Tranh cãi xung quanh kế hoạch hòa bình của Mỹ cho xung đột Nga - Ukraine

Tiết lộ 28 điểm trong kế hoạch hòa bình của Mỹ

Hôm 20-11, Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt tuyên bố bản dự thảo kế hoạch hòa bình của Mỹ, văn bản được Tổng thống Donald Trump ủng hộ và đang được thương lượng với cả Nga và Ukraine, là “tốt” cho cả Mátxcơva và Kiev. Bà Leavitt tiết lộ, ông Steve Witkoff, Đặc phái viên của Tổng thống Mỹ Donald Trump, và Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã “âm thầm” xây dựng dự thảo kế hoạch hòa bình trong vòng 1 tháng. Bản dự thảo “đang được xúc tiến và có thể thay đổi”, song nhận được “sự ủng hộ của ông Donald Trump”.

Phó đại diện Thường trực Ukraine tại Liên hợp quốc Khrystyna Hayovyshyn cho biết, nước này vẫn duy trì “lằn ranh đỏ” trong đàm phán

Đây là lời công bố chính thức đầu tiên từ Nhà Trắng về bản dự thảo kế hoạch hòa bình của Mỹ. Cũng trong ngày 20-11, Văn phòng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky xác nhận đã nhận được bản dự thảo kế hoạch hòa bình của Mỹ nhằm khôi phục tiến trình ngoại giao để chấm dứt cuộc xung đột với Nga. Tuyên bố của Văn phòng Tổng thống Ukraine thông báo, ông Zelensky sẽ trao đổi với người đồng cấp Trump trong những ngày tới về “các điểm then chốt để đạt hòa bình”.

Tuy nhiên, cả phía Mỹ và Ukraine đều không cung cấp thông tin chi tiết bản dự thảo kế hoạch hòa bình. Cho đến nay, thông tin về các nội dung cụ thể trong bản dự thảo này chỉ có từ các nguồn tin không chính thức. Theo trang Axios, cả Nga và Mỹ đã bí mật phối hợp trong quá trình xây dựng kế hoạch hòa bình gồm 28 điểm nhằm hướng tới giải pháp cho cuộc xung đột giữa Mátxcơva và Kiev. Đề xuất về bản dự thảo được đánh giá là lấy cảm hứng từ nỗ lực thành công của ông Donald Trump trong thỏa thuận Gaza, xoay quanh 4 trụ cột chính gồm: thúc đẩy hòa bình ở Ukraine, bảo đảm an ninh cho Ukraine, củng cố an ninh châu Âu và định hình quan hệ tương lai giữa Mỹ với Nga và Ukraine. Ngoài ra, theo một số nguồn tin, Washington đề xuất Kiev công nhận lại tiếng Nga là ngôn ngữ chính thức và trao quy chế pháp lý cho chi nhánh địa phương của Giáo hội Chính thống Nga.

Trong khi đó, tiết lộ của nghị sĩ Quốc hội Ukraine Oleksiy Honcharenko nêu rất rõ, danh sách 28 điểm của bản dự thảo với các điều kiện cho hòa bình và ổn định hậu xung đột ở Ukraine. Điều đáng chú ý nhất của kế hoạch 28 điểm là việc công nhận các vùng Crimea, Luhansk và Donetsk là lãnh thổ “trên thực tế” của Nga, được thế giới, bao gồm Mỹ công nhận. Ukraine sẽ phải rút hết quân ra khỏi các khu vực tại Donetsk mà họ còn kiểm soát (Nga về cơ bản đã kiểm soát toàn bộ Crimea và Luhansk từ trước). Riêng tại Kherson và Zaporizhzhia, hiện trạng sẽ được “đóng băng” dọc theo chiến tuyến hiện tại.

Bên cạnh đó, Ukraine phải giới hạn quy mô lực lượng vũ trang xuống còn 600.000 quân. Con số này thấp hơn mức 800.000 - 850.000 quân số hiện tại của Kiev, nhưng vẫn cao hơn quân số trước chiến tranh là 250.000 quân rất nhiều. Ngoài ra Ukraine cũng phải cam kết trở thành quốc gia phi hạt nhân, NATO ngừng kết nạp Ukraine. Đổi lại, Kiev sẽ được phép gia nhập Liên minh châu Âu (EU) và nhận quyền tiếp cận ưu tiên ngắn hạn đến thị trường châu Âu trong thời gian vấn đề kết nạp được cân nhắc.

Ukraine còn được yêu cầu tổ chức bầu cử trong vòng 100 ngày sau khi thỏa thuận có hiệu lực. Văn bản cũng yêu cầu loại bỏ mọi tư tưởng và hoạt động liên quan đến Đức Quốc xã, đồng thời bảo vệ quyền lợi của các nhóm thiểu số ngôn ngữ và tôn giáo theo tiêu chuẩn EU. Ngoài ra, các cá nhân - tổ chức tham gia xung đột Ukraine sẽ được ân xá toàn diện, đồng nghĩa với việc các cáo buộc tội ác chiến tranh có thể bị hủy bỏ. Tương tự bản kế hoạch 20 điểm về ngừng bắn ở Gaza, một “Hội đồng hòa bình” sẽ được thành lập tại Ukraine để giám sát việc thực thi kế hoạch, do chính ông Donald Trump đứng đầu.

Theo đề xuất, Nga sẽ được trả lại khoảng 2/3 trong tổng số 300 tỷ euro tài sản bị đóng băng trên toàn cầu. Khoảng 100 tỷ euro sẽ được sử dụng cho các dự án tái thiết Ukraine, trong đó Mỹ sẽ nhận một nửa lợi nhuận. Phần còn lại của tài sản Nga bị phong tỏa sẽ được rót vào một quỹ đầu tư chung Mỹ - Nga nhằm triển khai các dự án hợp tác, được mô tả là nhằm “tăng cường lợi ích chung và tạo động lực để tránh xung đột trở lại”. Nga cũng sẽ được chào đón trở lại với các nước G7, biến nhóm này thành G8. Các lệnh trừng phạt của phương Tây đối với Matxcơva cũng sẽ được dỡ bỏ, nền kinh tế Nga cũng sẽ được thúc đẩy dưới hình thức thỏa thuận thăm dò Bắc Cực với Mỹ.

Ukraine vẫn duy trì “lằn ranh đỏ” trong đàm phán

Theo Ngoại trưởng Mỹ Rubio, các đề xuất giải quyết xung đột đang được xây dựng có tính đến lập trường của cả Nga và Ukraine. Ông Rubio cho rằng để đạt được hòa bình lâu dài, cả hai bên phải đưa ra những nhượng bộ khó khăn nhưng cần thiết. Người đứng đầu Bộ Ngoại giao Mỹ nhấn mạnh “đây là kế hoạch tốt cho cả Nga và Ukraine”, đồng thời bày tỏ tin tưởng “sẽ được cả hai bên chấp nhận”. Ông cho biết Mỹ đang “có những cuộc trao đổi tích cực” với cả Ukraine và Nga để tìm hiểu rõ những cam kết của các nước này, đồng thời sẽ tiếp tục xây dựng gói biện pháp dựa trên ý kiến đóng góp từ tất cả các bên tham gia quá trình đàm phán.

Tuy nhiên, những tiết lộ xung quanh dự thảo kế hoạch hòa bình của Mỹ đang gây ra nhiều tranh cãi. Phát biểu sau cuộc gặp phái đoàn Lầu Năm góc do Bộ trưởng Lục quân Mỹ Daniel Driscoll dẫn đầu tại Kiev, Tổng thống Ukraine Zelensky quả quyết: “Ukraine cần hòa bình... Một nền hòa bình có phẩm giá - với các điều kiện tôn trọng nền độc lập, chủ quyền và phẩm giá của nhân dân Ukraine”. Nhà lãnh đạo Ukraine chia sẻ: “Nhiệm vụ số 1 đối với tất cả mọi người là một tiến trình ngoại giao mang tính xây dựng với Mỹ và tất cả các đối tác của chúng tôi. Yêu cầu sống còn là phải có được sự hỗ trợ ổn định cho quân đội của chúng tôi và tất cả các hoạt động phòng thủ đã được lên kế hoạch cũng như những cuộc tấn công sâu rộng của chúng tôi”.

Hôm 20-11, tại một phiên họp của Hội đồng bảo an Liên hợp quốc, Phó Đại diện Thường trực Ukraine tại Liên hợp quốc Khrystyna Hayovyshyn bày tỏ ủng hộ đối với ý định của Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc chấm dứt xung đột với Nga. Tuy nhiên, bà Hayovyshyn nhấn mạnh rằng Ukraine vẫn có những “lằn ranh đỏ” của nước này, trong đó có việc không bao giờ công nhận các vùng lãnh thổ bị Nga kiểm soát là “của Nga”, cũng không đồng ý với bất kỳ hạn chế nào đối với quyền tự vệ của Ukraine và sẽ không chấp nhận những hạn chế đối với việc lựa chọn liên minh hoặc khối của Ukraine. Bà cũng cho biết Ukraine sẽ không thỏa hiệp về bản sắc, bao gồm ngôn ngữ của Ukraine.

Về phía Nga, Điện Kremlin khẳng định bất kỳ kế hoạch hòa bình nào cho Ukraine cũng phải loại bỏ nguyên nhân gốc rễ của cuộc xung đột. Ông Dmitry Peskov, Người phát ngôn của Điện Kremlin, nhấn mạnh Nga và Mỹ hiện không tham vấn hay đàm phán về kế hoạch hòa bình cho Ukraine. Mátxcơva cho biết Nga không bổ sung thêm gì vào những gì đã nêu tại hội nghị thượng đỉnh giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Alaska hồi tháng 8-2025.

Trong khi đó, một số nước châu Âu phản đối kế hoạch hòa bình của ông Donald Trump. Tại Anh, Văn phòng Thủ tướng Keir Starmer tuyên bố: “Chỉ có người dân Ukraine mới có quyền quyết định tương lai của mình”. Ngoại trưởng Pháp Jean-Noel Barrot thì khẳng định: “Người Ukraine muốn hòa bình - một nền hòa bình công bằng, tôn trọng chủ quyền và bền vững. Nhưng hòa bình không thể là sự đầu hàng”. Còn theo bà Kaja Kallas, đại diện chính sách đối ngoại Liên minh châu Âu (EU), để giải quyết xung đột ở Ukraine, cần có sự đồng thuận của cả Ukraine và châu Âu.

Bà Kaja Kallas còn cho biết EU có “kế hoạch 2 điểm”, đơn giản là làm suy yếu Nga và hỗ trợ Ukraine. Khối này sẽ thúc đẩy áp đặt thêm trừng phạt đối với “đội tàu bóng tối” của Nga và các bên hỗ trợ, với mục tiêu đạt được các thỏa thuận giám sát trước khi tàu rời cảng với các quốc gia liên quan.

HOÀNG SƠN