'Quà tặng của rừng xanh' thành đặc sản, đem lại nguồn thu cho đồng bào Cơ Tu

Người Cơ Tu ở huyện miền núi Đông Giang (Quảng Nam) ví cây ớt A Riêu là “quà tặng” của rừng xanh. A Riêu trong tiếng Cơ Tu có nghĩa là chim chào mào. Bởi, loại ớt này thường mọc trong rừng, khi chín được chim chào mào ăn, phát tán hạt khắp nơi, từ đó mọc lên loại ớt độc đáo này.

Thấy ớt có vị cay, thơm và giòn hơn ớt bình thường nên một số người dân đi rừng đã hái về ươm hạt trồng thử. Lúc đầu, họ chủ yếu dùng để làm gia vị hoặc ăn kèm trong các bữa ăn gia đình.

Tuy nhiên, do diện tích trồng và sản lượng ngày càng tăng nên bà con gom ớt A Riêu bán cho các thương lái mang xuống dưới xuôi. Cứ thế, người Cơ Tu đã thuần chủng loại cây dại của núi rừng này trở thành đặc sản của địa phương.

Ớt A Riêu được người Cơ Tu mang về ươm trồng trên rẫy. Ảnh: Hà Nam

Từ năm 2016, Hợp tác xã Nông lâm nghiệp Mà Cooih ra đời, bao mua ớt A Riêu cho bà con. Nhờ có đầu ra ổn định, nhiều hộ dân mạnh dạn mở rộng diện tích trồng ớt.

Ông Ating Ben (SN 1981, trú thôn Cutchơrun, xã Mà Cooih) cho biết, từ năm 2022, ông chuyển đổi hơn 1.000m2 đất trồng ngô sang trồng hơn 300 cây ớt A Riêu.

Tháng 4 hàng năm, gia đình phát rẫy tỉa hạt, chăm sóc khoảng 2-3 tháng là ớt bắt đầu cho thu hoạch. Sau khi trồng, ông chỉ làm cỏ, không bón phân, phun thuốc. Cứ khoảng 15 ngày hái một đợt quả, liên tiếp trong khoảng 6 tháng thì trồng lại cây mới.

Ớt thu hoạch bán cho Hợp tác xã nông lâm nghiệp Mà Cooih với giá 200.000-250.000 đồng/kg, tùy thời điểm. Trái vụ có lúc giá ớt lên đến 400.000 đồng/kg, gia đình ông có thu nhập cao hơn.

Ông Ben nói ớt A Riêu là cây dễ trồng, dễ chăm sóc và ít sâu bệnh. Ảnh: Hà Nam

Loại ớt tự nhiên này trở thành đặc sản bởi vị cay, thơm và giòn. Ảnh: Hà Nam

Mỗi cây ớt đạt năng suất từ 300 gram mỗi vụ. Người dân chỉ bán những quả xanh, vì quả chín đỏ khi muối bị đen, ăn không thơm, giòn nên thường được dùng làm giống cho vụ sau.

"Trung bình mỗi năm tôi thu gần 20 triệu đồng nhờ bán ớt. So với cây ngô, ớt cho thu nhập cao gấp 10 lần, mất ít công chăm sóc hơn”, ông Ating Ben tiết lộ.

Là một trong những hộ trồng ớt A Riêu tiêu biểu của xã, vợ chồng chị Arất Thị Ý (SN 1987) trồng khoảng 3.000 cây. Ngoài ra, chị còn thu mua ớt của bà con để đóng bao bì và bán đi Đà Nẵng, Quảng Ngãi...

Ớt sau khi thu hoạch hoặc mua lại từ người dân, chị Ý lựa những trái ớt xanh chất lượng mang rửa sạch, để ráo nước, cho vào hộp nhựa và trộn với tỷ lệ 85% ớt, 15% muối, sau đó cất vào ủ. Ớt sẽ giữ được màu xanh trong 6 tháng.

Nhờ ớt A Riêu, chị Ý có thêm thu nhập hàng chục triệu đồng mỗi năm. Ảnh: Hà Nam

Sau khi ủ muối, ớt A Riêu sẽ giữ được màu xanh khoảng 6 tháng. Ảnh: Hà Nam

“Ớt A Riêu có thể ngâm muối, ngâm măng chua, ớt bột tẩm gia vị,... giá bán 50.000-200.000 đồng/hũ tùy loại. Với nhiều hộ dân ở Mà Cooih, việc trồng ớt A Riêu mang lại thu nhập hàng chục triệu đến gần trăm triệu đồng mỗi năm”, chị Ý chia sẻ.

Hiện nay, không chỉ ở Mà Cooih, cây ớt A Riêu được nhân giống và trồng đại trà tại nhiều xã thuộc các huyện vùng cao Quảng Nam như Đông Giang, Tây Giang, Nam Trà My,...

Tuy nhiên, ông A Lăng Diên - Giám đốc HTX lâm nghiệp Mà Cooih - nhận xét, ớt A Riêu trồng ở xã Mà Cooih vẫn đậm vị và có mùi thơm đặc trưng do phù hợp với thổ nhưỡng nơi đây.

Nhiều năm nay, nhằm nâng cao giá trị và xây dựng thương hiệu ớt A Riêu, từ đó tăng thu nhập cho người dân, huyện Đông Giang đã triển khai dự án bảo tồn và phát triển giống ớt A Riêu tại xã Mà Cooih. Theo quy hoạch giai đoạn 2022-2025, diện tích ở A Riêu trên địa bàn huyện đạt 50ha.

Đồng bào Cơ Tu tái hiện nghi thức rước vật thiêng là cây ớt tại Lễ hội ớt A Riêu. Ảnh: Phương Thảo

Đồng thời, tích cực triển khai nhiều hoạt động xúc tiến thương mại, đưa sản phẩm ớt A Riêu đi quảng bá ở nhiều hội nghị kết nối cung cầu, giao thương, hội chợ để tìm kiếm đầu ra ổn định cho sản phẩm.

Theo ông Arất Bói - Chủ tịch UBND xã Mà Cooih, từ cây dại mọc trong rừng, nay ớt A Riêu trở thành sản phẩm OCOP 4 sao của Quảng Nam, giúp nhiều hộ dân vươn lên thoát nghèo, phát triển kinh tế.

Hiện xã có khoảng hơn 150 hộ tham gia trồng ớt với diện tích khoảng 20ha, sản lượng ước đạt hơn 10 tấn/năm. Trung bình mỗi năm, mỗi hộ dân có thu nhập 20-50 triệu tùy diện tích trồng và năng suất.

“Để cải thiện sinh kế, xã hỗ trợ hàng chục nghìn cây giống ớt A Riêu, hỗ trợ kỹ thuật và tìm kiếm đầu ra cho người dân. Chính quyền sẽ khuyến khích người dân mở rộng diện tích trồng ớt để có thêm thu nhập và gìn giữ thương hiệu ớt A Riêu của địa phương”, ông Arất Bói chia sẻ.

Hà Nam