khi nhập khẩu vào EU cần có hệ thống thông tin rừng, hệ thống thông tin vùng sản xuất, vấn đề pháp lý trong sử dụng đất và áp dụng truy xuất nguồn gốc.

Theo ông Thái Anh Tuấn - Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Cà phê 2-9 (Simexco Đắk Lắk), thị trường xuất khẩu cà phê chính vẫn là EU (41%), Mỹ (6%), Nhật Bản (10%)... Tuy nhiên, ngành cà phê Việt đang đối mặt với những thách thức lớn từ quy định chống phá rừng của EU (EUDR), nhu cầu tiêu dùng thay đổi và xu hướng phát triển cà phê bền vững.

Niên vụ cà phê 2023 - 2024 chứng kiến biến động giá cao và nhanh nhất trong lịch sử ngành cà phê. Song song với việc người nông dân được hưởng lợi từ giá cao, cũng xảy ra tình trạng đứt gãy nguồn cung ứng, gây khó khăn và rủi ro cho các DN xuất khẩu đã cam kết với các đối tác nước ngoài. Bên cạnh đó, nhiều quốc gia nhập khẩu tăng cường áp dụng các tiêu chuẩn khắt khe hơn về chất lượng và quy trình sản xuất. Điều này tạo ra cơ hội cho DN sản xuất cà phê chất lượng cao nhưng cũng đặt ra những thách thức đối với sản phẩm không đáp ứng tiêu chuẩn.

Tìm cách thích ứng EUDR

Theo ông Nguyễn Quốc Mạnh - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), ngành cà phê đang đứng trước nhiều thách thức và cần phải có những kế hoạch cụ thể để đáp ứng các tiêu chuẩn ngày càng cao từ các nước nhập khẩu. Đặc biệt là quy định mới từ EU yêu cầu nguồn gốc cà phê không gây mất rừng và suy thái rừng. Hiện ngành hàng cà phê Việt Nam đang sản xuất ở quy mô rất nhỏ. Do vậy, chi phí để chứng nhận những vùng trồng quy mô nông hộ nhỏ lẻ là rất lớn.

Bên cạnh đó, hệ thống bản đồ rừng của Việt Nam cũng chưa được thống nhất giữa các tỉnh. Về vấn đề này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiếp tục phối hợp với các tỉnh để hoàn thiện bản đồ hiện trạng rừng. Từ đó, có thể nhìn thấy rõ những diện tích cà phê đang trong vùng an toàn, có thể xuất khẩu sang EU và cả những vùng đang có nguy cơ xâm phạm vào đất rừng. Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, thời gian qua Bộ đã xây dựng các kế hoạch để thích ứng với EUDR. Trong đó, việc phối hợp với các DN, địa phương đã được triển khai rốt ráo. Bộ đã ban hành 2 hướng dẫn tạm thời để các DN, địa phương triển khai, gồm: Hướng dẫn thích ứng với EUDR cho ngành hàng cà phê, cao su và Hướng dẫn thích ứng với EUDR cho ngành hàng gỗ. Đó là tiền đề để các địa phương, DN tạm thời yên tâm triển khai những nội dung thích ứng với EUDR đối với ngành hàng cà phê.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đã triển khai thí điểm hệ thống dữ liệu vùng trồng tại 4 huyện gồm: Krông Năng, Cư M'gar, Ea H'leo (Đắk Lắk) và Di Linh (Lâm Đồng). Đến tháng 12/2024, 100% diện tích cà phê tại các địa phương này đã được cập nhật vào hệ thống cơ sở dữ liệu vùng trồng và rừng.

MINH QUÂN