Phó Thủ tướng: Bố trí cây xanh đô thị phải có tầm nhìn, lựa chọn loại cây phù hợp

Chiều 23/6, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp cho ý kiến về dự thảo Nghị định về quản lý công viên, cây xanh, mặt nước. Nghị định được kỳ vọng là khung pháp lý toàn diện nhằm tổ chức, bảo vệ và khai thác bền vững không gian xanh trong đô thị hiện đại.

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp. Ảnh: VGP.

Tại cuộc họp, đại diện các bộ, ngành đã thảo luận tập trung vào các nhóm vấn đề chính: Phân định trách nhiệm quản lý mặt nước, cây xanh, công viên, tài sản trong công viên; vai trò của Bộ Xây dựng trong quy hoạch không gian và thiết kế cảnh quan đô thị; cơ chế tổ chức thực hiện và xác định trách nhiệm khi xảy ra vi phạm; định hướng phát triển công viên đô thị như một không gian công cộng; yêu cầu đổi mới tư duy thiết kế cây xanh, mặt nước nhằm bảo đảm hệ sinh thái bền vững trong đô thị…

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu đổi mới tư duy quy hoạch và quản lý cây xanh đô thị, không thể tiếp tục cách làm cũ kiểu "có đường là trồng cây", nhất là khi nhiều tuyến phố, vỉa hè không đủ điều kiện vẫn bị áp tiêu chí "trồng đủ mật độ", dẫn đến đối phó. Việc trồng cây phải tuân thủ quy chuẩn cụ thể về hạ tầng, tầm nhìn giao thông và lựa chọn chủng loại phù hợp để tránh gãy đổ gây nguy hiểm.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh nguyên tắc bố trí cây xanh theo cụm, thay vì rải rác; coi cây xanh là một cấu phần hạ tầng độc lập trong quy hoạch đô thị, đồng bộ với giao thông, kiến trúc. Trong các khu dân cư, cần xác định rõ nơi trồng cây, loại cây phù hợp, quy định về chặt hạ, thay thế và trách nhiệm quản lý theo từng cấp chính quyền. Đối với các khu tái định cư, dự án mới, công viên, cây xanh phải được thể hiện rõ trong thiết kế hạ tầng, tránh bị cắt giảm để tăng mật độ xây dựng.

Bên cạnh đó, cần có chính sách bảo tồn hệ sinh thái bản địa, giữ lại cây cổ thụ có giá trị và phát triển các "khu rừng đô thị" như một loại tài nguyên đặc thù. Việc quy hoạch không gian xanh cần đảm bảo tỉ lệ tối thiểu theo quy chuẩn, không được điều chỉnh giảm trong vòng đời quy hoạch. Các đô thị lớn phải có quỹ đất dự trữ cho hành lang sinh thái, công viên dọc sông hồ, tích hợp vào chương trình phát triển nhà ở, giao thông, hạ tầng kỹ thuật.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn báo cáo về điểm mới của dự thảo Nghị định so với Nghị định số 64/2010/NĐ-CP về quản lý công viên, cây xanh, mặt nước tại cuộc họp. Ảnh: VGP.

Về quản lý mặt nước đô thị, Phó Thủ tướng khẳng định đây là tài sản công đặc biệt, đóng vai trò trong điều tiết nước, khí hậu, cảnh quan và môi trường sống. Tuy nhiên, thực tế hiện nay việc lấn chiếm, ô nhiễm, sử dụng sai mục đích còn phổ biến do thiếu quy định và phân cấp quản lý rõ ràng. Dự thảo Nghị định cần xác định cụ thể trách nhiệm quản lý, phân biệt giữa mặt nước tự nhiên và nhân tạo, có cơ chế khai thác hợp lý, hạn chế xung đột lợi ích và bảo vệ quyền tiếp cận không gian công cộng của người dân.

Phó Thủ tướng yêu cầu bổ sung quy định rõ về cấp phép các hoạt động sử dụng mặt nước như bến thuyền, dịch vụ nổi, bảo đảm công năng đô thị và lợi ích cộng đồng. Đồng thời, cần làm rõ vai trò giữa các bộ, ngành và chính quyền đô thị trong công tác duy tu, nạo vét, xử lý ô nhiễm, tổ chức giao thông thủy nội đô. Quy hoạch đô thị phải gắn với bảo vệ, phục hồi không gian mặt nước, coi đây là tiêu chí bắt buộc trong lập hoặc điều chỉnh quy hoạch.

Đối với công viên, cần phân loại theo nhóm hiện hữu và công viên mới. Với công viên trong các đô thị cũ, cần nâng cấp, cải tạo đồng thời xem xét mô hình Nhà nước đầu tư – tư nhân quản lý. Với công viên mới, phải đáp ứng tiêu chí sinh thái, phục vụ cộng đồng, ưu tiên tối thiểu 60 - 70% diện tích cho cây xanh, mặt nước tự nhiên; phần còn lại là công trình phụ trợ, dịch vụ, đường dạo. Dự thảo cũng cần tính đến việc khai thác không gian ngầm dưới công viên để bố trí dịch vụ mà không ảnh hưởng đến cảnh quan mặt đất.

Quang cảnh cuộc họp. Ảnh VGP.

Về cơ chế tài chính, Phó Thủ tướng đề nghị thiết lập khung tài chính minh bạch, ổn định, dài hạn. Trước hết là xác lập định mức kinh tế - kỹ thuật cho từng loại hình không gian xanh để làm cơ sở dự toán, chi ngân sách và kiểm soát chi tiêu.Đồng thời, khuyến khích xã hội hóa, huy động từ các quỹ môi trường, phát triển đô thị hoặc theo mô hình đối tác công tư, với nguyên tắc không thương mại hóa không gian công cộng.

Phó Thủ tướng giao Bộ Xây dựng phối hợp với Bộ Tài chính xây dựng cơ chế quản lý tài sản công đặc thù cho cây xanh, mặt nước; nghiên cứu bổ sung quy định về lệ phí duy tu không gian xanh tại các khu đô thị có điều kiện, theo nguyên tắc tự nguyện và minh bạch.

Ngoài ra, kinh phí quản lý cần được tích hợp vào các chương trình mục tiêu quốc gia, kế hoạch đầu tư công trung hạn, chương trình phát triển đô thị xanh - thông minh, ứng phó biến đổi khí hậu.

Phó Thủ tướng đặc biệt lưu ý việc khai thác hiệu quả quỹ đất hai bên sông, hồ, kênh rạch gắn với định hướng phát triển đô thị sinh thái, bền vững. Việc xây dựng bản đồ hóa, theo dõi biến động quỹ đất cây xanh cần được thực hiện bằng công cụ số, cập nhật định kỳ và công khai để giám sát.

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Xây dựng quy định rõ hơn trong dự thảo Nghị định về bảo vệ cảnh quan tự nhiên như một phần không thể thiếu của quy hoạch đô thị; bảo đảm Nghị định có tính thực tiễn, khả thi, đồng thời là công cụ pháp lý vững chắc định hướng cho phát triển đô thị xanh, sinh thái, có bản sắc trong dài hạn.

Linh Đan