'Phép thử' mạnh cho khả năng vươn tầm của doanh nghiệp tư nhân

Nhiều DN tư nhân trong nước cho biết sẵn sàng tham gia dự án đường sắt cao tốc. Ảnh ST

Thưa ông, nhiều DN tư nhân trong nước cho biết sẵn sàng tham gia dự án đường sắt cao tốc, ông đánh giá thế nào về tinh thần vào cuộc của các DN?

Trước hết, cần phải khẳng định rõ tầm cỡ của dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, đây là dự án mà Việt Nam coi là một trong những trụ cột chính của kế hoạch công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Tuyến đường sắt cao tốc Bắc - Nam được xác định là dự án hạ tầng có ý nghĩa chiến lược hàng đầu, mang tính “xương sống” trong kết nối vùng và tạo nền tảng cho phát triển dài hạn.

Dự án được định hướng sử dụng vốn đầu tư công là chủ yếu và ít phụ thuộc vào nước ngoài, tạo cơ hội lớn cho DN Việt Nam tham gia vào thị trường xây lắp giá trị khoảng 33,5 tỷ USD và tiếp cận lĩnh vực công nghiệp đường sắt vô cùng tiềm năng mà dự án mang lại.

Điều đáng chú ý là ở một dự án có quy mô trải dài từ Bắc đến Nam với độ khó cao, nhưng các DN, bằng thế mạnh nội tại của mình sớm thể hiện tinh thần nhập cuộc, không ngại khó để đồng hành, kiến tạo cho sự phát triển chung của đất nước.

Điển hình như mới đây, Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển đường sắt cao tốc (VinSpeed) - một DN trong hệ sinh thái của Tập đoàn Vingroup đề xuất chuyển dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam từ hình thức đầu tư công chuyển sang hình thức DN tư nhân đầu tư trực tiếp.

Trước đó, trong văn bản kiến nghị lên Chính phủ, Tập đoàn Đèo Cả đề xuất tổ chức thực hiện Dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam theo hai hợp phần. Thứ nhất, các hạng mục cầu, đường, hầm, nên giao cho các DN trong nước thực hiện, tương tự như các dự án đường bộ cao tốc. Thứ hai, phần đầu máy, toa xe, hệ thống thông tin tín hiệu... nên giao cho các DN trong nước liên danh với các đối tác nước ngoài.

Đồng thời, Đèo Cả kiến nghị ưu tiên cho các DN trong nước có năng lực quản trị và đã có thành tích cụ thể, đảm nhận vai trò dẫn dắt, kết nối, đào tạo cho các DN khác.

Ở mảng kết cấu, Tập đoàn Hòa Phát nghiên cứu sản xuất ray tàu, trong khi Công ty cổ phần Tập đoàn Trường Hải mong muốn chế tạo toa tàu. Cùng với đó là sự vào cuộc của VNPT và Viettel - hai tập đoàn công nghệ trong nước trong việc nghiên cứu hệ thống điều hành, tín hiệu và điện lực.

Nói vậy để thấy, các DN đã chủ động tiếp cận và có sự chuẩn bị nhất định cho dự án lịch sử này. Dự án cũng có thể được coi là “thuốc thử” mạnh để đo sự trưởng thành của DN Việt, đồng thời mang lại những giá trị to lớn cho chính DN nói riêng, đất nước nói chung.

PGS,TS Nguyễn Hồng Thái - Trưởng khoa Vận tải Kinh tế, Đại học Giao thông vận tải, Phó Chủ tịch Hội Kinh tế vận tải đường sắt Việt Nam. Ảnh nvcc

Bởi, thứ nhất, khi đã làm chủ được những công nghệ khó, trình độ sản xuất của DN nội địa trong lĩnh vực tương ứng sẽ được nâng lên, từ đó, tạo ra thêm các cơ hội mới về sản phẩm và thị trường.

Thứ hai, nhiều hợp phần quan trọng của các dự án lớn được DN trong nước đảm nhận sẽ đi cùng với số lượng lớn công ăn việc làm chất lượng cao cho người lao động. Ở đây sẽ đòi hỏi cả sự tự trau dồi của người lao động và nếu đáp ứng được, chất lượng nhân lực của chúng ta sẽ được cải thiện.

Cuối cùng, việc DN mạnh dạn đầu tư vào các sản phẩm khó, đòi hỏi công nghệ cao sẽ thúc đẩy môi trường đào tạo, nghiên cứu, đổi mới sáng tạo trong nước.

Trước một dự án tầm cỡ, chưa từng có tiền lệ như đường sắt cao tốc, DN Việt sẽ phải đối diện với những thách thức gì khi tham gia dự án, thưa ông?

Đối với việc thực hiện một dự án mang tầm vóc lớn lao như đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam sẽ đi kèm không ít thách thức về công nghệ, nhân lực, tài chính và pháp lý, đặt ra những câu hỏi lớn cho các nhà hoạch định chính sách cũng như cộng đồng DN Việt Nam.

Cá nhân tôi tin tưởng DN tư nhân có thể tham gia nhiều hơn vào dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. Tuy nhiên, đây là một bài toán khó vì kinh nghiệm làm đường sắt tốc độ cao của Việt Nam, trực tiếp là các DN tư nhân chưa có, dẫn đến việc phải thuê đội ngũ chuyên gia và kiến trúc sư nước ngoài - những người chưa có kinh nghiệm và sự nghiên cứu sâu sắc về đặc thù đường sắt nước ta.

Các DN Việt Nam muốn tham gia vào công đoạn thi công dự án cũng phải giải cùng một lúc nhiều bài toán. Đơn cử như yêu cầu tiêu chuẩn về kỹ thuật và công nghệ hàng đầu thế giới; tốc độ 350 km/h đặt ra yêu cầu nghiêm ngặt về thiết kế, thi công và kiểm soát chất lượng; các yếu tố như độ võng của dầm cầu, tương tác động lực giữa tàu và hầm, hệ thống tín hiệu phải đạt mức chính xác tuyệt đối…

Do đó, để có thể tham gia vào dự án, các DN chắc chắn phải cùng hợp tác với các DN nước ngoài và nhận chuyển giao công nghệ mới từ các quốc gia đường sắt tốc độ cao phát triển. Nhân dịp này, DN trong nước phải tìm cách kế thừa các thành tựu, kết quả nghiên cứu của các quốc gia phát triển trên thế giới.

Tập đoàn Đèo Cả phối hợp Trường Đại học Giao thông Vận tải TP. Hồ Chí Minh tổ chức Lễ khai giảng Chương trình đào tạo Đường sắt tốc độ cao và đường sắt đô thị.

Mặt khác, hiện nay, các DN Việt Nam vẫn chưa có sẵn nguồn nhân lực về kỹ sư đường sắt chất lượng để xây dựng dự án đường sắt tốc độ cao vô cùng phức tạp, đòi hỏi yêu cầu công nghệ, kỹ thuật chính xác tuyệt đối và chưa có tiền lệ này.

Thách thức này cũng là một phép thử đòi hỏi DN phải chủ động, chuẩn bị nguồn lực ngay từ bây giờ, nếu không muốn bỏ lỡ cơ hội, không chỉ là cơ hội tham gia dự án, mà còn là cơ hội để khẳng định sự trưởng thành của chính DN.

Từ câu chuyện về đường sắt cao tốc, theo ông, làm sao để tiếp tục thôi thúc DN phát huy nhiệt huyết, tham gia cống hiến nhiều hơn nữa cho sự phát triển của đất nước theo tinh thần Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân?

Từ câu chuyện về dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam có thể thấy được rất nhiều điều ở DN Việt, đặc biệt là các DN tư nhân. Đó là, đứng trước một dự án chưa từng có tiền lệ, với độ khó rất cao, song các DN đã thể hiện sự nhiệt tình, trách nhiệm khi sẵn sàng tham gia ở mức độ cao nhất.

Điều này cho thấy, khát khao cống hiến của các DN luôn mạnh mẽ; năng lực nội tại DN cũng đã có những bước chuyển biến theo hướng tích cực, thể hiện qua sự tự tin, cam kết của DN đối với dự án này.

Và tôi tin, không chỉ là câu chuyện về đường sắt cao tốc, mà còn nhiều dự án lớn, nhiều vấn đề hệ trọng của đất nước, DN cũng sẵn sàng tham gia với tinh thần cao nhất, nếu được trao gửi niềm tin, nếu được Nhà nước có cơ chế thuận lợi thúc đẩy DN tham gia.

Điều này là hoàn toàn có cơ sở, khi Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 về phát triển kinh tế tư nhân và cả hệ thống chính trị đang vào cuộc để thể chế hóa, đưa nghị quyết vào cuộc sống.

Theo đó, Nghị quyết số 68 đưa ra hàng loạt chính sách đột phá hướng đến hỗ trợ DN, tập trung vào 3 trụ cột chính: tiếp cận nguồn lực, giảm rào cản thể chế và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Những vấn đề tồn tại từ thể chế, những cái khó, cái vướng vô hình mà bao lâu nay không gỡ bỏ được, thì nay đã được mổ xe, nhận diện và được Trung ương chỉ đạo quyết liệt “cắt bỏ”, bắt đầu từ thể chế, quy định có bất cập.

Quan trọng hơn, tinh thần Nghị quyết số 68 là khuyến khích DN tư nhân nghĩ lớn. Muốn như vậy, trước hết phải có cơ chế cho phép họ làm lớn. Và để có cơ chế đó, cần lòng tin vào khối DN tư nhân chứ không phải nghi ngờ, siết chặt như trước đây.

Trở lại với câu chuyện về đường sắt cao tốc, thấm nhuần tư tưởng của Nghị quyết số 68, đã đến lúc chúng ta phải tận dụng nguồn vốn từ kinh tế tư nhân, sự năng động, quyết toán và tính quản lý chặt chẽ của họ để tham gia thực hiện dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.

Và đã đến lúc cần xóa bỏ triệt để nhận thức, tư tưởng, quan niệm, định kiến về kinh tế tư nhân Việt Nam. Thay vì “ôm việc”, Nhà nước phải thể hiện rõ rệt, mạnh mẽ hơn vai trò kiến tạo thể chế, trao cơ hội cho DN tư nhân

N.LỘC