Phòng tránh đột quỵ và đột tử

Bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Đình Quang, Trưởng Khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai, kiểm tra sức khỏe cho bệnh nhân bị đột quỵ, sau can thiệp. Ảnh: Hạnh Dung

Bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Đình Quang, Trưởng Khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai, cho biết: Mặc dù đột quỵ và đột tử đều rất nguy hiểm nhưng cũng có thể phòng tránh.

Gia tăng số bệnh nhân đột quỵ

Thưa bác sĩ, tình hình bệnh đột quỵ tại Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai thời gian qua như thế nào?

- Thời gian gần đây, số bệnh nhân bị đột quỵ phải nhập viện có chiều hướng gia tăng rõ rệt. Khoa Nội thần kinh thường xuyên trong tình trạng quá tải, nhiều bệnh nhân phải nằm hành lang, áp lực lên đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng rất lớn. Hiện tại, tổng số bệnh nhân trong khoa là 60, trong đó phần lớn là bệnh đột quỵ.

Bác sĩ có thể chia sẻ một trường hợp điển hình gần đây?

- Gần đây, chúng tôi tiếp nhận một nam bệnh nhân 53 tuổi, được chuyển lên từ Bệnh viện Đa khoa khu vực Long Khánh. Bệnh nhân có tiền sử từng bị đột quỵ nhẹ cách đây vài năm nhưng sau khi ra viện lại không tuân thủ điều trị dự phòng. Lần này, người bệnh được phát hiện tắc mạch máu não, yếu liệt nửa người, nói khó và được chuyển viện nhanh chóng theo quy trình báo động đột quỵ của tỉnh. Tại Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai, chúng tôi tiến hành can thiệp lấy huyết khối và may mắn là mạch máu được tái thông tương đối tốt, sức khỏe bệnh nhân cải thiện rõ rệt. Đây là ví dụ điển hình cho thấy tầm quan trọng của điều trị kịp thời và tuân thủ phòng ngừa sau đột quỵ.

Đâu là những yếu tố nguy cơ phổ biến gây ra bệnh đột quỵ, thưa bác sĩ?

- Có nhiều yếu tố nguy cơ, trong đó tăng huyết áp là phổ biến và nguy hiểm nhất. Tiếp theo là đái tháo đường, rối loạn lipid máu, bệnh tim (như rung nhĩ), thừa cân, ít vận động, hút thuốc lá, lạm dụng rượu, bia. Hiện nay, mặc dù chưa có những nghiên cứu cụ thể nhưng bụi mịn cũng có thể được coi là yếu tố nguy cơ gây ra đột quỵ và đột tử.

Ở người trẻ, đột quỵ có thể do lạm dụng chất kích thích như: cocaine, amphetamine, heroin… gây viêm và tắc mạch máu. Một dạng khác ít gặp hơn là huyết khối tĩnh mạch não, thường thấy ở phụ nữ tuổi sinh sản sử dụng thuốc tránh thai đường uống. Ngoài ra, phụ nữ mang thai cũng có nguy cơ đột quỵ do tình trạng máu tăng đông sinh lý. Người nào càng có nhiều yếu tố nguy cơ thì càng dễ bị đột quỵ.

Người dân cần làm gì để phòng ngừa căn bệnh nguy hiểm này, thưa bác sĩ?

- Quan trọng nhất là kiểm soát các yếu tố nguy cơ. Cụ thể: huyết áp nên duy trì dưới 130mmHg; kiểm soát đường huyết bằng thuốc, ăn uống điều độ.

Về chế độ ăn, nên giảm mặn, giảm ngọt, hạn chế tinh bột, trái cây ngọt. Thực hiện giảm cân, vận động ít nhất 30 phút/ngày hoặc 150 phút/tuần. Tuyệt đối không hút thuốc, hạn chế uống rượu, bia.

Một sai lầm phổ biến hiện nay trong phòng ngừa đột quỵ là nhiều người trông chờ vào một viên thuốc nào đó mà khi uống vào có thể phòng ngừa đột quỵ. Nhưng thật ra, chính lối sống khoa học mới là “liều thuốc” hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh đột quỵ.

Đột quỵ và đột tử khác nhau ra sao?

Thưa bác sĩ, nhiều người hay nhầm lẫn giữa đột quỵ và đột tử. Bác sĩ có thể phân biệt rõ 2 khái niệm này?

- Đây là 2 khái niệm hoàn toàn khác nhau. Đột quỵ là tình trạng tắc hoặc vỡ mạch máu não, gây tổn thương tế bào thần kinh, có thể dẫn đến liệt nửa người, rối loạn ngôn ngữ, hôn mê, nhưng thường không gây tử vong ngay lập tức.

Còn đột tử là ngưng tim, ngưng thở đột ngột, thường do các rối loạn tim mạch như: nhồi máu cơ tim, rối loạn nhịp tim. Bệnh nhân có thể tử vong trong vài phút nếu không được cấp cứu kịp thời.

Nếu phát hiện người bị đột quỵ, người dân nên làm gì để bảo vệ tính mạng cho họ?

- Điều quan trọng nhất là phải đưa bệnh nhân đến đúng cơ sở y tế có khả năng điều trị đột quỵ càng sớm càng tốt. Nhiều người mắc sai lầm khi đưa đến cơ sở y tế gần nhất nhưng không có chuyên môn điều trị đột quỵ, làm trễ mất “giờ vàng” để can thiệp hiệu quả.

Chỉ trong trường hợp bệnh nhân bị đe dọa tính mạng (ngưng thở, huyết áp tụt…) thì mới cần sơ cứu tại nơi gần nhất. Ngoài ra, cộng đồng nên biết cách nhận diện các dấu hiệu đột quỵ sớm như: méo miệng, yếu liệt tay chân, nói khó… và gọi cấp cứu ngay.

Còn với những ca đột tử thì sao, cộng đồng có thể làm gì thưa bác sĩ?

- Đột tử thường không thể tiên đoán. Tuy nhiên, cộng đồng có thể học các kỹ năng sơ cứu cơ bản, như hồi sinh tim phổi (CPR). Ở một số quốc gia, các thiết bị sốc tim tự động (AED) được bố trí ở những nơi tập trung đông người như: sân bay, nhà ga, trung tâm thương mại… giúp người dân can thiệp sớm. Việt Nam nên học hỏi mô hình này để trang bị thiết bị và kiến thức cho người dân. Đặc biệt là cần đẩy mạnh giáo dục cộng đồng về cách xử lý tình huống khẩn cấp, bởi không phải lúc nào cũng có bác sĩ bên cạnh.

Xin cảm ơn bác sĩ!

Hạnh Dung (thực hiện)