Quan hệ Nhật - Trung căng thẳng, báo hiệu 'mùa đông dài'

Tỷ lệ ủng hộ Nội các của bà Takaichi cao nhất trong số các đời Thủ tướng gần đây của Nhật Bản. Ảnh: Reuters.

Mặc dù Nội các của bà Takaichi vẫn đối mặt với hàng loạt thách thức như giá cả leo thang, bất cập xã hội và căng thẳng ngoại giao với Trung Quốc sau một số phát ngôn gây tranh cãi, tỷ lệ ủng hộ dành cho nữ Thủ tướng Nhật Bản vẫn tiếp tục tăng mạnh.

Theo Kyodo News, tỷ lệ ủng hộ Nội các của bà Takaichi đạt 69,9%, tăng 5,5 điểm % so với khảo sát cuối tháng 10 (64,4%) - thời điểm ngay sau khi bà nhậm chức. Trong khi đó, tỷ lệ người không ủng hộ chỉ ở mức 16,5%.

Các cuộc khảo sát khác cũng cho kết quả tương tự. Báo Sankei Shimbun công bố tỷ lệ ủng hộ cao nhất, đạt 75,4%. Asahi Shimbun ghi nhận mức tăng 1% lên 69%. Trong khi đó, Asahi TV cho biết tỷ lệ chấp thuận tăng 8,8 điểm %, đạt 67,5%.

Điều đó đưa bà Takaichi vào nhóm những lãnh đạo Nhật Bản có tốc độ tăng tín nhiệm nhanh nhất trong những năm gần đây.

Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định những căng thẳng leo thang với Trung Quốc đang đẩy bà Takaichi vào thế khó xử, đồng thời đẩy quan hệ 2 nước vào “một mùa đông dài lạnh nhạt”, gây ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế vốn đang trì trệ của Nhật Bản.

Thiệt hại kinh tế

Dù tỷ lệ ủng hộ bà Takaichi tăng mạnh nhưng nền kinh tế Nhật Bản đang đối mặt với nhiều nguy cơ sau căng thẳng với Trung Quốc sau phát ngôn của bà.

Trung Quốc ngày 20/11 bác bỏ tuyên bố của Nhật Bản rằng lập trường Tokyo về Đài Loan “không thay đổi”, đồng thời tiếp tục yêu cầu Thủ tướng Takaichi Sanae rút lại phát biểu gây căng thẳng song phương.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ning nhấn mạnh: “Việc Nhật Bản chỉ tuyên bố rằng lập trường của mình không thay đổi hoàn toàn không đủ để giải tỏa những quan ngại nghiêm trọng của Trung Quốc”.

Trước đó, chỉ vài ngày sau khi Trung Quốc kêu gọi công dân không tới Nhật Bản vì tranh cãi ngoại giao, công ty lữ hành East Japan International Travel Service tại Tokyo đã mất tới 80% lượng đặt chỗ còn lại trong năm, Reuters cho hay.

Du lịch chiếm tỷ lệ quan trọng trong kinh tế Nhật Bản. Ảnh: Reuters.

Đây là một công ty nhỏ chuyên tổ chức các tour du lịch nhóm chủ yếu cho khách Trung Quốc, nhưng đã trở thành một trong những nạn nhân chịu ảnh hưởng trực tiếp từ làn sóng tẩy chay, đe dọa tác động tiêu cực đến nền kinh tế lớn thứ tư thế giới.

Sau đó, hàng loạt chuyến bay bị hủy, cùng với đó là cổ phiếu ngành du lịch tại Nhật Bản lao dốc. "Đây là thiệt hại khổng lồ đối với chúng tôi", ông Yu Jinxin, Phó Chủ tịch East Japan International Travel Service, chia sẻ.

Theo Hội đồng Du lịch & Lữ hành Thế giới, du lịch chiếm khoảng 7% GDP của Nhật Bản và là một trong những động lực tăng trưởng chính trong những năm gần đây.

Khách du lịch từ Trung Quốc đại lục và Hong Kong chiếm khoảng 1/5 tổng lượng khách đến Nhật Bản. Nomura Research Institute ước tính, làn sóng tẩy chay này có thể khiến Nhật Bản mất khoảng 2.200 tỷ yen (14,23 tỷ USD) mỗi năm.

Hiện đã có hơn 10 hãng hàng không Trung Quốc hoàn tiền vé các chuyến bay tới Nhật Bản đến hết 31/12, với ước tính khoảng 500.000 vé đã bị hủy. Một nhân viên ngân hàng nhà nước Trung Quốc tiết lộ, nhân viên được thông báo tạm thời không được phép đi du lịch Nhật Bản.

Không chỉ du lịch, các lĩnh vực xuất khẩu cũng chịu tác động. Trung Quốc đã thông báo sẽ nối lại nhập khẩu hải sản Nhật từ tất cả các tỉnh ngoại trừ 10 tỉnh, nhưng đến nay chỉ 3 trong số gần 700 doanh nghiệp Nhật được cấp phép xuất khẩu. Hải sản từ Trung Quốc từng chiếm hơn 1/5 tổng xuất khẩu của Nhật, đặc biệt là sò điệp và hải sâm.

Trung Quốc cấm nhập khẩu hải sản Nhật Bản sau căng thẳng ngoại giao. Ảnh: Reuters.

Trong bối cảnh kinh tế Nhật Bản vốn đang gặp khó, tác động từ làn sóng tẩy chay có thể kéo theo hệ quả sâu rộng. GDP Nhật Bản quý III vừa qua giảm 1,8% so với cùng kỳ năm trước - lần đầu tiên trong 6 quý tăng trưởng âm.

So với quý trước, GDP giảm 0,4%. Tiêu dùng - chiếm hơn một nửa GDP - chỉ tăng 0,1% so với quý II, trong khi đầu tư doanh nghiệp tăng 1%, chi tiêu công tăng 0,5% và xuất khẩu giảm 1,2%.

Các chuyên gia cảnh báo rằng, nếu tình hình tranh cãi ngoại giao tiếp tục leo thang, Nhật Bản sẽ phải đối mặt với áp lực kép từ du lịch sụt giảm và xuất khẩu trì trệ, khiến triển vọng phục hồi kinh tế trở nên khó đoán hơn.

Tình thế bất định của bà Takaichi và Nhật Bản

Jeremy Chan, chuyên gia cao cấp về Đông Bắc Á của Eurasia Group, nhận định: “Bà Takaichi vô tình đặt chính mình vào thế khó, và hiện không có lối thoát ngay lập tức”.

Một cựu nhà ngoại giao Mỹ từng làm việc tại cả Trung Quốc và Nhật Bản dự đoán một “mùa đông dài” trong quan hệ hai nền kinh tế sẽ kéo dài suốt nhiệm kỳ của Thủ tướng Takaichi.

Bắc Kinh đã loại trừ khả năng diễn ra một cuộc gặp “phá băng” giữa bà Takaichi và Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường bên lề Hội nghị G20 tại Nam Phi cuối tuần này. Một số chuyên gia so sánh căng thẳng hiện nay với cuộc khủng hoảng năm 2012, khi Tokyo quốc hữu hóa các đảo tranh chấp, châm ngòi làn sóng phản đối dữ dội ở Trung Quốc và khiến lãnh đạo hai nước không gặp nhau suốt hai năm rưỡi.

Takahide Kiuchi, chuyên gia kinh tế tại Nomura Research Institute, cảnh báo: “Nếu tình trạng hiện nay kéo dài như năm đó, thiệt hại kinh tế đối với Nhật Bản sẽ rất đáng kể”.

Chỉ riêng việc Trung Quốc kêu gọi tẩy chay du lịch Nhật Bản có thể khiến nước này mất hơn 14 tỷ USD mỗi năm. Nguy cơ lớn hơn là Trung Quốc siết nguồn cung các khoáng sản quan trọng, sử dụng trong từ điện tử đến ôtô - dù Nhật Bản đã cố gắng đa dạng hóa, khoảng 60% khoáng sản hiếm vẫn do Trung Quốc cung cấp.

Một cuộc tẩy chay hàng hóa rộng rãi ở Trung Quốc, như từng xảy ra năm 2012, có thể khiến doanh số giảm tương đương 1% GDP và ảnh hưởng nghiêm trọng tới ngành công nghiệp ôtô chủ lực.

Các chuyên gia nhận định căng thẳng leo thang với Trung Quốc có thể ảnh hưởng tới các ngành trọng điểm của Nhật Bản. Ảnh: Reuters.

Nỗ lực xoa dịu căng thẳng của Tokyo càng làm lộ rõ rạn nứt sâu sắc. Ngày 18/11, ông Liu Jinsong (Lưu Kim Tùng), quan chức cấp cao Trung Quốc, tiếp người đồng cấp Nhật Bản Masaaki Kanai tại Bắc Kinh trong cuộc gặp được mô tả là “trang nghiêm”, nơi hai bên lần lượt nêu lại quan điểm của mình.

Ông Masaaki Kanai (bên trái) được cho là đang cúi mình trước người đồng cấp Trung Quốc Liu Jinsong (Lưu Kim Tùng) -

Nhưng lựa chọn trang phục của Liu trong bộ vest cổ Tàu, năm nút gây chú ý. Hình ảnh trên truyền hình cho thấy hai tay ông Liu đút túi quần, một hành động thường bị coi là thiếu tôn trọng trong các buổi tiếp xúc chính thức.

Jeremy Chan nhận định: “Trung Quốc thường tiến hành ngoại giao kín, nhưng hành động trước ống kính cho thấy họ muốn cả thế giới chứng kiến sự việc”.

Hai quan chức Nhật Bản cho biết hiện vẫn chưa có cách nào phá vỡ bế tắc. “Hiện tại, thậm chí chưa có điểm khởi đầu để cải thiện”, một quan chức nói.

Phương Linh