Quan hệ Nga, Ấn Độ có ảnh hưởng do vũ khí tới Ukraine?

Khi đến thăm Moscow vào đầu tháng 7, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã mô tả Nga là "đồng minh đáng tin cậy" và "người bạn lâu năm" của New Delhi, ám chỉ sự hợp tác chiến lược kéo dài hàng thập kỷ giữa hai quốc gia.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi tham dự cuộc họp trong khuôn khổ Đại hội đồng Liên hợp quốc tại New York, Mỹ, ngày 23/9/2024. Ảnh: Reuters

Tuy nhiên, chưa đầy ba tháng sau, mối quan hệ này bị thử thách, đặc biệt là sau các báo cáo rằng Kiev đã tiếp cận đạn dược của Ấn Độ và sử dụng chúng trong xung đột Nga-Ukraine. Một cuộc điều tra của hãng thông tấn Reuters cho thấy đạn dược của Ấn Độ, được Italia và Cộng hòa Séc nhập khẩu, đã được chuyển đến Ukraine.

Trong khi đó, ông Modi đã tổ chức một loạt các cuộc họp với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, bắt đầu vào tháng 6 tại Tokyo, sau đó là chuyến thăm đầu tiên của một Thủ tướng Ấn Độ tới Kiev vào tháng 8 và cuối cùng, vào tuần trước, tại New York bên lề Đại hội đồng Liên hợp quốc.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Ấn Độ Randhir Jaiswal khẳng định thông tin Ukraine sử dụng đạn dược của Ấn Độ là "mang tính suy đoán và gây tổn hại". Ông phủ nhận rằng Ấn Độ đã vi phạm bất kỳ quy tắc nào nhưng không phủ nhận cụ thể sự hiện diện của đạn pháo Ấn Độ trong kho vũ khí của Ukraine.

Theo Al Jazeera, các quan chức Nga không tin vào phản ứng của Ấn Độ và đặt ra một câu hỏi chính: Liệu New Delhi có gây sức ép với những bên nhập khẩu đạn pháo để đảm bảo họ không tham gia vào cuộc chiến ở Ukraine không?

“Có rất nhiều bằng chứng cho thấy quân đội Ukraine sử dụng đạn pháo của Ấn Độ. Thậm chí còn có những bức ảnh minh chứng”, một quan chức Nga nói với Al Jazeera.

Nếu đạn dược của Ấn Độ đang được đưa đến Ukraine, đây không phải là trường hợp duy nhất vũ khí của Ấn Độ được sử dụng trong các cuộc chiến tranh hiện tại. Vào tháng 6, Al Jazeera tiết lộ cách các tên lửa và chất nổ do các công ty Ấn Độ sản xuất được vận chuyển đến Israel trong bối cảnh cuộc chiến tàn khốc ở Gaza, nơi có hơn 41.000 người thiệt mạng.

Nếu số đạn pháo này đến Ukraine thông qua các nước thứ ba — mà Ấn Độ không nhất thiết cố ý — thì điều đó cũng không phải là chưa từng có, Waheguru Pal Singh Sidhu, giáo sư tại Trung tâm các vấn đề toàn cầu tại Đại học New York cho biết.

Giới phân tích cũng nhận định có những lý do rõ ràng tại sao Ấn Độ có thể tính toán rằng họ có thể cân bằng trong mối quan hệ với Nga dù Ukraine sử dụng đạn pháo của Ấn Độ.

Theo truyền thống là nước nhập khẩu vũ khí hàng đầu, Ấn Độ đã xuất khẩu vũ khí trị giá 3 tỷ USD từ năm 2018 đến năm 2023 khi nước này cố gắng phát triển ngành sản xuất quốc phòng trong nước dưới thời ông Modi.

Chiến sự tại Ukraine đã thúc đẩy mạnh mẽ ngành công nghiệp quốc phòng Ấn Độ. Xuất khẩu của chỉ ba công ty — Munitions India, Yantra và Kalyani Strategic Systems — sang Italia và Séc đã tăng vọt từ 2,8 triệu USD lên 135,24 triệu USD trong giai đoạn 2022-2024.

“Khi Ấn Độ bắt đầu xuất khẩu nhiều vũ khí hơn ra toàn cầu, họ sẽ phải đối mặt với thực tế rằng các nhà nhập khẩu vũ khí không phải lúc nào cũng làm những gì nhà xuất khẩu muốn với vũ khí và thậm chí đôi khi có thể làm những điều có vẻ vi phạm các hạn chế mà họ đặt ra ban đầu”, Christopher Clary, phó giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Albany, Đại học Tiểu bang New York cho biết.

Trong khi đó, một số báo cáo cho rằng các thiết bị điện tử của Ấn Độ xuất khẩu sang Nga đang được sử dụng cho các ứng dụng quân sự.

“Nếu thực sự như vậy, thì rõ ràng Ấn Độ đang là nhà cung cấp bình đẳng — với nguồn cung cho cả hai bên: giống như Milo Minderbinder, nhân vật hư cấu trong Catch-22, người được hưởng lợi khi cung cấp cho cả hai bên trong cuộc xung đột”, chuyên gia Sidhu cho biết.

Một số chuyên gia tin rằng việc Ukraine sử dụng đạn dược của Ấn Độ sẽ không làm phức tạp đáng kể mối quan hệ lâu dài và bền chặt của New Delhi với Moscow, bắt nguồn từ sự hợp tác chặt chẽ trong Chiến tranh Lạnh. 75% lượng vũ khí Ấn Độ mua vào hai thập kỷ qua là từ Nga – vào thời điểm New Delhi đang cố gắng từ bỏ sự phụ thuộc quân sự vào Moscow.

Các ước tính cho thấy đạn pháo của Ấn Độ chỉ chiếm chưa đến 1% nhu cầu đạn dược của Ukraine trong cuộc xung đột với Nga.

Tuy nhiên, quan chức Nga giấu tên trao đổi với Al Jazeera cho rằng Moscow đang đọc vị theo một cách hơi khác. Quan chức này chỉ ra rằng ngay sau khi trở về từ Kiev vào tháng 8, ông Modi đã điện đàm với Tổng thống Mỹ Joe Biden để cập nhật về các cuộc đàm thảo với ông Zelensky.

Sau đó, ông Modi đã cử Cố vấn An ninh Quốc gia Ấn Độ Ajit Doval đến Moscow để tóm tắt cho ông Putin về cuộc gặp của Thủ tướng Ấn Độ với ông Zelensky, cho thấy sự bất ổn trong quan hệ giữa Ấn Độ và Nga.

Ngay cả với những lời đề nghị gần đây của Ấn Độ đối với Ukraine, Shanthie Mariet D’Souza, người sáng lập và chủ tịch của viện nghiên cứu Mantraya Institute for Strategic Studies có trụ sở tại Goa, cho biết mối quan hệ nồng ấm theo truyền thống của New Delhi với Moscow đã làm tổn hại đến uy tín của nước này với tư cách là một bên trung gian. “Mối quan hệ lịch sử chặt chẽ của Ấn Độ với Nga đặt ra câu hỏi về tính trung lập của Ấn Độ”.

Liên Hà