Phòng tránh đột quỵ khi tập luyện thể thao

Chuyên gia của EVO Việt Nam hướng dẫn việc huấn luyện thể thao, sơ cứu và hồi phục chấn thương.

Tiến sĩ Vũ Thái Hồng, Viện trưởng Viện Khoa học Công nghệ Thể thao cho rằng, hiện tượng đột quỵ và trụy tim ở người trẻ trong lúc tập luyện thể thao xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Một phần do người chơi thể thao chủ quan, không khám sức khỏe định kỳ, cho nên bỏ qua các bệnh tiềm ẩn như tim bẩm sinh, rối loạn nhịp, tăng huyết áp nhẹ. Khi kết hợp vận động mạnh, các yếu tố này có thể kích hoạt sự cố tim mạch.

Ngoài ra, thói quen tập luyện không đúng phương pháp như chạy dài, tập tạ nặng, thi đấu cường độ cao mà không có nền tảng thể lực cùng việc thiếu khởi động, tăng cường độ đột ngột, hoặc tập khi cơ thể mệt mỏi, đều dẫn tới nguy hiểm. Một nguyên nhân khác nữa là lối sống thiếu điều độ và dinh dưỡng không hợp lý do ngủ không đủ, ăn uống nghèo dưỡng chất, bù nước và khoáng chất sai cách. Đây là môi trường thuận lợi cho rối loạn nhịp tim, co mạch, mất cân bằng điện giải, những yếu tố trực tiếp dẫn tới trụy tim, đột quỵ.

Theo các chuyên gia, để phòng tránh những sự cố đáng tiếc, trước hết người tập cần trang bị kiến thức để nhận diện sớm các dấu hiệu cảnh báo. Bác sĩ Vũ Lưu Ly của Trung tâm Huấn luyện thể thao quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh lưu ý, cơ thể thường phát đi những tín hiệu rất rõ ràng trước khi rơi vào tình trạng nguy kịch.

Vấn đề là người tập có đủ hiểu biết và sự tỉnh táo để nhận ra hay không. Những biểu hiện như đau tức ngực, cảm giác đè nặng hoặc bó chặt vùng ngực, khó thở bất thường, chóng mặt, hoa mắt, buồn nôn, vã mồ hôi lạnh, tim đập nhanh hoặc loạn nhịp, mất sức đột ngột, yếu cơ hoặc tê liệt tạm thời đều là lời cảnh báo cần phải dừng vận động ngay lập tức. Bác sĩ Ly khuyến cáo người tập tuyệt đối không cố gắng vượt qua cảm giác khó chịu, bởi đó có thể là giai đoạn khởi phát của một biến cố tim mạch hoặc đột quỵ.

Khi có dấu hiệu bất thường, cần tìm vị trí nghỉ ngơi an toàn, giữ nguyên tư thế thoải mái, nới lỏng quần áo, tránh thay đổi tư thế đột ngột và nhanh chóng thông báo cho người chung quanh để hỗ trợ gọi cấp cứu. Nếu cơ sở tập luyện có máy khử rung tim tự động (AED), cần kích hoạt và sử dụng theo đúng hướng dẫn để tăng cơ hội sống sót cho nạn nhân.

Các chuyên gia y tế và khoa học thể thao cũng thống nhất việc giảm rủi ro trong tập luyện thể thao là trách nhiệm của cá nhân mỗi người, của cơ sở tổ chức tập luyện, thi đấu và cơ quan quản lý. Ở góc độ cá nhân, mỗi người cần chủ động khám sức khỏe định kỳ, tầm soát các bệnh lý tiềm ẩn như tim mạch, huyết áp, rối loạn mỡ máu cần lựa chọn môn thể thao và cường độ phù hợp thể trạng.

Bên cạnh đó, người tập luyện thể thao nên khởi động kỹ trước khi tập luyện, bù nước và điện giải hợp lý trước, trong và sau khi vận động, tránh tập trong điều kiện nhiệt độ quá cao hoặc môi trường bí bách. Về phía các cơ sở thể thao, cần thực hiện nghiêm các quy định pháp luật, đầu tư đầy đủ thiết bị y tế, đặc biệt là AED và tủ thuốc, bố trí nhân sự được đào tạo bài bản về sơ cứu, xây dựng quy trình ứng phó khẩn cấp, tổ chức định kỳ các buổi tập huấn kỹ năng cho huấn luyện viên, nhân viên và hội viên.

Phía cơ quan quản lý phải tăng cường hơn công tác kiểm tra, xử lý vi phạm, ban hành hướng dẫn chuyên môn rõ ràng cho các cơ sở thể thao, đồng thời đẩy mạnh truyền thông giáo dục cộng đồng về nhận diện nguy cơ và kỹ năng ứng phó khi có sự cố.

Về mặt pháp lý, Nghị định số 106/2016/NĐ-CP (ngày 1/7/2016) quy định điều kiện kinh doanh hoạt động thể thao đã hướng dẫn rõ ràng, cụ thể các điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị, nhân sự chuyên môn, bao gồm huấn luyện viên có chứng chỉ, thiết bị sơ cứu, phương án bảo đảm an toàn cho người tham gia.

Quyết định số 1752/QĐ-TTg (ngày 30/9/2013) được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đã đặt mục tiêu quy hoạch hệ thống cơ sở vật chất thể dục, thể thao đồng bộ, hiện đại, đáp ứng nhu cầu tập luyện an toàn. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều phòng tập, sân bãi chưa đáp ứng các tiêu chuẩn này.

Theo Thạc sĩ Maik Berger, Giám đốc Công ty Giải pháp thể thao công nghệ cao EVO Việt Nam, cùng với việc giáo dục phòng ngừa nguy cơ đột quỵ, công nghệ đang thay đổi cách mọi người tiếp cận thể thao an toàn. Tại Việt Nam đã và đang phát triển các trung tâm sức khỏe và phục hồi, đồng thời với đó là các chương trình huấn luyện phòng ngừa nhằm tăng cường thể lực, cải thiện hành vi sức khỏe, phòng tránh chấn thương và xây dựng hình ảnh bản thân tích cực cho cả người trẻ lẫn người lớn tuổi.

Các chương trình này kết hợp khoa học thể thao, dữ liệu theo dõi và tư vấn cá nhân hóa để giúp người tập rèn luyện hiệu quả mà vẫn an toàn. Các trung tâm cần được trang bị công nghệ hiện đại và quy tụ đội ngũ chuyên gia, mang đến trải nghiệm toàn diện từ phục hồi sau chấn thương, cải thiện thể lực, đến nâng cao phong độ thể thao, kết hợp luyện tập và chăm sóc sức khỏe một cách bài bản, khoa học.

Ông Đặng Thanh Hải, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc Công ty Mofit, một đơn vị chuyên về trang thiết bị thể thao, đào tạo, tập huấn thể lực cho các cơ sở đào tạo, tập luyện, thi đấu thể thao chia sẻ, công tác phòng chống rủi ro đột quỵ, ảnh hưởng tới sức khỏe và cả tính mạng trong hoạt động thể dục, thể thao không chỉ dừng lại ở ý thức cá nhân hay sự hỗ trợ của đội ngũ y tế, mà còn cần sự tham gia chủ động của các doanh nghiệp cung cấp thiết bị và dịch vụ thể thao.

Ông Hải đề xuất, các trung tâm thể thao, phòng gym, câu lạc bộ phong trào cần nâng cấp hạ tầng theo hướng đồng bộ như lắp đặt máy khử rung tim, trang bị tủ thuốc và nhân sự có kỹ năng sơ cứu, đồng thời tổ chức các buổi hướng dẫn kỹ năng ứng phó khẩn cấp cho hội viên.

Thể thao là phương thuốc quý cho sức khỏe và tinh thần, nhưng lợi ích chỉ trọn vẹn khi đi kèm kiến thức, kỹ năng và ý thức an toàn. Khi từng cá nhân chủ động bảo vệ bản thân, từng đơn vị tổ chức nâng cao tiêu chuẩn an toàn, còn cơ quan quản lý tăng cường hướng dẫn, hỗ trợ và giám sát, thể thao mới thật sự là con đường bền vững để nâng cao sức khỏe.

Bài và ảnh: HOÀI THU