Phía sau sự trỗi dậy của 7.000 vệ tinh Starlink

Hai năm trước, cộng đồng sinh sống tại Tây Bắc Alaska thức dậy mà không có Internet hay mạng di động. Một mảnh băng trôi khổng lồ ở Bắc Cực đã vô tình cắt đứt cáp quang chôn sâu dưới biển. Chỉ trong một đêm, họ không thể rút tiền, đặt lịch khám bác sĩ hay gọi 911.

Mất 14 tuần để cáp sửa xong, nhưng trước đó, Eben Hopson, một nhiếp ảnh gia tại Utqiagvik, đã chuyển sang Starlink – dịch vụ Internet vệ tinh của Elon Musk.

“Nó đã thay đổi mọi thứ”, Hopson nói. “Bạn mang theo ăng-ten Starlink và cắm nó xuống. Hai phút sau, bạn có lại cả thế giới trong lòng bàn tay”.

Starlink đã kích hoạt cuộc đua đến quỹ đạo thấp của Trái đất (LEO), nơi các nhà cung cấp vệ tinh có thể truyền Internet tốc độ cao, độ trễ thấp đến những người như Hopson. Khi ra đời năm 2019, Starlink mới có khoảng 2.000 vệ tinh nhưng đến nay đã có hơn 7.000.

Những người dân ở vùng sâu vùng xa như Hopson thường không có kết nối Internet hoặc có cũng không ổn định. Cnet nhận định, về cơ bản, Starlink giống như trao cho họ “cỗ máy thời gian” để họ “nhảy cóc” từ năm 2005 đến năm 2025 chỉ sau một đêm.

Starlink góp phần xóa khoảng cách số

Ngày nay, Internet trở thành một phần thiết yếu của cuộc sống hằng ngày không kém điện, nước. Năm 2019, năm Starlink phóng vệ tinh đầu tiên, 67% người dân nông thôn Mỹ được truy cập Internet với tốc độ tải xuống 100 Mb/giây và tải lên 10 Mb/giây, so với 98% ở khu vực thành thị.

Theo Edwin Walker, một kỹ sư điện nghỉ hưu tại Chattaroy, Washington, tốc độ tải xuống của Starlink là 100 hoặc 200 Mb/giây, còn nhà cung ứng Internet cũ chỉ có tốc độ từ 10 đến 20 Mb/giây.

Starlink mang đến "cỗ máy thời gian" cho người dân ở vùng sâu vùng xa để tiếp cận Internet tốc độ cao. Ảnh: SpaceX

Khu vực nông thôn là khu vực cuối cùng được tiếp cận Internet tốc độ cao do chi phí liên quan đến lắp đặt cáp quang tại những nơi dân cư đặc biệt thưa thớt. Greg Conte, Giám đốc Văn phòng phát triển băng rộng Texas, chỉ ra cần khoảng 120.000 đến 130.000 USD để lắp đặt cáp quang tại một khu vực nhưng không có gì đảm bảo các hộ dân sẽ sử dụng nó.

Theo Cnet, “Starlink tạo ra cuộc cách mạng truy cập Internet tại nông thôn Mỹ” không phải là nói quá. SpaceX giới thiệu Starlink từ năm 2015 và đây là dự án cá nhân của Elon Musk. Ăng-ten Starlink chỉ có kích thước bằng một hộp bánh pizza, có thể kết nối Internet cho bất kỳ đâu với điều kiện trời quang. Starlink cũng ra mắt ăng-ten mini mùa hè 2024 để hỗ trợ kết nối mạng khi di chuyển.

Starlink hiện có khoảng 1,4 triệu thuê bao tại Mỹ và 4,6 triệu thuê bao toàn cầu. Dù chỉ chiếm 1% toàn bộ kết nối Internet ở quê nhà, họ phải phục vụ những khách hàng khó tiếp cận nhất.

Internet vệ tinh xuất hiện từ lâu nhưng không cải thiện về chất lượng, cho đến khi Starlink ra đời. Đột phá của dịch vụ mà đưa vệ tinh đến gần Trái Đất hơn: khoảng 342 dặm so với mặt đất, so với khoảng 22.000 dặm của các vệ tinh địa tĩnh của những hãng như Hughesnet và Viasat.

Với người dùng, Starlink cung cấp tốc độ nhanh hơn nhờ mạng lưới vệ tinh rộng lớn, nhưng nâng cấp đáng giá nhất nằm ở độ trễ - hay thời gian để dữ liệu di chuyển từ ăng-ten đến vệ tinh.

Theo các bài kiểm tra tốc độ của Ookla, độ trễ trung bình của Starlink tại Mỹ là 62 mili giây năm 2023, so với 681 mili giây của Viasat và 886 mili giây của Hughesnet. Điều đó có nghĩa nếu bạn nói gì đó trên cuộc gọi video, mất 1 giây sau người bên kia mới nghe thấy.

Chỉ trong vài năm, hàng triệu người vốn phải dùng Internet “rùa bò” – hoặc không có Internet – đột nhiên có Internet đủ tốt để khám bác sĩ từ xa, gọi video cho gia đình hoặc chơi game.

Tuy nhiên, kết nối đó không dành cho tất cả mọi người mà chỉ cho những người đủ khả năng chi trả. Chi phí 120 USD/tháng, cao gấp đôi gói cước Internet trung bình ở Mỹ và ăng-ten 349 USD vượt tầm với của nhiều người dân nông thôn Mỹ.

Khảo sát năm 2021 của tổ chức Pew phát hiện 20% những người không đăng ký Internet gia đình nhắc đến nguyên nhân lớn nhất là chi phí.

Trong một khảo sát với những hộ gia đình có thu nhập hằng năm dưới 50.000 USD, hơn một nửa cho rằng hóa đơn Internet lên tới 75 USD là không phù hợp.

Starlink cũng mở ra một kỷ nguyên mới cho bầu trời. Khi SpaceX phóng mẻ vệ tinh Starlink đầu tiên tháng 5/2019, chỉ có khoảng 2.000 vệ tinh đang hoạt động trên trời. Ngày nay, con số đã tăng lên hơn 11.000, với gần 7.000 thuộc về Starlink. SpaceX hi vọng có thể tăng số lượng vệ tinh lên 42.000.

Các đối thủ của dịch vụ cũng mọc lên, bao gồm Project Kuiper của Amazon. Kuiper được Ủy ban Truyền thông liên bang Mỹ (FCC) đồng ý cho triển khai 3.236 vệ tinh.

Starlink thay đổi cuộc chơi ở vùng sâu vùng xa

Hầu hết người Mỹ không cần Starlink. Theo dữ liệu của FCC, 90% khu vực ở Mỹ được phủ cáp hoặc cáp quang, nhanh hơn và rẻ hơn đáng kể so với Starlink. Song, với 10% còn lại, Starlink là món quà trời ban.

Tiểu bang Meine có tỷ lệ người dân sống ở vùng nông thôn cao thứ hai trong các tiểu bang của Mỹ. Nhiều người sống ở những nơi đặc biệt hẻo lánh. Vì vậy, dịch vụ LEO hiệu quả nhất về mặt chi phí. 9.000 hộ gia đình ở Maine chưa được phục vụ Internet. Tốc độ tải gần như bằng 0.

Để đáp ứng nhu cầu, tiểu bang gần đây cung cấp miễn phí ăng-ten Starlink cho những nơi khó tiếp cận nhất. Dù chi phí là một vấn đề, Starlink là giải pháp duy nhất. Nó cũng không đắt hơn so với Hughesnet và Viasat khi chi phí mua đứt thiết bị tương ứng là 400 USD và 250 USD nhưng tốc độ chậm hơn và giới hạn dung lượng thấp hơn.

Theo Hopson, các nhà cung cấp Internet ở khu vực của ông đều có giá đắt hơn và tốc độ chậm hơn Starlink. Trước khi có Starlink, Hopson phải trả 200 USD/tháng để dùng Internet tốc độ dưới 1 Mb/giây và dung lượng tối đa 20 GB/tháng. Ông mất khoảng 1 đến 2 ngày để tải được một video lên Google Drive. Với Starlink, ông chỉ mất 2 phút.

Dù vậy, dịch vụ Internet vệ tinh của Musk vẫn còn nhiều thách thức phía trước. Theo dữ liệu của Ookla, Starlink thực sự chậm hơn nhiều khi nhiều người gia nhập mạng lưới. Tuy phóng nhiều vệ tinh hơn, đến tháng 12/2023, tốc độ người dùng được sử dụng trung bình là 75/11 Mb/giây, thấp hơn hai năm trước. Trong cùng kỳ, số lượng người dùng tăng từ 2 triệu lên 4 triệu. Nó giống như việc ở sân bay, tất cả mọi người đều kết nối Wi-Fi nên gần như không thể làm gì.

Chủ tịch SpaceX Gwynne Shotwell cam kết sẽ cải thiện tín hiệu vệ tinh để người dùng được sử dụng kết nối 2 Gb/giây với thế hệ vệ tinh tiếp theo.

Du Lam