Quốc hội thông qua Luật Giám định tư pháp (sửa đổi)

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh trình bày Báo cáo một số vấn đề lớn của dự án Luật Giám định tư pháp (sửa đổi) - Nguồn: Quốc hội

Với 439/443 đại biểu Quốc hội biểu quyết tán thành (chiếm 92,81% tổng số đại biểu tham gia), Quốc hội đã thông qua Luật Giám định tư pháp (sửa đổi) gồm 6 Chương 45 Điều và có hiệu lực thi hành từ ngày 1/5/2026.

Trước khi tiến hành biểu quyết, Quốc hội đã nghe Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Báo cáo tóm tắt một số vấn đề lớn của dự án Luật Giám định tư pháp (sửa đổi).

Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh cho biết, về phạm vi thành lập, hoạt động của văn phòng giám định tư pháp, một số ý kiến đại biểu Quốc hội tán thành với quy định của dự thảo Luật về mở rộng phạm vi thành lập văn phòng giám định tư pháp. Bên cạnh đó, một số ý kiến đề nghị xem xét mở rộng nhiều hơn nữa theo nhu cầu thực tế như: thông tin truyền thông, khoa học và công nghệ, dược, mỹ phẩm, an toàn thực phẩm, nông lâm thủy sản, động vật hoang dã, quý, hiếm, môi trường, giao thông và được phục vụ cả tố tụng hình sự, nhu cầu xã hội để góp phần giảm tải áp lực đối với cơ quan, đơn vị giám định hiện nay. Ngoài ra, có ý kiến đề nghị Luật không quy định cho phép thành lập văn phòng giám định tư pháp mà cân nhắc giao Chính phủ quy định cụ thể cho linh hoạt.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh - Nguồn: Quốc hội

Liên quan đến nội dung này, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh nêu rõ, thời gian qua, Đảng đã có các chỉ đạo về tiếp tục hoàn thiện cơ chế huy động nguồn lực để xã hội hóa và phát triển lĩnh vực giám định tư pháp, sửa đổi Luật Giám định tư pháp theo hướng mở rộng phạm vi thành lập văn phòng giám định tư pháp ở một số lĩnh vực, chuyên ngành giám định có nhu cầu lớn, thường xuyên, bảo đảm phù hợp với yêu cầu thực tế. Đặc biệt, Chỉ thị số 54-CT/TW ngày 30/11/2025 của Bộ Chính trị về tăng cường lãnh đạo của Đảng đối với công tác giám định tư pháp đã có chỉ đạo: “Đẩy mạnh xã hội hóa một số lĩnh vực giám định nhằm đáp ứng tốt yêu cầu của hoạt động tố tụng, nhất là tố tụng dân sự, hành chính; khuyến khích, tạo điều kiện phát triển các tổ chức giám định tư pháp ngoài công lập với lộ trình phù hợp yêu cầu thực tế, đồng thời có biện pháp bảo đảm, kiểm soát chặt chẽ về chất lượng giám định”.

Do đó, để thể chế hóa các chủ trương, chỉ đạo nêu trên của Đảng, dự thảo Luật quy định theo hướng mở rộng thêm phạm vi thành lập văn phòng giám định tư pháp ở một số lĩnh vực, chuyên ngành, trong đó riêng chuyên ngành giám định ADN, tài liệu, kỹ thuật số và điện tử, dấu vết đường vân chỉ được thực hiện đối với tố tụng dân sự, hành chính. Trên cơ sở quy định mang tính nguyên tắc cơ bản này của Luật, tới đây, Chính phủ tiếp tục quy định chi tiết trình tự, thủ tục thành lập, đăng ký, kiểm soát chất lượng hoạt động của Văn phòng giám định tư pháp.

Mặc dù một số lĩnh vực, chuyên ngành giám định có phát sinh trưng cầu giám định (môi trường, thông tin và truyền thông, khoa học và công nghệ...) có phát sinh trưng cầu giám định nhưng chưa thực sự lớn, thường xuyên nên trước mắt chưa mở rộng phạm vi thành lập văn phòng giám định tư pháp đến các lĩnh vực, chuyên ngành này.

Từ các lý do nêu trên, Chính phủ đề nghị giữ nguyên quy định về mở rộng phạm vi thành lập, hoạt động của văn phòng giám định tư pháp như dự thảo Luật; riêng chuyên ngành ADN, giám định tài liệu, kỹ thuật số và điện tử, dấu vết đường vân thì văn phòng giám định tư pháp chỉ được thực hiện trong tố tụng dân sự, tố tụng hành chính, các cơ quan giám định công lập thực hiện trong tố tụng hình sự.

Các đại biểu tham gia Phiên họp - Nguồn: Quốc hội

Về chế độ, chính sách giám định tư pháp, kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ý kiến của đại biểu Quốc hội nhất trí về chủ trương và đề nghị tiếp tục rà soát chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng quy định chế độ, chính sách hỗ trợ đặc thù, vượt trội đối với người giám định tư pháp hưởng lương từ ngân sách nhà nước nhưng chỉ trong một số lĩnh vực chuyên ngành có tính chất nguy hiểm, độc hại, khó thu hút được người vào công tác.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, tiếp thu ý kiến này và đồng thời thể chế nội dung tại mục 2 và mục 4 Chỉ thị số 54-CT/TW của Bộ Chính trị, dự thảo Luật được chỉnh lý theo hướng làm rõ hơn việc người giám định tư pháp hưởng lương từ ngân sách nhà nước trong một số lĩnh vực chuyên ngành giám định có tính chất nguy hiểm, độc hại, khó thu hút nhân lực thì được hưởng chính sách hỗ trợ đặc thù, vượt trội.

Nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội cũng băn khoăn về “quyền được miễn trừ trách nhiệm pháp lý của người giám định tư pháp trong hoạt động giám định tư pháp”.

Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh cho biết dự thảo luật được nghiên cứu, chỉnh lý theo hướng người giám định tư pháp được xem xét loại trừ, miễn, giảm trách nhiệm theo quy định của pháp luật có liên quan và của cấp có thẩm quyền khi đã thực hiện giám định đúng quy định trình tự, thủ tục, quy trình giám định tư pháp, quy chuẩn chuyên môn trong hoạt động giám định, vô tư, khách quan, không vụ lợi.

“Trường hợp kết luận gian dối hoặc từ chối kết luận giám định mà không vì lý do bất khả kháng hoặc không do trở ngại khách quan thì phải chịu trách nhiệm hình sự”, Bộ trưởng cho biết thêm.

Nam Sơn