Phụ huynh, sinh viên bị lừa tiền tỉ trong 'chớp mắt': Nguyên nhân từ đâu?

Những ngày qua, diễn biến sự việc một sinh viên năm cuối Trường ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch (TP.HCM) bị lừa mất gần 7 tỉ đồng đăng tải trên Báo Pháp Luật TP.HCM đã thu hút sự quan tâm lớn trong dư luận.

Trường này cũng từng ghi nhận một sinh viên khác bị lừa mất 500 triệu đồng. Cạnh đó, không ít sinh viên, phụ huynh ở nhiều trường ĐH khác cũng đã trở thành nạn nhân. Trong đó, đa số vụ việc đều liên quan đến các văn bản giả mạo về tuyển sinh du học nước ngoài, chương trình giao lưu sinh viên quốc tế.

Từ điểm chung của các vụ việc xảy ra, nhiều người không khỏi bất ngờ và sửng sốt, không tin rằng làm sao một sinh viên và cả phụ huynh có thể mất số tiền lớn một cách dễ dàng như vậy. Quan trọng hơn, vì sao những kịch bản lừa đảo kiểu này vẫn tiếp tục diễn ra – dù đã được cảnh báo rất nhiều lần?.

Bận học nên không bận tâm đến các cảnh báo

Về phía cơ sở đào tạo, theo đại diện từ một trường ĐH, các phương thức lừa đảo phụ huynh, sinh viên mới xuất hiện gần đây thường nhắm vào những người có mong muốn tham gia các chương trình học tập, giao lưu tại nước ngoài.

Những văn bản lừa đảo này thường có dấu hiệu sai sót thể thức, nội dung mơ hồ và đáng nghi về tính xác thực. Các đối tượng lừa đảo thường yêu cầu người tham gia phải đóng một khoản phí lớn, từ vài chục triệu đến vài trăm triệu đồng để chứng minh tài chính tham gia. Thậm chí, để có được số tiền mà chúng muốn, chúng sẽ dùng nhiều chiêu trò tinh vi.

“Trước khi tham gia bất kỳ chương trình nào, phụ huynh, sinh viên cần tìm hiểu kỹ thông tin, xác minh với các cơ quan, đơn vị liên quan hoặc có thẩm quyền. Các em chỉ nên tin vào những thông tin từ nguồn chính thống và người có trách nhiệm rõ ràng. Đặc biệt, hãy giữ vững tâm lý, không hấp tấp đưa ra quyết định khi bị thúc giục hoặc gây áp lực” – đại diện một trường ĐH đưa ra lời khuyên.

Đại diện các trường ĐH khuyên sinh viên chỉ nên tin vào những thông tin từ nguồn chính thống và người có trách nhiệm rõ ràng. Ảnh minh họa: P.ANH

Tuy nhiên, cũng có cán bộ trường cho rằng trong các sự việc xảy ra hậu quả, nguyên nhân đều do phụ huynh quá tin con, còn con thì không tin tưởng phụ huynh để hỏi ý kiến phụ huynh khi gặp sự việc nào đó.

Cạnh đó, ngoài báo chí, các trường đã cảnh báo nhiều thông qua các kênh thông tin như mạng xã hội, trang tin điện tử, gửi email… nhưng thực tế, có những em chỉ mải tập trung học tập và quá chủ quan, không chú ý các cảnh báo vì nghĩ “không liên quan đến mình”, ít tham gia các buổi sinh hoạt của trường, dẫn đến thiếu kỹ năng nhận diện, kỹ năng phản biện và ứng phó với các tình huống xảy ra trong thực tế.

Nạn nhân của “gà công nghiệp”, gia đình mất kết nối

Là một người rất quan tâm đến các sự vụ lừa đảo gần đây, cũng như dày dặn kinh nghiệm trong tương tác với nhiều phụ huynh, sinh viên, học sinh, Tiến sĩ Phạm Thị Thúy, chuyên viên tâm lý, Giảng viên Học viện Chính trị khu vực II, đã có những nhìn nhận thẳng thắn về bản chất bên trong của các sự việc đó.

Theo TS Thúy, nhiều trường hợp ba mẹ và sinh viên bị lừa số tiền lớn một cách dễ dàng, không chút hoài nghi đã thể hiện sự thiếu kỹ năng sống, kỹ năng tự bảo vệ bản thân trong thời đại số và cũng cho thấy sự mất kết nối giữa cha mẹ và con cái.

TS Thúy cho rằng có ba nguyên nhân lớn dẫn đến trở thành nạn nhận của các các vụ lừa đảo.

Thứ nhất, không ít học sinh, sinh viên bị lừa thuộc diện ngoan và học giỏi nhưng được ví như “gà công nghiệp” vì các con chỉ biết học. Các con chỉ sống trong không gian của con thôi, đi học rồi về nhà, ai cũng khen “không có chơi bời, ngoan lắm”.

Nhưng chính vì ít va chạm, ít giao tiếp xã hội, ít trải nghiệm xã hội nên không có kỹ năng sống, không có kỹ năng phòng vệ, kỹ năng bảo vệ bản thân trước các vấn đề xảy ra trong cuộc sống.

TS Phạm Thị Thúy mong muốn các trường học tăng cường các hoạt động giáo dục kỹ năng an toàn trên mạng xã hội cho học sinh, sinh viên. Ảnh: NVCC

Thứ hai, theo TS Thúy, cũng chính vì các con được dạy là “con ngoan” nên thường bố mẹ hay người lớn nói gì nghe nấy và rất dễ tin người, không có tư duy phản biện, thiếu tinh thần hoài nghi khoa học, không có kỹ năng tranh luận. Cho nên, khi gặp đối tượng lừa đảo giả danh cơ quan có thẩm quyền như công an rồi cảnh sát, tòa án, ngân hàng… là sẽ tin ngay.

Ngoài ra, thực tế gần đây cũng cho thấy không chỉ sinh viên bị lừa, người lớn nếu dễ tin người thì cũng rất dễ bị lừa.

Thứ ba là liên quan đến những bí mật, nỗi sợ bên trong của mỗi người, nhất là con trẻ. Điều này có thể xuất phát từ môi trường gia đình áp đặt, hay cấm đoán, hay làm căng thẳng những sai lầm của con, thiếu cởi mở và kết nối với con. Điều này dẫn đến trường hợp là khi con gặp sai lầm sẽ thường giấu đi và trở thành điểm yếu để đối tượng xấu dọa dẫm, thao túng tâm lý.

Còn về phía phụ huynh, TS Thúy nhìn nhận, cũng chính vì việc dạy con trở nên “ngoan, hiền” dẫn đến mỗi khi con đưa ra yêu cầu gì cũng không đề phòng, con cần tiền sẽ gửi tiền ngay, con xin tiền đi du học hay xin tham gia dự án gì đó là đồng ý ngay, không có nghi ngờ hay cho mình một bước lùi để tìm hiểu thông tin, nhìn nhận khách quan vấn đề.

Cần lắng nghe con, cho con được sai và sửa sai

Từ những vấn đề này, để hạn chế những vụ việc sinh viên bị lừa đáng tiếc liên quan đến phụ huynh, học sinh – sinh viên, TS Phạm Thị Thúy cho rằng cần có nhiều giải pháp đồng bộ và kịp thời.

Trong đó, về phía phụ huynh, học sinh – sinh viên, TS Thúy lưu ý các bậc cha mẹ đừng cho rằng “dạy con ngoan là đủ”, mà trong thời buổi hiện nay là phải dạy con sống khôn, dạy con kỹ năng sống để tự tin làm chủ cuộc sống.

“Điều này có nghĩa là cha mẹ phải cởi mở, trò chuyện, trao đổi với con về các nguy cơ trên mạng xã hội, dạy con cách ứng phó. Cha mẹ hãy cho con được phản biện, được hỏi ý kiến, được lắng nghe, được sai và có cơ hội sửa sai...

Đồng thời, phải dạy con trước một vấn đề nào đó phải cân nhắc, phải biết từ chối, biết nghi ngờ hoặc dừng lại xác minh, hỏi ý kiến, đánh giá độ tin cậy của thông tin … để đưa ra lựa chọn phù hợp” – TS Thúy diễn giải.

Ngoài ra, TS Thúy cũng đề xuất các cơ quan chức năng như công an, quản lý an ninh mạng phải có những kênh thông tin như đường dây nóng để người dân liên lạc kịp thời khi cần thiết.

Bản thân các trường học cũng cần tăng cường các chương trình, hoạt động cho phụ huynh, học sinh, sinh viên về các vấn đề kỹ năng an toàn trên mạng xã hội…

PHẠM ANH