Quản lý hạn ngạch phát thải sẽ bắt buộc với mọi doanh nghiệp từ 2028

Sáng 24/12, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp nghe báo cáo về việc phê duyệt tổng hạn ngạch phát thải khí nhà kính cho năm 2025-2026.

Theo Quyết định số 13/2024/QĐ-TTg, có 110 cơ sở phát thải khí nhà kính thuộc ba lĩnh vực nhiệt điện, sắt thép và xi măng đủ điều kiện tham gia thí điểm phân bổ hạn ngạch phát thải, gồm 34 nhà máy nhiệt điện, 25 cơ sở sản xuất sắt thép và 51 cơ sở sản xuất xi măng.

Toàn cảnh cuộc họp.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, việc giao hạn ngạch và triển khai thực tế sẽ tạo ra áp lực thay đổi cho doanh nghiệp, không chỉ giảm ô nhiễm, giảm khí nhà kính góp phần thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư công nghệ tiên tiến và hoàn thiện các biện pháp quản trị, nâng cao năng lực sản xuất và bảo vệ môi trường tốt hơn.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã làm việc với các hiệp hội, tập đoàn và bộ ngành liên quan để xây dựng hệ số điều chỉnh hạn ngạch. Hệ số này dựa trên 3 yếu tố: Mục tiêu tăng trưởng, mục tiêu giảm phát thải, và năng lực công nghệ của cơ sở.

Theo đó Bộ đề xuất, tổng hạn ngạch phân bổ đều thấp hơn mức phát thải dự kiến của từng ngành, với mức giảm dao động từ 1,6–2,0% đối với nhiệt điện; 3,8–4,4% đối với thép; và 4,0–4,5% đối với xi măng.

Một nội dung được các bộ, ngành và doanh nghiệp nhấn mạnh là yêu cầu về đo đạc, kiểm kê và thẩm định độc lập. Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân kiến nghị rà soát, đánh giá phương thức xác định và phân bổ hạn ngạch phát thải, trong đó cần tính đến thực tế sản xuất, khác biệt về công nghệ, thiết bị và nguyên liệu giữa các cơ sở, mức độ.

Đồng thời, cần có cơ chế đo đạc, kiểm tra độc lập để bảo đảm số liệu phát thải trung thực, vì các bộ quản lý chuyên ngành chỉ có thể thẩm định quy trình chứ không thể xác nhận chính xác các con số do doanh nghiệp tự báo cáo.

Từ góc nhìn doanh nghiệp, nhiều ý kiến đề xuất chuyển dần từ cách tiếp cận hạn ngạch tuyệt đối sang định mức phát thải trên một đơn vị sản phẩm. Bên cạnh đó, doanh nghiệp mong muốn được áp dụng cơ chế điều phối hạn ngạch linh hoạt trong nội bộ, đồng thời sớm vận hành thị trường tín chỉ carbon minh bạch.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà.

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thí điểm phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính như là bước đệm quan trọng để hoàn thiện cơ chế quản lý trước khi áp dụng bắt buộc trên phạm vi toàn quốc.

Thí điểm không chỉ dừng lại ở con số hạn ngạch mà là quá trình hoàn thiện đồng bộ từ phương pháp tính toán, hệ thống dữ liệu, khung pháp lý đến năng lực thực thi. Việc “giao rồi là phải quản lý” đòi hỏi quy định rõ ràng, giám sát nghiêm túc và số liệu dựa trên cơ sở khoa học, đáp ứng yêu cầu kiểm kê quốc tế và cam kết NDC của Việt Nam.

Về lộ trình thực hiện, Phó Thủ tướng chỉ đạo giai đoạn từ nay đến năm 2027 sẽ tập trung thí điểm để hoàn thiện đồng bộ các cơ chế, chính sách. Từ năm 2028, việc quản lý hạn ngạch phát thải sẽ được triển khai chính thức và bắt buộc trên phạm vi toàn quốc đối với tất cả các lĩnh vực, doanh nghiệp.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đóng vai trò “trọng tài” về phương pháp, cách thức xác định, kiểm tra việc thực hiện phân bổ hạn ngạch, đồng thời phải công bố công khai lộ trình.

Đặc biệt, cần bổ sung các chế tài xử phạt đối với các hành vi vi phạm, gian lận số liệu, cũng như các công cụ kinh tế để khuyến khích giảm phát thải, "chỉ khi hình thành được thị trường trao đổi tín chỉ và hạn ngạch, có cơ chế mua bán rõ ràng, doanh nghiệp mới thực sự có động lực tham gia".

Hoàng Trang