Quán triệt quan điểm của Đảng: Chủ động bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng từ sớm, từ xa

Tầm nhìn chiến lược trong thời đại công nghệ số

Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang làm thay đổi mọi mặt của đời sống, với tầm nhìn chiến lược, Đảng ta nhận thức rõ công nghệ số không chỉ là động lực tăng trưởng kinh tế mà còn là yếu tố quan trọng để bảo vệ an ninh quốc gia, an toàn xã hội và chủ quyền số quốc gia trên không gian mạng. Quan điểm này được thể hiện qua các nghị quyết, chiến lược và chỉ đạo của Đảng, cùng với sự tham gia tích cực của Việt Nam tại các diễn đàn quốc tế về an ninh mạng.

Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã khẳng định sự cần thiết của việc phát triển không gian mạng an toàn, minh bạch và bền vững, nhấn mạnh sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và người dân để tạo ra một môi trường mạng lành mạnh, vừa thúc đẩy đổi mới sáng tạo vừa đảm bảo an ninh quốc gia.

Đảng ta đã ban hành nhiều văn bản quan trọng để định hướng phát triển công nghệ số và an ninh mạng. Nổi bật là Nghị quyết số 29-NQ/TW về "Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng", xác định bảo vệ chủ quyền trên không gian mạng là nhiệm vụ chiến lược cấp bách, góp phần bảo vệ độc lập, chủ quyền lãnh thổ và lợi ích quốc gia và Nghị quyết số 51-NQ/TW về "Chiến lược bảo vệ an ninh quốc gia" khẳng định tầm quan trọng của an ninh mạng trong việc đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững. Gần đây nhất, Nghị quyết số 44-NQ/TW về "Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới" tiếp tục nhấn mạnh mục tiêu bảo vệ an ninh mạng, cùng với an ninh quốc gia, an ninh con người và an ninh kinh tế, nhằm giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, tạo môi trường hòa bình cho sự phát triển đất nước.

Đảng ta không chỉ chú trọng bảo vệ an ninh quốc gia trên không gian mạng mà còn chỉ đạo tăng cường sự lãnh đạo của Đảng thúc đẩy mạnh mẽ phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Minh chứng rõ nét là Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển lĩnh vực này, cùng với việc thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương do Tổng Bí thư làm Trưởng Ban. Đây được xác định là đột phá chiến lược, động lực then chốt để phát triển kinh tế - xã hội, đưa đất nước bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới.

Đảng ta xác định thúc đẩy chuyển đổi số gắn với bảo đảm an ninh mạng, định hướng xây dựng hạ tầng số hiện đại, ứng dụng công nghệ tiên tiến (trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, chuỗi khối…) vào quản lý an ninh mạng. Đồng thời, khuyến khích đầu tư vào công nghệ bảo mật và nâng cao nhận thức cộng đồng về an ninh mạng. Chương trình Chuyển đổi số Quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 là minh chứng rõ nét cho quyết tâm này, vừa xây dựng nền chính phủ số, kinh tế số, xã hội số, vừa nhấn mạnh an toàn thông tin, bảo vệ dữ liệu cá nhân và hệ thống quan trọng. Việc thành lập Ban Chỉ đạo An toàn, An ninh mạng quốc gia và lấy ngày 6-8 là Ngày An ninh mạng Việt Nam càng khẳng định quyết tâm đó.

Thành tựu trong cuộc chiến phòng, chống tội phạm mạng

Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể trong cuộc chiến phòng, chống tội phạm mạng. Các nỗ lực của quốc gia không chỉ tập trung vào xây dựng hạ tầng pháp lý vững chắc, mà còn mở rộng hợp tác quốc tế và đạt được nhiều thành công nổi bật trong việc truy quét các hành vi vi phạm an ninh mạng. Những kết quả này đã khẳng định vai trò chủ động và tích cực của Việt Nam trong việc bảo vệ không gian mạng quốc gia cũng như đóng góp vào an ninh mạng toàn cầu.

Một trong những thành tựu quan trọng của Việt Nam trong cuộc chiến phòng, chống tội phạm mạng là việc đẩy mạnh hoàn thiện khung pháp lý. Luật An ninh mạng năm 2018 là nền tảng quan trọng, quy định rõ ràng các biện pháp bảo vệ không gian mạng và xử lý tội phạm. Bên cạnh đó, Luật Công nghệ thông tin, Luật Giao dịch điện tử, Luật Viễn thông và các nghị định hướng dẫn, như Nghị định 147/2024/NĐ-CP về dịch vụ in-tơ-nét và Nghị định 53/2022/NĐ-CP hướng dẫn Luật An ninh mạng, đã tạo hành lang pháp lý vững chắc cho hoạt động trên không gian mạng, góp phần bảo vệ an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội.

Công tác bảo đảm an toàn, an ninh mạng đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đặc biệt trong việc bảo vệ hệ thống mạng thông tin quốc gia và đấu tranh chống vi phạm pháp luật. Bên cạnh đó, việc nâng cao nhận thức cộng đồng về an ninh mạng cũng được chú trọng thông qua các chiến dịch tuyên truyền, hội thảo và khóa đào tạo. Môi trường pháp lý minh bạch được xây dựng nhằm khuyến khích sự tham gia của toàn xã hội vào công cuộc bảo vệ an ninh mạng, điển hình là Chiến dịch "Tháng hành động tuyên truyền về nhận diện, phòng chống lừa đảo trực tuyến" được triển khai hằng năm.

Việt Nam đã đầu tư mạnh mẽ vào an ninh mạng, xây dựng các trung tâm giám sát và ứng phó sự cố (SOC) cấp quốc gia, như Trung tâm Giám sát mạng truyền dẫn ngành Công an, để phát hiện và xử lý kịp thời các mối đe dọa. Đồng thời, các trung tâm nghiên cứu và phát triển công nghệ an ninh mạng cũng được thành lập, cùng với đề xuất xây dựng Trung tâm An toàn, An ninh mạng ASEAN tại Việt Nam, nhằm hỗ trợ khu vực và nâng cao vị thế của Việt Nam. Đặc biệt, Trung tâm Giám sát an toàn không gian mạng quốc gia (NCSC) đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ người dân và tổ chức trước các mối đe dọa trên không gian mạng. Qua đó, góp phần chủ động bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng từ sớm, từ xa.

Không chỉ tập trung phát triển nội lực, Việt Nam còn chủ động tham gia các diễn đàn quốc tế về an ninh mạng. Là thành viên tích cực của INTERPOL, ASEAN Digital Ministers' Meeting (ADGMIN), Diễn đàn An ninh mạng toàn cầu..., Việt Nam thúc đẩy hợp tác khu vực và quốc tế để xây dựng môi trường mạng an toàn và đáng tin cậy. Tại các diễn đàn ASEAN, Việt Nam đã đề xuất nhiều sáng kiến tăng cường chia sẻ thông tin, hợp tác kỹ thuật, góp phần nâng cao vị thế quốc tế và bảo vệ an ninh mạng chung của khu vực.

Để ứng phó với thách thức an ninh mạng xuyên quốc gia, Việt Nam đã ký kết nhiều hiệp định hợp tác với các nước phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc, Hoa Kỳ, nhằm nâng cao năng lực kỹ thuật, tiếp cận công nghệ bảo mật tiên tiến và kinh nghiệm quốc tế. Việt Nam cũng tích cực tham gia các chương trình của Liên hiệp quốc về quản trị không gian mạng, góp phần xây dựng các tiêu chuẩn và quy tắc ứng xử quốc tế. Những hoạt động này thể hiện khả năng hợp tác của Việt Nam trong xử lý các vấn đề an ninh mạng xuyên biên giới.

Những thách thức còn tồn tại

Tuy Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trong cuộc chiến chống tội phạm mạng, nhưng vẫn còn tồn tại không ít thách thức cần được giải quyết để đảm bảo không gian mạng an toàn và đáng tin cậy. Việc nhận diện và giải quyết những vấn đề này là nhiệm vụ cấp thiết để Việt Nam tiếp tục bảo vệ an ninh mạng quốc gia trong thời đại số hóa.

Hành lang pháp lý và hệ thống pháp luật về an toàn, an ninh mạng chưa hoàn thiện. Công tác quản lý nhà nước về an toàn, an ninh mạng chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra, đặc biệt đối với các doanh nghiệp cung cấp dịch xuyên biên giới; sự phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương với các cơ quan chức năng chưa thực sự đi vào thực chất, nặng về hình thức, có tình trạng "khoán trắng" nhiệm vụ về bảo về an ninh mạng cho các cơ quan chuyên trách. Hoạt động tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm còn chưa hiệu quả; phòng ngừa, phát hiện đấu tranh với tội phạm về lĩnh vực an toàn, an ninh mạng còn gặp nhiều khó khăn, thách thức; chưa tổ chức được diễn tập ứng phó xử lý sự cố về an ninh mạng cấp quốc gia.

Hoạt động tấn công mạng gia tăng; tình hình thu thập trái phép, mua bán thông tin, dữ liệu cá nhân vẫn còn diễn biến phức tạp; công tác bảo đảm an toàn, an ninh mạng đối với hệ thống mạng thông tin quốc gia vẫn còn chưa được quan tâm đúng mức. Tội phạm sử dụng công nghệ cao tiếp tục diễn ra phức tạp với nhiều thủ đoạn tinh vi, khó lường, có chiều hướng gia tăng mạnh mẽ.

Việt Nam đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng nhân lực an ninh mạng chất lượng cao. Nhu cầu tuyển dụng lớn nhưng số lượng chuyên gia được đào tạo bài bản còn quá ít. Nguyên nhân là do thiếu chương trình đào tạo chuyên sâu, chưa cập nhật với công nghệ hiện đại, cùng với chế độ đãi ngộ chưa đủ hấp dẫn. Điều này dẫn đến nhiều hệ lụy, như khả năng ứng phó với tấn công mạng kém, thiếu chuyên gia điều tra tội phạm mạng và phụ thuộc vào nước ngoài. Bên cạnh đó, nguồn lực đầu tư cho phát triển hạ tầng số, nhất là hạ tầng bảo đảm an toàn, an ninh mạng còn hạn chế; một bộ phận không nhỏ người dân, doanh nghiệp chưa quan tâm, hiểu biết chưa đầy đủ, chưa quan tâm đúng mức về vấn đề này.

Do đó, Việt Nam cần đặc biệt quan tâm, có chiến lược, kế hoạch, cơ chế, chính sách đủ mạnh để phát triển đồng bộ, hiệu quả thể chế số, nhân lực số, hạ tầng số, nhất là liên quan đến bảo đảm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng.

Tội phạm mạng đang tiến hóa với tốc độ chóng mặt, tận dụng công nghệ tiên tiến để thực hiện những chiêu trò tinh vi và khó lường hơn bao giờ hết. Các cuộc tấn công mã độc tống tiền (ransomware) ngày càng gia tăng, đe dọa từ cá nhân đến các tổ chức lớn, thậm chí bệnh viện, ngân hàng và cơ quan chính phủ cũng không nằm ngoài tầm ngắm. Đáng báo động hơn, trí tuệ nhân tạo (AI) đã trở thành "vũ khí" lợi hại trong tay tội phạm mạng, giúp chúng tạo ra email lừa đảo tinh vi đến mức khó phát hiện, đồng thời dò quét lỗ hổng bảo mật với tốc độ chóng mặt. Trước thực trạng này, các biện pháp phòng ngừa và ứng phó truyền thống đang dần trở nên lỗi thời. Mặc dù Việt Nam đã đầu tư vào các giải pháp bảo mật và công nghệ tiên tiến, nhưng sự phát triển nhanh chóng của công nghệ tội phạm khiến chúng ta luôn ở thế bị động. Hơn nữa, việc theo dõi và phân tích các công nghệ tội phạm mới đòi hỏi nguồn lực lớn về kinh phí, con người và chuyên môn, trong khi nhiều tổ chức tại Việt Nam vẫn còn thiếu các nguồn lực này.

Việc hợp tác quốc tế về an ninh mạng của Việt Nam còn gặp nhiều hạn chế, đặc biệt trong chia sẻ thông tin và phối hợp điều tra. Sự khác biệt về pháp luật, ngôn ngữ, quy trình giữa các quốc gia gây khó khăn cho việc trao đổi thông tin và thu thập bằng chứng, như trong các vụ án tội phạm mạng xuyên quốc gia. Ngoài ra, các hiệp định hợp tác còn thiếu đồng bộ, chưa có cơ chế thực thi rõ ràng hoặc không đáp ứng yêu cầu thực tế. Sự khác biệt về ưu tiên và chiến lược giữa các quốc gia cũng ảnh hưởng đến hiệu quả hợp tác.

Định hướng và giải pháp trong thời gian tới

Trong bối cảnh các mối đe dọa mạng ngày càng gia tăng và phức tạp, việc định hướng và triển khai các giải pháp trong tương lai là điều kiện tiên quyết để Việt Nam bảo vệ không gian mạng an toàn và phát triển bền vững. Do đó, an toàn, an ninh mạng phải là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên, lâu dài nhằm duy trì môi trường mạng an toàn, lành mạnh, tin cậy cho các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và người dân, song hành với phát triển kinh tế - xã hội. Thời gian tới, cần tập trung triển khai có hiệu quả các giải pháp trọng tâm như sau:

Một là, tăng cường hơn nữa vai trò lãnh đạo Đảng, quản lý của Nhà nước; nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành, các địa phương, người dân, doanh nghiệp.

Không gian mạng đã trở thành không gian chiến lược với nhiều thách thức, đe dọa chủ quyền, lợi ích, an ninh quốc gia. Chúng ta phải bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, tuyệt đối của Đảng, sự quản lý của Nhà nước trong công tác bảo đảm an toàn, an ninh mạng, chủ động ứng phó với các thách thức từ không gian mạng, không để bị động, bất ngờ. Tăng cường sự chỉ đạo của Chính phủ, trực tiếp là Ban Chỉ đạo An toàn, an ninh mạng quốc gia, vai trò điều phối của Văn phòng Ban Chỉ đạo trong toàn bộ các lĩnh vực, các mặt công tác về an toàn, an ninh mạng. Đảng cần tiếp tục giữ vai trò chủ đạo trong việc định hướng và lãnh đạo các chính sách an ninh mạng. Vai trò của Đảng cần được thể hiện qua việc đảm bảo sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp trong việc thực thi các giải pháp an ninh mạng. Các nghị quyết và văn bản chỉ đạo chiến lược cũng cần được xây dựng rõ ràng, đồng bộ và cập nhật liên tục để phù hợp với bối cảnh công nghệ đang thay đổi nhanh chóng.

Cần hoàn thiện chính sách, pháp luật về an ninh mạng, thực hiện nghiêm Luật An toàn thông tin mạng, Luật An ninh mạng và quản lý chặt chẽ dịch vụ viễn thông. Đặc biệt, cần xây dựng chiến lược quốc gia về an ninh dữ liệu, bảo vệ dữ liệu quốc gia, đồng thời khai thác, phân tích và sử dụng dữ liệu phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Bên cạnh đó, tăng cường các giải pháp bảo đảm an ninh mạng, đấu tranh phòng, chống tội phạm mạng, bảo vệ hệ thống thông tin quan trọng và tổ chức diễn tập phòng, chống tấn công mạng.

Đẩy mạnh giáo dục nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên, cộng đồng doanh nghiệp và người dân về bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng; giáo dục các quy định của pháp luật về quản lý không gian mạng; nhận diện các âm mưu, thủ đoạn tấn công mạng và các hình thái tiêu cực phát sinh trên không gian mạng.

Hai là, chú trọng phát triển nguồn lực cho an ninh mạng.

Nguồn nhân lực là yếu tố cốt lõi cho an ninh mạng. Cần chú trọng đào tạo, thực hiện tốt Đề án “Đào tạo nguồn nhân lực an ninh mạng, giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030”. Cần có chính sách ưu đãi, cơ chế tài chính đặc thù để thu hút và giữ chân nhân tài, tránh chảy máu chất xám. Để giải quyết tình trạng thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, cần xây dựng chương trình đào tạo chuyên sâu, tổ chức các khóa đào tạo ngắn hạn, cấp chứng chỉ và khuyến khích hợp tác giữa doanh nghiệp và trường học để phát triển nguồn nhân lực an ninh mạng.

An ninh mạng cần là yếu tố cốt lõi trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, được tích hợp vào mọi kế hoạch phát triển kinh tế, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo và Đề án Phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia (Đề án 06). Cần thúc đẩy mô hình hợp tác công tư (PPP) trong an ninh mạng, khuyến khích đầu tư vào bảo mật, đồng thời đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển công nghệ an ninh mạng do Việt Nam làm chủ. Đẩy mạnh đầu tư vào hạ tầng công nghệ bảo mật hiện đại dựa trên trí tuệ nhân tạo, chuỗi khối, học máy… và xây dựng giải pháp an toàn thông tin cho các hệ thống quan trọng quốc gia. Đặc biệt, cần khuyến khích nghiên cứu, phát triển các sản phẩm bảo mật "Make in Viet Nam" để đảm bảo an ninh mạng trong bối cảnh đặc thù của đất nước.

Ba là, tham gia sâu hơn vào các hiệp định quốc tế.

Trong bối cảnh tội phạm mạng ngày càng mang tính toàn cầu, Việt Nam cần tham gia sâu hơn vào các diễn đàn an ninh mạng quốc tế (WEF, INTERPOL, Liên hiệp quốc...) để nâng cao vị thế, học hỏi kinh nghiệm và thu hút đầu tư vào lĩnh vực an ninh mạng. Cần thúc đẩy ký kết hiệp định song phương, đa phương về chia sẻ thông tin và xử lý tội phạm mạng, đồng thời chủ động hội nhập quốc tế trên tinh thần có trách nhiệm, tuân thủ luật pháp quốc tế. Việc tham khảo kinh nghiệm và kêu gọi hỗ trợ từ các nước phát triển về kỹ thuật, tài chính, chuyên gia và công nghệ là rất cần thiết để Việt Nam xây dựng hệ thống an ninh mạng hiện đại, góp phần bảo đảm an ninh mạng khu vực và thế giới.

Toàn cầu ngày càng phát triển mạnh mẽ với sự chuyển mình của công nghệ, việc bảo vệ an ninh mạng đã trở thành một nhiệm vụ quan trọng không chỉ đối với mỗi quốc gia mà còn đối với cộng đồng quốc tế. Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đã không ngừng nỗ lực xây dựng một hệ thống an ninh mạng vững mạnh, góp phần củng cố an ninh quốc gia và bảo vệ lợi ích của người dân. Các chiến lược, luật pháp và trung tâm an ninh mạng được triển khai không chỉ tạo ra một môi trường mạng an toàn trong nước mà còn khẳng định vai trò của Việt Nam trong các tổ chức quốc tế, thúc đẩy hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm toàn cầu.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng và những thành tựu đã đạt được, chúng ta kiên định với mục tiêu chủ động bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng từ sớm, từ xa, kiên quyết đấu tranh với tội phạm mạng, góp phần xây dựng một không gian mạng an toàn và phát triển. Những nỗ lực này không chỉ khẳng định vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế, mà còn đóng góp vào sự phát triển bền vững của đất nước trong kỷ nguyên số./.

Trần Mai Hương