Phòng vệ thương mại tại Mỹ sẽ 'gắt' hơn

Các mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu lớn sang Mỹ như giày da cần lưu ý các biện pháp phòng vệ thương mại của nước này.

Ngày càng siết chặt

Quy định mới về phòng vệ thương mại của Mỹ có hiệu lực từ ngày đầu năm 2025, với nhiều sửa đổi quan trọng liên quan đến thuế suất, lựa chọn quốc gia thay thế, thời hạn nộp thông tin và áp dụng dữ liệu bất lợi sẵn có trong các vụ việc phòng vệ thương mại đối với hàng hóa nhập khẩu.

Trước những sửa đổi này, Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công thương) khuyến cáo các hiệp hội và doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam cần nghiên cứu kỹ quy định mới, tránh bị áp mức thuế bất lợi khi vướng vào các vụ kiện phòng vệ khi xuất khẩu sang thị trường này.

Mỹ là thị trường chiếm gần 30% trong tổng kim ngạch xuất khẩu hàng năm của Việt Nam, thời gian tới, các chính sách thương mại của Mỹ dự kiến còn nhiều thay đổi theo hướng bất lợi hơn cho các quốc gia xuất khẩu và có thâm hụt thương mại lớn.

Một thay đổi đáng kể là cách lựa chọn quốc gia thay thế trong các vụ điều tra chống bán phá giá đối với các nền kinh tế phi thị trường. Bộ Thương mại Mỹ (DOC) sẽ chuyển sang sử dụng GDP thay vì cả GDP và GNI (thu nhập quốc dân) như trước đây để xác định các quốc gia có mức độ phát triển kinh tế tương đương. Danh sách quốc gia thay thế cho Việt Nam sẽ được cập nhật hàng năm.

Cần phải nhắc lại, trong các vụ việc điều tra chống bán phá giá do Mỹ chưa công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường, Mỹ sẽ sử dụng chi phí của một nước thứ ba (nước thay thế) để tính giá trị thông thường trong các vụ việc chống bán phá giá, khiến mức thuế tăng cao, không phản ánh đúng thực trạng sản xuất, xuất khẩu của nước ta.

Về việc xác định thuế suất riêng rẽ cho doanh nghiệp thuộc các nước có nền kinh tế phi thị trường cũng có sự thay đổi đáng kể. Theo đó, các thay đổi chính sách xác định thuế suất riêng rẽ cho doanh nghiệp thuộc các nước có nền kinh tế phi thị trường theo hướng siết chặt tiêu chí đánh giá quyền sở hữu nhà nước. DOC bổ sung quy định trường hợp nếu Nhà nước sở hữu đa số - trên 50% hoặc bằng/dưới 50%, nhưng có quyền kiểm soát/chi phối các quyết định sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp sẽ không được hưởng thuế suất riêng rẽ.

Cơ quan chức năng Mỹ cũng mở rộng phạm vi áp dụng đối với doanh nghiệp xuất khẩu từ nước thứ ba. Nếu DOC xác định doanh nghiệp có trụ sở tại nước thứ ba, nhưng thực chất vẫn bị kiểm soát bởi Chính phủ nền kinh tế phi thị trường, doanh nghiệp đó có thể bị áp mức thuế suất toàn quốc.

Cùng với đó là quy định rút ngắn thời gian nộp hồ sơ xin thuế suất riêng rẽ. Trước đây, doanh nghiệp có 30 ngày sau khi công bố quyết định điều tra để nộp đơn xin hưởng thuế suất riêng rẽ, hiện quy định mới rút ngắn thời hạn xuống 21 ngày.

Với các khoản trợ cấp, DOC bổ sung quy định xác định trợ cấp thông qua mua hàng của Chính phủ từ một doanh nghiệp với giá cao hơn giá trị thị trường thực tế (MTAR), có mang lại lợi ích không chính đáng cho doanh nghiệp hay không.

DOC cũng luật hóa phương pháp áp dụng dữ liệu bất lợi sẵn có, cho phép sử dụng dữ liệu từ các vụ việc tương tự trước đây nếu doanh nghiệp hoặc chính phủ nước xuất khẩu không hợp tác đầy đủ. Thậm chí, DOC có thể sử dụng mức biên độ trợ cấp và bán phá giá cao nhất mà không cần phải chứng minh mức thuế này phản ánh thực tế thương mại.

Doanh nghiệp cần đa dạng hóa thị trường

Với kim ngạch xuất khẩu ngày càng cao, hàng hóa của Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều vụ điều tra, áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại ở các thị trường xuất khẩu. Ứng phó, kháng kiện hiệu quả trong các vụ việc này là yêu cầu quan trọng để doanh nghiệp bảo vệ lợi ích, giảm thiểu thiệt hại và tiếp tục xuất khẩu bền vững ở thị trường liên quan.

Theo thống kê của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), Mỹ là nước đứng đầu trên thế giới về việc điều tra và áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại và cũng là nước điều tra, áp dụng nhiều biện pháp phòng vệ thương mại nhất với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.

Năm ngoái, hàng hóa Việt Nam phải đối mặt với 32 vụ việc phòng vệ thương mại nước ngoài mới khởi xướng phát sinh từ 12 thị trường (tăng hơn gấp đôi so với 15 vụ việc của năm 2023), một phần ba trong số này do Mỹ khởi xướng. Cộng dồn, đến cuối năm 2024, đã có 273 vụ việc điều tra phòng vệ thương mại đối với hàng Việt tại 25 thị trường.

Ông Chu Thắng Trung, Phó cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại lưu ý, doanh nghiệp nên ưu tiên sử dụng nguyên liệu từ nguồn nội địa hoặc từ các thị trường không bị áp dụng biện pháp phòng vệ để giảm nguy cơ bị áp thuế chống lẩn tránh phòng vệ thương mại tại Mỹ.

Về lâu dài, trước động thái Mỹ ban hành các quy định mới về phòng vệ thương mại, đòi hỏi các doanh nghiệp đầu tư mạnh hơn cho bộ phận chuyên trách về vấn đề này, theo dõi lượng hàng xuất khẩu đi, cùng thông tin cảnh báo sớm từ nhà chức trách trong nước, lưu trữ hồ sơ, dữ liệu liên quan với hàng xuất khẩu… nhằm giảm thiểu thời gian, công sức khi vướng phải các vụ kiện phòng vệ.

Với các chính sách thương mại mới theo hướng dựng thêm hàng rào, đánh thuế cao hàng hóa nhập khẩu, mở rộng diện áp thuế với nhiều mặt hàng, dự báo, xuất khẩu sang Mỹ trong thời gian tới sẽ đối mặt nhiều nguy cơ, biến động, buộc các doanh nghiệp phải chuẩn bị các kịch bản cho sản xuất, kinh doanh, đa dạng hóa thị trường và mặt hàng xuất khẩu, tập trung mạnh vào các thị trường đã ký kết hiệp định thương mại tự do (FTA).

Hải Yến