Phát triển năng lượng hạt nhân tại các nước EU

Phápdẫn đầuthếgiớivề pháttriểnnănglượng hạtnhân

Pháp hiện là quốc gia dẫn đầu thế giới về tỷ trọng của các nhà máy điện hạt nhân trong sản xuất điện quốc gia. Theo Cơ quan Năng lượng nguyên tử thế giới (IAEA), tỷ trọng điện được tạo ra từ các nhà máy điện hạt nhân ở Pháp tính đến tháng 12/2023 là 65%.

Trong cuộc bầu cử Tổng thống năm 2017, chủ đề năng lượng đã giúp ông Emmanuel Macron xây dựng hình ảnh một ứng cử viên vừa tiến bộ, vừa “thân thiện với môi trường”. Chương trình nghị sự về năng lượng của ứng cử viên này bao gồm cam kết giảm tỷ lệ năng lượng hạt nhân trong nước từ 75% xuống 50% vào năm 2025. Nhưng sang năm 2022, sau đại dịch Covid-19, ông Macron đã vạch ra chính sách năng lượng mới cho đất nước.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron phát biểu tại một nhà máy ở Belfort, miền Đông nước Pháp, ngày 10/2/2022. (Nguồn: ER)

Phát biểu tại thành phố Belfort, ông chủ Điện Elysee đã trình bày kế hoạch phát triển năng lượng hạt nhân của Pháp trong 30 năm tới, trong đó dự kiến xây dựng 6 lò phản ứng hạt nhân mới loại EPR2 trong giai đoạn từ 2035 đến 2045 và 8 lò phản ứng EPR bổ sung - trong giai đoạn từ 2045 đến 2065.

Trong bài phát biểu, Tổng thống Pháp cũng chỉ đạo các công ty và cơ quan có liên quan nghiên cứu khả năng kéo dài tuổi thọ sử dụng của các lò phản ứng hiện có lên hơn 50 năm. Ông nêu những lý do chính khiến nước này thay đổi chính sách năng lượng theo hướng phát triển năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình nhằm độc lập về năng lượng với các nhà cung cấp năng lượng nước ngoài, giảm giá điện, tạo việc làm mới và trung hòa carbon, đáp ứng tốt nhu cầu điện của toàn nước Pháp dự kiến tăng 35% vào năm 2050.

Nhà lãnh đạo Pháp đưa ra lộ trình phát triển năng lượng mới của đất nước với tuyên bố “Trong 30 năm, kế hoạch khởi động lại hạt nhân sẽ đưa Pháp trở thành quốc gia lớn đầu tiên trên thế giới loại bỏ hoàn toàn nhiên liệu hóa thạch, cũng như tăng cường sự độc lập về năng lượng công nghiệp của chúng ta phù hợp với các yêu cầu về khí hậu”.

Bỉ hoãn đóng cửa các lò phản ứng hạt nhân trong 10 năm

Bỉ có hai nhà máy điện hạt nhân với công suất ròng là 5.761 megawatt. Mức tiêu thụ điện của đất nước đã tăng chậm kể từ năm 1990 và năm 2016, điện hạt nhân đã cung cấp 51,3% tương đương 41 TWh mỗi năm cho lượng điện của bang. Nhà máy điện hạt nhân thương mại đầu tiên của đất nước "trái tim châu Âu" bắt đầu hoạt động vào năm 1974.

Đáng chú ý là vào năm 1913, quặng uranium được phát hiện ở Katanga tại Congo, thuộc địa của Bỉ trước đây. Vì vậy, vào giữa thế kỷ XX, Bỉ đã trở thành một trong số ít quốc gia có trữ lượng uranium đáng kể. Ngay cả trước Thế chiến II, Mỹ đã thể hiện sự quan tâm đến trữ lượng uranium của thuộc địa Bỉ. Trong những năm 1940-1950, Bỉ, thông qua thuộc địa của mình, là một trong những nhà cung cấp uranium chính cho Mỹ.

Những mối quan hệ thương mại này dẫn đến việc Bỉ được trao quyền tiếp cận công nghệ hạt nhân cho mục đích dân sự. Kết quả là vào năm 1952, một trung tâm đào tạo nghiên cứu hạt nhân ở Mol đã được thành lập. Lò phản ứng BR1 đầu tiên bắt đầu được xây dựng vào năm 1956.

Nhà máy hạt nhân Doel, Bỉ. (Nguồn: VRT)

Nhà máy điện hạt nhân đầu tiên Doel 1 được đưa vào hoạt động năm 1974. Trong 10 năm tiếp theo, 6 lò phản ứng nữa được kết nối với lưới điện. Tuy nhiên, Bỉ đã quyết định từ bỏ hoàn toàn năng lượng hạt nhân vào năm 2025. Mặc dù vậy, vào tháng 3/2022, Bỉ lại thông qua một quyết định trì hoãn việc đóng cửa hai lò phản ứng thêm 10 năm nữa.

Cố vấn của Học viện Ngoại giao Brussels, thành viên Hiệp hội Luật sư Bỉ Jean Brabander lưu ý rằng có nhiều ý kiến khác nhau liên quan đến phát triển năng lượng hạt nhân ở châu Âu. Chẳng hạn, Pháp đang tích cực thúc đẩy phát triển các nhà máy điện hạt nhân, nhưng Đức lại quyết định “đóng băng” chúng.

Ông Jean Brabander cũng có những đánh giá khác nhau về triển vọng của các nhà máy điện hạt nhân. Theo ông, một ngày nào đó các nhà máy điện hạt nhân sẽ phải ngừng hoạt động và điều này sẽ gây tốn kém rất nhiều thời gian và tiền bạc. Nhưng mặt khác, đây là “năng lượng sạch”, không có khí thải độc hại.

Bên cạnh bài toán về chi phí năng lượng của nhà máy điện hạt nhân, việc Bỉ là một trong những quốc gia đầu tiên trên thế giới xây dựng nhà máy điện hạt nhân mang lại cho nước này kinh nghiệm không chỉ trong vận hành mà còn trong việc xử lý hiệu quả chất thải hạt nhân. "Ngày nay, việc sở hữu hai nhà máy điện hạt nhân giúp Bỉ đáp ứng nhu cầu năng lượng”, ông Jean Brabander khẳng định.

Czech có kinh nghiệm tốt trong vận hành nhà máy điện hạt nhân

CH Czech có 6 lò phản ứng hạt nhân, tạo ra khoảng 1/3 lượng điện năng. Lò phản ứng hạt nhân thương mại đầu tiên được đưa vào hoạt động vào năm 1985. Chính sách của chính phủ Czech quy định tăng đáng kể công suất hạt nhân vào năm 2040.

Nhà máy hạt nhân Dukovany, Czech. (Nguồn: CEZ)

Chuyên gia năng lượng hạt nhân Tomas Zdechovsky tin rằng, năng lượng hạt nhân là giải pháp tốt nhất cho một quốc gia như Czech. Theo ông, Czech có kinh nghiệm tốt trong việc vận hành nhà máy điện hạt nhân với hai nhà máy là Dukovany và Temelin. Công nghệ áp dụng tại hai nhà máy này là những công nghệ sạch và lượng điện sản xuất từ hai nhà máy có thể xuất khẩu sang các nước láng giềng như Áo hoặc Đức.

Chuyên gia Tomas Zdechovsky cũng nói về tầm quan trọng của việc tổ chức trưng cầu dân ý. Theo ông, tất cả các cuộc trưng cầu dân ý đều là dấu hiệu tích cực của các quốc gia dân chủ. Nhân dân có quyền bầu cử, nhân dân có quyền quyết định. Nếu một cuộc trưng cầu dân ý được tổ chức ở Czech về vấn đề năng lượng hạt nhân, ông tin chắc chắn rằng hơn 2/3 người Czech sẽ ủng hộ năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình.

Hungary đầu tư xây dựng nhà máy điện hạt nhân mới

Hungary có 4 lò phản ứng hạt nhân, tạo ra khoảng một nửa lượng điện của đất nước. Lò phản ứng hạt nhân thương mại đầu tiên được đưa vào hoạt động vào năm 1982. Năm 1956, Ủy ban Năng lượng nguyên tử quốc gia Hungary được thành lập và vào năm 1959, lò phản ứng nghiên cứu đầu tiên của nước này đã đạt tới mức tới hạn. Năm 1966, một thỏa thuận được ký kết giữa Hungary và Liên Xô về việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân và vào năm 1967, tại khu vực Paks cách Budapest 100 km về phía Nam, đã được chọn xây dựng một nhà máy điện hạt nhân công suất 880 megawatt.

Việc xây dựng 2 tổ máy đầu tiên bắt đầu vào năm 1974 và hai tổ máy tiếp theo được xây dựng vào năm 1979. Bốn lò phản ứng VVER-440 (model V-213) được đưa vào vận hành từ năm 1982 đến năm 1987. Nhà máy điện Paks ở Hungary do MVM Paks Nuclear Power Plant Ltd, một công ty con của công ty nhà nước Hungary Electrical Ltd (Magyar Villamos Művek, MVM) sở hữu và vận hành.

Nhà máy điện hạt nhân Paks thuộc sở hữu của MVM. (Nguồn: BNE)

Hiện nay, Quốc hội Hungary bày tỏ sự ủng hộ hoàn toàn đối với việc xây dựng hai lò phản ứng điện mới và một hợp đồng xây dựng đã được ký kết.

Chuyên gia năng lượng hạt nhân người Hungary Andros Laszlo lưu ý rằng, nhà máy điện hạt nhân ở thành phố Paks hiện sản xuất khoảng 50% tổng năng lượng ở Hungary, là một phần không thể thiếu trong hệ thống năng lượng của Hungary trong 40 năm qua.

Ở Hungary, năng lượng hạt nhân không phải là vấn đề nhạy cảm về mặt chính trị. Đảng Fidesch ủng hộ việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân tiếp theo. Tất nhiên, có những nhóm thiểu số trong Đảng Xanh phản đối năng lượng hạt nhân.

Mới đây, Hungary đã quyết định đầu tư xây dựng các nhà máy điện hạt nhân mới để thay thế nhà máy cũ. Ông Andros Laszlo tin rằng phần lớn người dân Hungary ủng hộ việc xây dựng một nhà máy điện hạt nhân mới. Về tổ chức trưng cầu dân ý toàn quốc về xây dựng nhà máy điện hạt nhân, theo ông sự ủng hộ của người dân đối với các dự án lớn là vấn đề quan trọng đối với bất kỳ khu vực nào của đất nước Hungary.

Phan Hải