Quân đội Ukraine đã 'lột xác' thế nào trước năm 2025?

Kể từ khi chiến sự Nga - Ukraine bùng nổ, quân đội Ukraine đã trải qua sự "lột xác" đáng kể, cả về nguồn cung vũ khí lẫn năng lực tự phát triển. Nếu như trước đây, lực lượng vũ trang của Kiev chủ yếu dựa vào kho vũ khí cũ kỹ từ thời Liên Xô, thì nay, với sự hỗ trợ từ phương Tây và những bước tiến nội địa, Ukraine đã vươn lên thành một quân đội hiện đại hơn, đáp ứng được yêu cầu của chiến tranh công nghệ cao.

Nguồn viện trợ từ các nước đồng minh, đặc biệt là Mỹ và châu Âu, không chỉ mang đến cho Ukraine các hệ thống phòng không tiên tiến, xe tăng hiện đại, tên lửa chiến thuật, mà còn mở ra cơ hội tiếp cận các công nghệ quân sự hàng đầu. Song song đó, Kiev cũng tự phát triển nhiều loại vũ khí, từ UAV cảm tử, tên lửa nội địa, đến các hệ thống không người lái tối tân, cho thấy sự thích nghi linh hoạt và sáng tạo trong hoàn cảnh khó khăn.

Quân đội Ukraine đã tăng cường đáng kể sức mạnh. Ảnh: Getty Images

Những thay đổi này không chỉ đơn thuần cải thiện sức mạnh quân sự của Ukraine, mà còn phản ánh nỗ lực lớn trong việc đưa quân đội Ukraine tiệm cận các tiêu chuẩn NATO, đồng thời tạo dựng nền móng cho một lực lượng quốc phòng hiện đại và tự chủ hơn trong tương lai.

Bước tiến trong hiện đại hóa quân sự của Ukraine

Đầu năm 2023, Ukraine đã nhận được lô máy bay chiến đấu MiG-29 từ Slovakia và Ba Lan, đánh dấu sự hỗ trợ quân sự quan trọng từ các đồng minh Đông Âu. Tuy nhiên, bước ngoặt lớn trong lĩnh vực không quân của Kiev xuất hiện vào tháng 8/2024, khi nước này chính thức đưa vào sử dụng các máy bay chiến đấu F-16 thế hệ thứ tư do Mỹ sản xuất. Đây là thành quả của quá trình vận động hành lang kéo dài nhằm tăng cường năng lực phòng thủ trước áp lực từ Nga.

Ngoài F-16, Ukraine dự kiến tiếp nhận thêm nhiều loại máy bay chiến đấu hiện đại khác từ Đan Mạch, Hà Lan, Bỉ và Na Uy, nằm trong các gói viện trợ quân sự đã cam kết. Động thái này không chỉ thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ của phương Tây mà còn giúp Ukraine hiện đại hóa lực lượng không quân, tiệm cận các tiêu chuẩn của NATO.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, số lượng máy bay chiến đấu mà Ukraine nhận được dù đáng kể nhưng chưa đủ để đối phó hiệu quả với lực lượng không quân hùng mạnh và công nghệ vượt trội từ Nga. Điều này đặt ra thách thức lớn về mặt chiến lược và tác chiến.

Để khai thác tối đa sức mạnh từ các khí tài mới, Ukraine phải đầu tư mạnh mẽ vào đào tạo phi công và lực lượng mặt đất nhằm làm chủ công nghệ hiện đại. Bên cạnh đó, nước này cần bổ sung cơ sở hạ tầng và điều chỉnh kế hoạch tác chiến phù hợp với hệ thống vũ khí mới. Dù còn nhiều khó khăn, những bước đi này hứa hẹn mang lại lợi thế chiến lược quan trọng, giúp Kiev nâng cao vị thế trong cuộc xung đột hiện nay.

“Đòn bẩy” mới của Ukraine trong cuộc chiến

Phương Tây không ngừng gia tăng sự hỗ trợ quân sự cho Ukraine, cung cấp hàng loạt vũ khí tiên tiến nhằm tăng cường khả năng chiến đấu. Nổi bật trong số đó là hệ thống Tên lửa Lục quân Chiến thuật (ATACMS) do Mỹ cung cấp. Với tầm bắn ước tính lên đến 483 km (300 dặm), loại tên lửa đạn đạo tầm xa này cho phép Ukraine tấn công sâu vào lãnh thổ Nga. Đáng chú ý, vào tháng trước, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã chính thức phê duyệt việc sử dụng ATACMS, đánh dấu sự leo thang trong hỗ trợ quân sự từ Washington.

Bên cạnh đó, Ukraine còn nhận được hơn 40 hệ thống Tên lửa Pháo binh Cơ động Cao (HIMARS) cùng lượng lớn đạn dược, theo các tài liệu từ Lầu Năm Góc. Hệ thống này được đánh giá cao nhờ khả năng cơ động và độ chính xác vượt trội, góp phần thay đổi cục diện chiến trường.

Ngoài các loại vũ khí của Mỹ, Kiev cũng tận dụng tên lửa Storm Shadow (còn gọi là SCALP) do Anh và Pháp cung cấp. Loại tên lửa này có thể được phóng từ máy bay chiến đấu F-16 hoặc các máy bay phản lực cải tiến từ thời Liên Xô, tạo ra sự linh hoạt trong chiến thuật không kích.

Vũ khí của phương Tây chờ chuyển đến Ukraine. Ảnh: Getty Images

Đặc biệt, Ukraine đã lần đầu tiên triển khai các loại vũ khí mới như bom chùm do Mỹ viện trợ, mìn chống bộ binh, và bom đường kính nhỏ phóng từ mặt đất. Những loại vũ khí này không chỉ gia tăng sức mạnh sát thương mà còn giúp Ukraine mở rộng khả năng tác chiến trong các điều kiện phức tạp.

Sự hiện diện của các loại vũ khí hiện đại này không chỉ tăng cường khả năng phòng thủ mà còn giúp Kiev tạo áp lực đáng kể lên phía Nga, mở ra cơ hội thay đổi cán cân quyền lực trên chiến trường.

Phát triển các loại vũ khí nội địa

Trước những ràng buộc từ các công nghệ viện trợ phương Tây, Kiev đã nhanh chóng chuyển hướng sang tự phát triển các loại vũ khí nội địa nhằm đáp ứng yêu cầu chiến tranh một cách linh hoạt và không phụ thuộc vào các giới hạn do nước ngoài đặt ra. Trong đó, thiết bị bay không người lái (UAV) tự sát tầm xa đã trở thành một biểu tượng của sự sáng tạo và sức mạnh công nghệ Ukraine.

Loại UAV kamikaze do Ukraine phát triển có khả năng tấn công các mục tiêu giá trị cao của Nga sâu trong lãnh thổ, với tầm bay vượt hơn 1.000 km. Các căn cứ không quân, cơ sở hải quân, nhà máy lọc dầu, và thậm chí cả thủ đô Moskva đều từng hứng chịu những cuộc tấn công chính xác từ loại vũ khí này. Theo tổ chức nghiên cứu Samuel Bendett tại Washington, UAV tầm xa của Ukraine hiện nay không chỉ hiệu quả mà còn có chi phí sản xuất thấp hơn nhiều so với giai đoạn trước chiến tranh.

Bên cạnh đó, Ukraine cũng đầu tư vào việc chế tạo UAV tầm ngắn để hỗ trợ tác chiến trên tiền tuyến. Những UAV này được thiết kế để trinh sát, chỉ dẫn pháo binh, hoặc phá hủy xe bọc thép của Nga. Từ năm 2023, các loại UAV góc nhìn thứ nhất (FPV) đã nổi lên như một vũ khí chiến thuật chủ đạo và ngày càng được cải tiến để hoạt động xa hơn và hiệu quả hơn.

Không chỉ dừng lại ở các UAV trên không, Ukraine còn đạt được những tiến bộ ấn tượng trong việc sản xuất vũ khí không người lái trên mặt nước. Các UAV hải quân như Magura V5 và SeaBaby, do các cơ quan tình báo quân sự Ukraine phát triển, đã trở thành mối đe dọa lớn đối với Hạm đội Biển Đen của Nga, đặc biệt xung quanh bán đảo Crimea.

Thậm chí trên mặt đất, Ukraine cũng triển khai các thiết bị tự hành không người lái, chủ yếu phục vụ sơ tán và vận chuyển hậu cần tại những khu vực chiến sự nguy hiểm. Sự đa dạng trong ứng dụng đã cho thấy năng lực sáng tạo vượt bậc của quốc gia này trong lĩnh vực vũ khí tự động hóa.

Ông Andrii Ziuz, cựu Giám đốc điều hành Hội đồng An ninh và Quốc phòng Quốc gia Ukraine, nhấn mạnh rằng những hạn chế về nguồn cung đạn dược đã buộc Ukraine phải phát triển các loại vũ khí không người lái toàn diện và hiệu quả hơn, từ UAV trên không, dưới nước, đến các thiết bị gây nhiễu và tên lửa hiện đại.

Cả Nga và Ukraine đều đang trong cuộc chạy đua nâng cấp UAV, chuyển từ những loại đắt đỏ dùng một lần sang các thiết bị có thể chế tạo nhanh, vận hành linh hoạt và tái sử dụng. Để đối phó với chiến tranh điện tử và hoạt động gây nhiễu, cả hai bên đã bắt đầu áp dụng công nghệ cáp quang để điều khiển UAV.

Mặc dù Nga sở hữu hạm đội UAV hiệu quả, Ukraine đã vượt lên trong việc phát triển các UAV hải quân, UAV đa cánh quạt hạng nặng và UAV đánh chặn – những loại khí tài mới giúp họ đối phó hiệu quả với các UAV giám sát và trinh sát của Nga. Những thành tựu này không chỉ phản ánh tinh thần sáng tạo của Ukraine mà còn mở ra một kỷ nguyên mới trong công nghệ vũ khí không người lái.

Tham vọng công nghệ quân sự của Ukraine

Trong bối cảnh chiến sự leo thang và những hạn chế từ nguồn viện trợ quốc tế, Ukraine đã dồn lực vào việc tự phát triển các loại vũ khí chiến lược, trong đó nổi bật là các loại tên lửa hiện đại. Một trong những thành tựu đáng chú ý là tên lửa chống hạm Neptune, được cho là đã đánh chìm tàu chiến Mosvka – biểu tượng chủ lực của Hạm đội Biển Đen Nga trong giai đoạn đầu cuộc chiến. Sự kiện này không chỉ khẳng định khả năng tự lực sản xuất mà còn nâng cao uy tín quốc phòng của Ukraine.

Tháng 8/2024, Tổng thống Volodymyr Zelensky tuyên bố Ukraine đã thử nghiệm thành công tên lửa đạn đạo đầu tiên do nước này tự sản xuất, mở ra bước ngoặt lớn trong công nghệ quân sự nội địa. Dù chưa công bố chính thức, nhiều chuyên gia nhận định đây có thể là Hrim-2 – một dự án phát triển từ lâu với tầm bắn ước tính hơn 300 dặm. Theo ông Jacob Parakilas, Trưởng nhóm nghiên cứu chiến lược tại Tập đoàn Rand, dù không thể vươn tới Moskva, Hrim-2 đủ khả năng đe dọa các cơ sở quan trọng của Nga như căn cứ không quân, kho đạn dược và các điểm tập trung quân sự khác.

Bên cạnh Hrim-2, Kiev còn giới thiệu Palianytsia – một loại "tên lửa không người lái" độc đáo kết hợp giữa tính năng của tên lửa và UAV, cùng Bohdana – một loại lựu pháo mới. Những vũ khí này cho thấy nỗ lực vượt bậc trong việc đa dạng hóa kho khí tài của Ukraine.

Đặc biệt, Ukraine đã đạt được bước tiến vượt bậc với vũ khí laser Tryzub, nghĩa là "đinh ba" trong tiếng Ukraine. Theo ông Vadym Sukharevskyi, chỉ huy Lực lượng Hệ thống không người lái, loại vũ khí này đã bắn hạ thành công máy bay ở độ cao hơn 2 km. Đây là kết quả từ sự ra đời của Lực lượng Hệ thống không người lái, được thành lập theo sắc lệnh của Tổng thống Zelensky vào đầu năm 2024.

Những bước tiến trong phát triển vũ khí nội địa không chỉ giúp Ukraine giảm bớt sự phụ thuộc vào viện trợ mà còn tạo ra sức ép lớn đối với Nga trên nhiều mặt trận. Sự đổi mới trong công nghệ quân sự này đã củng cố vị thế chiến lược của Kiev, đồng thời thể hiện tham vọng tự chủ và khả năng cạnh tranh của ngành công nghiệp quốc phòng Ukraine trong tương lai.

Lớp "lá chắn" trước thách thức từ trên không

Trước sức ép từ các đợt tấn công bằng tên lửa và UAV của Nga, Kiev không ngừng kêu gọi viện trợ hệ thống phòng không tiên tiến từ phương Tây để duy trì khả năng phòng thủ. Kể từ khi xung đột bùng nổ vào tháng 2/2022, các quốc gia đồng minh đã đáp ứng bằng việc cung cấp hàng loạt hệ thống hiện đại, nổi bật là Patriot do Mỹ sản xuất, Iris-T với tầm bắn ngắn hơn và hệ thống SAMP/T của châu Âu.

Theo tài liệu từ Lầu Năm Góc, Mỹ đã chuyển giao cho Ukraine 3 khẩu đội Patriot, 12 hệ thống tên lửa đất đối không tiên tiến và hơn 3.000 tên lửa phòng không vác vai Stinger. Những vũ khí này được xem là nhân tố quan trọng giúp Ukraine bảo vệ các cơ sở hạ tầng quan trọng và dân thường trước các đợt tấn công không ngừng nghỉ từ phía Nga.

Binh sĩ Ukraine thả UAV ở Zaporizhia. Ảnh: AFP

Không chỉ dừng lại ở vũ khí từ Mỹ, Ukraine cũng tận dụng hiệu quả các hệ thống do Đức cung cấp, chẳng hạn như súng phòng không Gepard. Hệ thống này đã chứng minh khả năng vượt trội trong việc đối phó với UAV cảm tử Shahed – loại UAV do Iran thiết kế và được Nga sử dụng rộng rãi. Với tính cơ động cao và khả năng nhắm mục tiêu chính xác, Gepard là một trong những vũ khí quan trọng bảo vệ bầu trời Ukraine.

Bên cạnh các hệ thống phòng không hiện đại, Ukraine cũng nhận được các thiết bị hỗ trợ tích hợp, cho phép kết nối và vận hành các khí tài phương Tây trên nền tảng cơ sở hạ tầng sẵn có trước chiến tranh. Điều này không chỉ tối ưu hóa khả năng phối hợp của hệ thống phòng không mà còn rút ngắn thời gian huấn luyện, giúp Ukraine nhanh chóng đưa vào sử dụng các công nghệ mới.

Các bước tiến trong hệ thống phòng không đã tạo nên lớp lá chắn vững chắc cho Ukraine, giúp nước này đối phó hiệu quả hơn trước các mối đe dọa từ trên không. Đồng thời, sự hỗ trợ mạnh mẽ từ phương Tây còn gửi đi thông điệp rõ ràng về cam kết đồng hành của cộng đồng quốc tế với Kiev trong cuộc chiến này.

“Xương sống” của lực lượng mặt đất

Trong bối cảnh chiến trường đang diễn ra ác liệt, các loại xe tăng và xe bọc thép hiện đại từ viện trợ quốc tế đã trở thành lực lượng nòng cốt giúp Ukraine tăng cường sức mạnh trên mặt đất.

Từ Mỹ, Ukraine đã nhận được 31 xe tăng chiến đấu chủ lực Abrams – biểu tượng sức mạnh quân sự của Washington, cùng 45 xe tăng T-72B được nâng cấp để đáp ứng yêu cầu tác chiến hiện đại. Ngoài ra, hơn 300 xe chiến đấu bộ binh Bradley cùng 4 xe hỗ trợ đã được gửi đến, mang lại khả năng tác chiến linh hoạt và hỗ trợ đội hình chiến đấu.

Anh cũng đóng góp mạnh mẽ với xe tăng chiến đấu chủ lực Challenger 2, trong khi một số quốc gia châu Âu, bao gồm Đức, Ba Lan, và Tây Ban Nha, đã cung cấp các phiên bản xe tăng Leopard. Các dòng Leopard, nổi bật với khả năng di chuyển nhanh và hệ thống hỏa lực hiện đại, là sự bổ sung quan trọng cho đội hình xe tăng Ukraine.

Về xe bọc thép, Đức đã gửi khoảng 140 xe chiến đấu bộ binh Marder, nổi tiếng với khả năng bảo vệ và tấn công vượt trội trên chiến trường. Pháp cũng không đứng ngoài cuộc khi viện trợ hàng chục xe trinh sát bọc thép AMX-10 RC – loại xe vừa nhanh nhẹn vừa mạnh mẽ, thích hợp cho các nhiệm vụ trinh sát và tác chiến cơ động.

Bên cạnh đó, Mỹ đã tài trợ hơn 400 xe bọc thép chở quân Stryker, cùng hơn 1.000 xe chống mìn phục kích (MRAP) nhằm tăng cường an toàn cho binh lính Ukraine trong các khu vực nguy hiểm. Các xe MRAP, với thiết kế đặc biệt chống lại mìn và bom tự chế, là yếu tố không thể thiếu để đảm bảo an ninh khi di chuyển trên các tuyến đường có nguy cơ cao.

Sự đa dạng và hiện đại của các loại xe tăng, xe bọc thép được viện trợ không chỉ gia tăng đáng kể khả năng phòng thủ và tấn công của Ukraine mà còn mang lại lợi thế chiến lược trong các cuộc phản công. Với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ các đồng minh, Kiev đang xây dựng lực lượng mặt đất vững chắc, giúp nước này tiến gần hơn đến các mục tiêu chiến lược dài hạn.

Lê Minh