Quảng Ninh hướng tới phát triển kinh tế tuần hoàn: Hài hòa giữa tăng trưởng và bảo vệ môi trường

Ưu tiên phát triển kinh tế tuần hoàn – Động lực tăng trưởng xanh

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, Quảng Ninh xác định đây là hướng đi chiến lược để tạo động lực tăng trưởng mới. Tỉnh đã và đang tận dụng tối đa các nguồn lực tại chỗ, đặc biệt là tái sử dụng chất thải rắn công nghiệp và đất đá thải mỏ, phục vụ cho các dự án hạ tầng trọng điểm và công nghiệp xanh.

Một điểm sáng trong định hướng này là việc tỉnh chủ động khoanh vùng và quy hoạch khai thác nguồn vật liệu san lấp. Cụ thể, Quảng Ninh đã xác định 79 mỏ đất đồi với trữ lượng khoảng 250 triệu m³, 31 khu vực khai thác đất đá thải từ các mỏ than (150 triệu m³), 49,3 triệu m³ cát san lấp và gần 35 triệu m³ tro xỉ từ các nhà máy nhiệt điện. Tổng nguồn cung dự kiến vượt 180 triệu m³ trong giai đoạn 2025–2030, trong khi nhu cầu chỉ khoảng 115 triệu m³.

Việc chủ động nguồn cung giúp đảm bảo tiến độ thi công các dự án lớn như tuyến ven sông kết nối cao tốc Hạ Long – Hải Phòng, hay tuyến cảng Hòn Nét – Con Ong, đồng thời giảm áp lực khai thác đất tự nhiên, hạn chế sạt lở và suy thoái sinh thái.

Quảng Ninh đã thực hiện nhiều đề tài nghiên cứu ứng dụng đất đá thải mỏ làm vật liệu san lấp và xây dựng hạ tầng giao thông.

Giai đoạn 2021–2024, Quảng Ninh đã thực hiện nhiều đề tài nghiên cứu ứng dụng đất đá thải mỏ làm vật liệu san lấp và xây dựng hạ tầng giao thông. Tỷ lệ tái sử dụng đạt tới 45% tại một số khu vực, giúp tiết kiệm hàng trăm tỷ đồng mỗi năm và giảm áp lực lên môi trường.

Không chỉ dừng ở vật liệu truyền thống, tỉnh còn khuyến khích tái sử dụng tro xỉ nhiệt điện để sản xuất gạch không nung, vừa giảm phát thải CO₂ (ước tính khoảng 15.000 tấn/năm), vừa tiết kiệm tài nguyên đất sét. Các vật liệu nạo vét từ luồng cảng cũng được tái chế thay vì xử lý như chất thải thông thường, giảm chi phí và ô nhiễm thứ cấp.

Dù sở hữu hệ thống công nghiệp đa dạng với 8 khu công nghiệp, 2 khu kinh tế ven biển và 3 khu kinh tế cửa khẩu, nhưng hiện Quảng Ninh chưa có khu nào đạt tiêu chuẩn sinh thái. Đây là khoảng trống cần khắc phục trong quá trình hướng tới trở thành trung tâm công nghiệp xanh của vùng Đông Bắc.

Một số chủ đầu tư hạ tầng như Tiền Phong, Amata đã bắt đầu định hướng xây dựng khu công nghiệp sinh thái. Một số KCN như Đông Mai, Texhong Hải Hà đang vận hành hệ thống xử lý nước thải tự động, đảm bảo phát thải đạt chuẩn. Đặc biệt, Công ty Shinec đã triển khai hệ thống giám sát phát thải theo thời gian thực, hướng tới quản lý toàn diện vòng đời sản xuất.

Quảng Ninh đặt mục tiêu đến năm 2030, toàn bộ các khu công nghiệp và khu kinh tế trong tỉnh đạt tiêu chuẩn "khu công nghiệp xanh", áp dụng mô hình tuần hoàn trong sử dụng nước và xử lý chất thải rắn. Đây sẽ là lợi thế lớn trong thu hút đầu tư FDI chất lượng cao và đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường quốc tế.

Hoàn thiện thể chế – Nâng cao nhận thức cộng đồng

Thành công của mô hình kinh tế tuần hoàn phụ thuộc lớn vào hành lang pháp lý và công tác điều phối. Quảng Ninh đã ban hành Nghị quyết số 10-NQ/TU (2022), Chương trình hành động số 572/CTr-UBND (2023), và triển khai Kế hoạch hành động quốc gia về kinh tế tuần hoàn đến năm 2035.

Cùng với đó là nhiều mô hình xã hội hóa sáng tạo như "Ngôi nhà xanh" của Hội Phụ nữ TP. Hạ Long hay mô hình “3 giảm, 3 tăng” của Hội Nông dân TX. Quảng Yên, góp phần nâng cao ý thức cộng đồng và thúc đẩy hành vi tiêu dùng, sản xuất bền vững.

Tuy nhiên, tỉnh vẫn còn đối mặt nhiều thách thức: Chỉ khoảng 28% người dân phân loại rác tại nguồn, tỷ lệ doanh nghiệp áp dụng sản xuất tuần hoàn mới đạt 14%, hạ tầng công nghệ và nguồn nhân lực còn hạn chế.

Quảng Ninh đặt mục tiêu đến năm 2030, toàn bộ các khu công nghiệp và khu kinh tế trong tỉnh đạt tiêu chuẩn "khu công nghiệp xanh".

Để tháo gỡ, tỉnh xác định cần đẩy mạnh truyền thông, hoàn thiện cơ chế "trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất" (EPR), xây dựng lộ trình loại bỏ nhựa dùng một lần và hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh.

Ông Nghiêm Xuân Cường – Phó Chủ tịch UBND tỉnh nhấn mạnh: “Kinh tế tuần hoàn không phải là đích đến, mà là con đường để đi đến tương lai xanh”. Tỉnh sẽ ưu tiên hỗ trợ các dự án khởi nghiệp công nghệ trong lĩnh vực tái chế, quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường.

Mới đây, UBND tỉnh đã cho phép Hiệp hội Doanh nghiệp Quảng Ninh nghiên cứu sản xuất vật liệu xây dựng như cát nghiền, vật liệu nền móng... từ chất thải rắn, tro xỉ và đất đá thải mỏ. Đây là hướng đi tiềm năng, vừa tiết kiệm chi phí, vừa góp phần hình thành ngành công nghiệp vật liệu xây dựng thân thiện với môi trường.

Mạnh Tiến