Quốc hội thông qua Nghị quyết Kỳ họp thứ 9: Đột phá từ tái cấu trúc chính quyền và hoàn thiện thể chế

Quang cảnh phiên họp

Tái cấu trúc chính quyền địa phương thành mô hình hai cấp tinh gọn

Một nội dung trọng tâm của Nghị quyết là thông qua việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15. Các sửa đổi này tạo cơ sở pháp lý đầy đủ để triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp, giảm cấp trung gian, nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản trị quốc gia và địa phương. Từ ngày 1/7/2025, mô hình này sẽ được chính thức áp dụng, đi kèm với việc sắp xếp, tinh gọn 696 đơn vị hành chính cấp huyện, cấp tỉnh và cấp xã trên cả nước. Các nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã đã được Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành theo thẩm quyền, đánh dấu bước chuyển đổi quan trọng trong tái cấu trúc không gian phát triển đất nước.

Quốc hội ghi nhận sự đồng tình và ủng hộ mạnh mẽ từ đông đảo các tầng lớp nhân dân, các đại biểu Quốc hội, các cấp ủy, chính quyền, cán bộ, công chức, viên chức và người lao động trong hệ thống chính trị đối với quyết định mang ý nghĩa lịch sử này. Quốc hội đánh giá cao vai trò và sự đóng góp to lớn của các cấp ủy, chính quyền cấp huyện trong suốt 80 năm qua, khi đã kiên trung gánh vác trọng trách, hoàn thành xuất sắc sứ mệnh lịch sử, xây dựng nền tảng vững chắc cho đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới. Quốc hội cũng biểu dương tinh thần trách nhiệm, sự hy sinh và cống hiến của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và người lao động vì lợi ích chung của quốc gia và dân tộc. Quốc hội đề nghị Chính phủ, chính quyền địa phương các cấp và các cơ quan liên quan tập trung sắp xếp, kiện toàn và ổn định tổ chức bộ máy để đảm bảo mô hình chính quyền địa phương hai cấp vận hành hiệu quả, thông suốt.

Hoàn thiện thể chế pháp luật tạo động lực phát triển kỷ nguyên mới

Quốc hội đã thông qua 34 luật, bao gồm các văn bản quan trọng như Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp, Luật Công nghiệp công nghệ số, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng. Các luật này tập trung xây dựng hành lang pháp lý cho các lĩnh vực then chốt như khoa học, công nghệ, chuyển đổi số, hội nhập quốc tế và quản lý tài chính. Quốc hội cũng quyết định điều chỉnh thời điểm trình Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch sang Kỳ họp thứ 10, khóa XV, để tiếp tục rà soát và nghiên cứu sửa đổi toàn diện, đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả.

Chính phủ được giao nhiệm vụ chỉ đạo các bộ, ngành xây dựng và ban hành hoặc trình cấp có thẩm quyền ban hành các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành các luật và nghị quyết, đảm bảo các quy định có hiệu lực ngay từ thời điểm luật được áp dụng. Quốc hội yêu cầu Chính phủ đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, kiểm soát chặt chẽ việc quy định thủ tục hành chính trong các văn bản quy phạm pháp luật, đồng thời ưu tiên xây dựng thể chế phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Các chính sách pháp luật cần triển khai hiệu quả bốn Nghị quyết trụ cột của Bộ Chính trị, bao gồm Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 59-NQ/TW ngày 24/1/2025 về hội nhập quốc tế trong tình hình mới; Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật; và Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 về phát triển kinh tế tư nhân. Quốc hội nhấn mạnh việc đổi mới tư duy, định hướng xây dựng pháp luật để thể chế và pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh, tháo gỡ các điểm nghẽn do quy định pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững.

Tăng cường quản lý tài nguyên và thúc đẩy kinh tế - xã hội

Quốc hội yêu cầu Chính phủ phối hợp với các cơ quan hữu quan theo dõi sát diễn biến trong nước và quốc tế, triển khai đồng bộ các giải pháp để khắc phục tồn tại, phấn đấu hoàn thành cao nhất các chỉ tiêu trong Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025. Các nhiệm vụ trọng tâm bao gồm: đẩy mạnh chuyển đổi số và hoàn thành xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai kết nối với Trung tâm dữ liệu quốc gia và các cơ sở dữ liệu liên quan trong năm 2025; tạo thuận lợi cho doanh nghiệp tiếp cận đất đai; kiểm soát biến động giá đất, đặc biệt là giá đất sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp; thúc đẩy giao dịch điện tử, minh bạch thông tin và đơn giản hóa thủ tục hành chính liên quan đến đất đai. Quốc hội cũng yêu cầu phát triển thị trường nội địa, kích cầu tiêu dùng, đa dạng hóa các kênh phân phối, phát triển mạnh các nền tảng số và thương mại điện tử; triển khai hiệu quả Cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”; nâng cấp chương trình xúc tiến thương mại quốc gia; và hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng, quảng bá thương hiệu.

Quốc hội nhấn mạnh việc xử lý dứt điểm các công trình, dự án tồn đọng kéo dài gây lãng phí nguồn lực, làm rõ trách nhiệm của các cơ quan liên quan, đồng thời chấm dứt tình trạng chậm thanh toán các hợp đồng của cơ quan nhà nước và doanh nghiệp nhà nước với doanh nghiệp tư nhân. Chính phủ cần tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về thủ tục, đẩy nhanh tiến độ dự án và khai thác hiệu quả nguồn lực đất đai đang bị lãng phí hoặc tranh chấp.

Hỗ trợ doanh nghiệp và hạ tầng

Nghị quyết phê chuẩn một số giải pháp tài chính quan trọng. Chính phủ được phép chuyển toàn bộ nghĩa vụ thanh toán các khoản nợ còn lại tại Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy (SBIC) thành nhiệm vụ chi ngân sách nhà nước, theo Tờ trình số 22/TTr-CP ngày 24/6/2025, nhằm xử lý dứt điểm vấn đề nợ của SBIC mà không ảnh hưởng đến uy tín quốc gia. Chính phủ chịu trách nhiệm về tính chính xác của số liệu và đảm bảo không phát sinh thêm các khoản nợ phải thanh toán thay cho SBIC.

Ngân hàng Chính sách xã hội được phép sử dụng 6.068,961 tỷ đồng từ ngân sách nhà nước đã cấp cho các chương trình tín dụng chính sách, trong đó 3.144,499 tỷ đồng đã thu hồi đến ngày 30/4/2025 và 2.924,462 tỷ đồng sẽ tiếp tục thu hồi, để cho vay các chương trình tín dụng theo Tờ trình số 511/TTr-CP ngày 12/6/2025. Ưu tiên bố trí nguồn vốn cho chương trình cho vay phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Chính phủ chịu trách nhiệm về tính chính xác của số liệu và đảm bảo thu hồi đầy đủ các khoản vay chưa hoàn trả.

Quốc hội chấp thuận bổ sung hình thức đầu tư theo phương thức đối tác công tư và đầu tư kinh doanh cho Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, bên cạnh hình thức đầu tư công. Chính phủ được giao tổ chức lựa chọn hình thức đầu tư và nhà đầu tư, đồng thời báo cáo Quốc hội nếu có cơ chế, chính sách vượt thẩm quyền. Ngoài ra, Quốc hội thông qua các nghị quyết về chủ trương đầu tư Dự án đường bộ cao tốc Quy Nhơn - Pleiku, đường vành đai 4 Thành phố Hồ Chí Minh, và điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án đường bộ cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu giai đoạn 1.

Về quản lý tài sản công, Quốc hội yêu cầu Chính phủ thể chế hóa Chỉ thị số 27-CT/TW ngày 25/12/2023 của Bộ Chính trị về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, đảm bảo đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật. Chính phủ cần đánh giá toàn diện hiện trạng tài sản công của các cơ quan thuộc diện sắp xếp đơn vị hành chính, xây dựng kế hoạch tổng thể, đồng bộ để quản lý, sử dụng và chuyển giao trụ sở làm việc sau khi tinh gọn bộ máy. Ưu tiên chuyển đổi trụ sở dư thừa thành cơ sở phúc lợi công cộng, khám chữa bệnh, trường học, hoặc nghiên cứu cơ chế cho thuê, chuyển nhượng tài sản để sử dụng hiệu quả, tránh bỏ hoang hoặc sử dụng sai mục đích.

Cùng với đó,Quốc hội cho phép các địa phương như Đà Nẵng, Khánh Hòa, Thành phố Hồ Chí Minh và Cần Thơ tiếp tục thực hiện các cơ chế, chính sách đặc thù theo các Nghị quyết số 136/2024/QH15, 55/2022/QH15, 98/2023/QH15 và 45/2022/QH15 sau khi sáp nhập đơn vị hành chính, trừ các điều khoản đã bị bãi bỏ theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15. Các xã, phường mới tại thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk, được tiếp tục áp dụng các cơ chế, chính sách theo Nghị quyết số 72/2022/QH15. Chính phủ được giao đánh giá tác động, tổng kết các cơ chế đặc thù và đề xuất điều chỉnh, bổ sung hoặc luật hóa để áp dụng trên toàn quốc.

Trần Hương