Phát triển thương mại gắn với bảo tồn văn hóa Thủ đô

Phát huy giá trị di sản, thu hút khách du lịch

Theo dự thảo Nghị quyết, khu phát triển thương mại và văn hóa được thành lập trên cơ sở khu phố, tuyến phố, làng nghề, điểm dân cư nông thôn hiện hữu để huy động nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển các hoạt động thương mại, văn hóa, du lịch tại khu vực có lợi thế về vị trí thương mại, không gian văn hóa trên cơ sở bảo đảm các tiêu chuẩn, điều kiện về văn hóa kinh doanh, an ninh, trật tự, bảo vệ môi trường cao hơn so với quy định chung để thu hút, phát triển du lịch. Qua đó phát huy giá trị văn hóa, thúc đẩy các hoạt động thương mại trên địa bàn, cải thiện điều kiện sống của người dân, bảo tồn các ngành, nghề truyền thống.

Không gian đi bộ xung quanh hồ Hoàn Kiếm với nhiều hoạt động đặc sắc, thu hút du khách.

Về nguyên tắc thành lập, ưu tiên thành lập khu phát triển thương mại và văn hóa tại các khu phố, tuyến phố, làng nghề, tuyến phố đi bộ, điểm dân cư nông thôn hiện hữu có lợi thế về vị trí thương mại, không gian văn hóa. Khu phát triển thương mại và văn hóa thành lập trên cơ sở tự nguyện, tự quản; bảo đảm sự đồng thuận của đa số đại diện cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, hộ gia đình trong khu vực; đồng thời bảo đảm công khai, minh bạch.

Nhà nước ưu tiên đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa, bảo đảm an ninh trật tự, an toàn xã hội, cải thiện cảnh quan, môi trường của khu phát triển thương mại và văn hóa.

Hoạt động của khu phát triển thương mại và văn hóa gồm các hoạt động văn hóa, thương mại, du lịch. Trong đó hoạt động văn hóa gồm: tổ chức các sự kiện, lễ hội, chương trình biểu diễn nghệ thuật, văn hóa truyền thống; xây dựng, phát triển các bảo tàng, nhà truyền thống, không gian trưng bày nghệ thuật; gìn giữ và phát huy các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể, công trình văn hóa, công trình kiến trúc có giá trị, cảnh quan tiêu biểu, phong tục, tập quán tiêu biểu; hoạt động đào tạo, dạy nghề truyền thống; phát triển nguồn nhân lực nghề, văn hóa nghề.

Hoạt động thương mại gồm; phát triển hệ thống cửa hàng, chợ, trung tâm thương mại và các điểm kinh doanh gắn với đặc điểm văn hóa địa phương; tổ chức hội chợ, triển lãm thương mại, quảng bá sản phẩm, đặc biệt là sản phẩm từ các ngành, nghề truyền thống và đặc sản địa phương.

Hoạt động du lịch gồm: quảng bá, giới thiệu các hoạt động tham quan, du lịch tại khu phát triển thương mại và văn hóa đến du khách trong và ngoài nước; xây dựng và phát triển du lịch liên kết với các làng nghề, phố nghề và các điểm du lịch, khu du lịch khác. Ngoài ra còn có hoạt động quản lý và vận hành khu phát triển thương mại và văn hóa và các hoạt động khác mà pháp luật không cấm.

Theo nhiều ý kiến chia sẻ, việc đưa ra cơ chế bảo vệ các công trình di sản, phong tục tập quán và di sản phi vật thể trong khu vực phát triển thương mại là một điểm sáng trong dự thảo Nghị quyết này.

Đơn cử, từ thực tế địa phương, theo lãnh đạo quận Hoàn Kiếm, sau hơn 20 năm tuyến phố đi bộ Hàng Đào - Đồng Xuân hoạt động đến nay mở rộng thành không gian đi bộ quanh hồ Hoàn Kiếm, nhận thức của người dân cũng như các tổ chức, cá nhân hoạt động kinh doanh trên tuyến phố về chủ trương phát triển dịch vụ, du lịch trong khu vực phố cổ Hà Nội đã có sự chuyển biến tích cực. Hiệu quả đạt được của tuyến phố đi bộ được thể hiện khá rõ qua sự cải thiện cảnh quan, môi trường khu vực, cơ sở hạ tầng được nâng cấp. Chủ tịch UBND quận Hoàn Kiếm Phạm Tuấn Long chia sẻ, hoạt động của các tuyến phố đi bộ trên địa bàn quận đã tạo ra sản phẩm du lịch mới của TP, góp phần thúc đẩy phát triển kinh doanh dịch vụ, bảo đảm an sinh xã hội, đồng thời tạo ra không gian văn hóa cho Nhân dân Thủ đô.

Theo thống kê, các không gian đi bộ ở Hoàn Kiếm hoạt động hiệu quả, đã tổ chức hơn 9.000 buổi biểu diễn nghệ thuật truyền thống và đương đại. Trong đó có hơn 2.400 buổi biểu diễn tại không gian đi bộ hồ Hoàn Kiếm và hơn 6.800 buổi biểu diễn tại tuyến phố đi bộ khu phố cổ Hà Nội.

Tạo sức bật cho làng nghề, phố nghề

Hà Nội được mệnh danh là “đất trăm nghề” với 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó hơn 300 làng nghề, nghề truyền thống và làng nghề truyền thống đã được công nhận danh hiệu thuộc địa bàn 25 quận, huyện, thị xã. Các nghề truyền thống của Hà Nội thuộc 6/7 nhóm nghề trên cả nước, bao gồm: chế biến, bảo quản nông, lâm, thủy sản; sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ; sản xuất đồ gỗ, mây tre đan, gốm sứ, thủy tinh, dệt may, sợi, thêu ren, đan lát, cơ khí nhỏ; sản xuất và kinh doanh sinh vật cảnh; xử lý chế biến, nguyên vật liệu phục vụ sản xuất ngành nghề nông thôn và các dịch vụ phục vụ sản xuất, đời sống dân cư nông thôn.

Du khách nước ngoài tham quan làng gốm Bát Tràng. Ảnh: Trọng Tùng

Trong những năm qua, công tác phát triển làng nghề của Hà Nội đạt được nhiều thành tựu quan trọng; tạo điều kiện để các địa phương, cộng đồng nông thôn tôn vinh, phát huy bản sắc văn hóa vùng, miền, dân tộc gắn với phát triển du lịch tạo thêm công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người lao động ở nông thôn.

Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, một số làng nghề có doanh thu cao như: làng nghề điêu khắc mỹ nghệ Sơn Đồng đạt trên 1.000 tỷ đồng; làng nghề bánh kẹo dệt kim La Phù đạt trên 1.300 tỷ đồng; làng nghề chế biến nông sản thực phẩm Minh Khai đạt trên 1.000 tỷ đồng; làng nghề cơ khí nông cụ Phùng Xá đạt 1.200 tỷ đồng; làng nghề đồ mộc - may thôn Hữu Bằng đạt gần 1.000 tỷ đồng; làng nghề truyền thống mỹ nghệ Thiết Úng đạt 1.100 tỷ đồng…

Trên địa bàn TP hiện có 18 khu, điểm du lịch gắn với làng nghề. Một số làng nghề, hàng năm đón hàng triệu lượt khách trong và ngoài nước đến tham quan, trải nghiệm và mua sắm, một số làng nghề đã và đang đầu tư hạ tầng đáp ứng yêu cầu phát triển du lịch như làng nghề gốm sứ Bát Tràng (huyện Gia Lâm), dệt lụa Vạn Phúc (quận Hà Đông), sinh vật cảnh xã Hồng Vân (huyện Thường Tín)…

Theo GS.TS Từ Thị Loan - Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam, trước đây, Hà Nội từng nổi tiếng với 36 phố nghề và nhiều làng nghề ở các vùng ngoại ô, số lượng làng nghề lại càng tăng lên sau khi mở rộng địa giới hành chính năm 2008. Đa số các làng nghề đều tăng trưởng cả về doanh thu, giá trị sản xuất và xuất khẩu qua các năm. Tuy nhiên, các nghề và làng nghề phát triển một cách tự phát, manh mún. Nhiều sản phẩm thiếu sự độc đáo, chưa thể hiện rõ bản sắc văn hóa, mẫu mã chưa thực sự bắt mắt. Đặc biệt là thiếu sự liên kết giữa các vùng sản xuất, cơ sở sản xuất, các ngành nghề và làng nghề với nhau; chưa có sự gắn kết, phối hợp chặt chẽ giữa làm nghề và phát triển du lịch làng nghề và tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng gia tăng.

“Để tạo được bước đột phá, phải có những bước đi kiên quyết, đảm bảo một hành lang pháp lý thuận lợi, một môi trường kinh doanh thông thoáng, phát huy những mặt tích cực, giảm thiểu những mặt hạn chế trong thời gian qua” – GS.TS Từ Thị Loan chia sẻ.

Do đó, các chuyên gia nhận định rằng, dự thảo Nghị quyết của HĐND TP Hà Nội về khu phát triển thương mại và văn hóa (thực hiện khoản 8, Điều 21 Luật Thủ đô 2024) sẽ tạo đòn bẩy quan trọng cho việc làng nghề, phố nghề phát triển mạnh mẽ.

Chủ tịch UBND xã Hồng Hà, huyện Đan Phượng Nguyễn Mạnh Hà chia sẻ, nếu Nghị quyết của HĐND TP Hà Nội về khu phát triển thương mại và văn hóa được áp dụng sẽ tạo điều kiện cho địa phương tập trung xây dựng làng nghề theo hướng bài bản, quy mô hơn và nâng cao chất lượng sản phẩm làng nghề. Địa phương cũng gắn phát triển nghề diều với nâng cao chất lượng các thiết chế văn hóa, hướng tới tạo được nguồn thu kinh tế từ nghề làm diều, phát triển công nghiệp văn hóa. “Cùng với đó, xã Hồng Hà sẽ xây dựng, hình thành hệ sinh thái gắn nghề làm diều, lễ hội truyền thống với các di tích lịch sử văn hóa, sản phẩm OCOP… tạo thành điểm đến du lịch hấp dẫn du khách” – ông Nguyễn Mạnh Hà cho biết.

Đặc biệt, dự thảo Nghị quyết quy định rõ, các khoản thu được sử dụng để bảo đảm chi trả cho việc quản lý, vận hành khu phát triển thương mại và văn hóa; cải tạo, chỉnh trang, bảo vệ cảnh quan và di sản văn hóa vật thể trong khu phát triển thương mại và văn hóa. Đồng thời chi trả cho công tác bảo vệ môi trường, giữ gìn an ninh, trật tự trong khu phát triển thương mại và văn hóa; bù đắp cho các hộ gia đình bị ảnh hưởng trực tiếp do hoạt động của khu phát triển thương mại và văn hóa. Ngoài ra xây dựng, lắp đặt các các công trình mỹ thuật, công trình văn hóa phục vụ cho đời sống văn hóa của người dân, hoạt động của khu phát triển thương mại và văn hóa. Đây là vấn đề được các chuyên gia đánh giá rất cao, giúp nâng cao niềm tin của người dân và doanh nghiệp và đảm bảo sự phát triển bền vững của mô hình thương mại, văn hóa trong dài hạn.

Trích dẫn

Trích dẫn 1

Với tư cách là Thủ đô của đất nước, Hà Nội có sứ mệnh rất cao cả và rõ ràng về xây dựng mô hình, kiểu mẫu phát triển kinh tế đi đôi với phát triển văn hóa, kết hợp yếu tố truyền thống dân tộc với yếu tố hiện đại quốc tế, để vừa phát triển Thủ đô, vừa làm động lực phát triển của cả nước và hội nhập quốc tế. Hà Nội nên và cần là nơi đi đầu trong xây dựng văn hóa kinh doanh mẫu mực của cơ chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam, trước hết là đề cao chữ “Tín” trong kinh doanh.

PGS.TS Bùi Tất Thắng - nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển

Thiên Tú