Phát triển kinh tế biển theo hướng xanh và bền vững

Sự tăng tốc của các trung tâm kinh tế ven biển

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, giai đoạn 2020-2025 ghi nhận sự trỗi dậy rõ rệt của các trung tâm kinh tế ven biển, nơi hội tụ các hoạt động công nghiệp, cảng biển, logistics, du lịch và dịch vụ biển hiện đại. Đây không chỉ là sự mở rộng về quy mô mà là bước chuyển quan trọng về chất trong mô hình phát triển kinh tế biển.

Hải Phòng-thành phố biển có tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) bình quân là 11,39%/năm trong giai đoạn 2020-2024, nổi bật ở hệ thống cảng cửa ngõ quốc tế, công nghiệp ven biển và logistics biển. Quảng Ninh đạt mức tăng trưởng kinh tế bình quân là 10,4%/năm giai đoạn 2021-2025, được thúc đẩy bởi du lịch biển, đảo phục hồi mạnh mẽ cùng sự hoàn thiện các khu kinh tế ven biển và hạ tầng cảng, đô thị biển quy mô lớn.

Các địa phương ven biển miền Trung như Thanh Hóa, Đà Nẵng, Khánh Hòa và khu vực Đông Nam Bộ như Bà Rịa-Vũng Tàu (TP Hồ Chí Minh) tiếp tục duy trì mức tăng trưởng cao hơn bình quân chung cả nước, tạo nên mạng lưới các cực tăng trưởng biển ngày càng rõ nét.

Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng nhấn mạnh: Chính sự hình thành các cực tăng trưởng ven biển đã tạo ra hiệu ứng lan tỏa, thúc đẩy dịch chuyển cơ cấu kinh tế, gắn kết chuỗi giá trị biển, đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên, hạ tầng và không gian biển.

Khu vực ven biển TP Đà Nẵng vừa có giá trị khai thác thủy sản, vừa có tiềm năng rất lớn trong phát triển du lịch. Ảnh: NGUYỄN TRÌNH

Các ngành kinh tế biển tăng trưởng theo hướng xanh và bền vững

Trong cơ cấu kinh tế biển, thủy sản tiếp tục là ngành trụ cột, song đã có bước chuyển quan trọng từ khai thác sang nuôi trồng và quản lý có trách nhiệm. Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hệ thống giám sát tàu cá, kiểm soát sản lượng và truy xuất nguồn gốc được hoàn thiện đồng bộ hơn trong những năm qua, góp phần giảm khai thác quá mức, bảo vệ nguồn lợi biển và đáp ứng các tiêu chuẩn ngày càng khắt khe của thị trường quốc tế.

Nuôi biển công nghiệp được xác định là dư địa phát triển lớn trong bối cảnh diện tích nuôi trồng thủy sản trên đất liền ngày càng thu hẹp. Việt Nam hiện có hơn 3.260km đường bờ biển, hơn 4.000 đảo lớn nhỏ, nhiều vùng biển có độ sâu, dòng chảy và điều kiện che chắn thuận lợi cho phát triển nuôi biển quy mô công nghiệp. Các mô hình nuôi biển công nghệ cao, nuôi xa bờ, kết hợp kinh tế tuần hoàn đang từng bước hình thành, mở ra hướng phát triển mới cho ngành thủy sản.

PGS, TS Nguyễn Hữu Dũng, Chủ tịch Hiệp hội Nuôi biển Việt Nam khẳng định: “Kinh tế tuần hoàn không chỉ là một lựa chọn mà là con đường tất yếu để ngành thủy sản Việt Nam phát triển bền vững, hội nhập sâu và bảo đảm các cam kết quốc tế về tăng trưởng xanh và giảm phát thải”. Đây cũng là định hướng xuyên suốt được Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh trong các báo cáo giai đoạn đến năm 2025.

Ở lĩnh vực vận tải và dịch vụ biển, vận tải biển tiếp tục giữ vai trò xương sống của kinh tế biển quốc gia. Theo số liệu tổng hợp của cơ quan chức năng, tổng sản lượng hàng hóa vận tải biển đạt 368,6 nghìn tỷ tấn năm 2022, tăng 2,3 lần so với năm 2011, phản ánh sự mở rộng mạnh mẽ của thương mại hàng hải và logistics biển trong những năm qua, tạo nền tảng quan trọng cho tăng trưởng kinh tế ven biển đến năm 2025 và các năm tiếp theo.

Đáng chú ý, năng lượng biển, đặc biệt là điện gió ngoài khơi được đánh giá là lĩnh vực có tiềm năng tạo đột phá chiến lược. Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, Việt Nam thuộc nhóm quốc gia có tiềm năng điện gió ngoài khơi lớn ở châu Á-Thái Bình Dương. Dù nhiều dự án mới đang ở giai đoạn quy hoạch, khảo sát, song sự quan tâm ngày càng lớn của các nhà đầu tư trong và ngoài nước cho thấy điện gió ngoài khơi sẽ trở thành động lực tăng trưởng xanh quan trọng trong giai đoạn đến năm 2025 và xa hơn.

Quản trị biển dựa trên khoa học, nền tảng cho phát triển dài hạn

Một điểm nhấn có ý nghĩa nền tảng trong phát triển kinh tế biển những năm qua là sự chuyển biến mạnh mẽ trong tư duy và mô hình quản trị biển. Theo đồng chí Trần Đức Thắng, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hệ thống quan trắc môi trường biển được củng cố và mở rộng theo hướng hiện đại hơn; nhiều thông số môi trường biển quan trọng được theo dõi định kỳ với tần suất cao hơn, độ tin cậy tốt hơn, phục vụ hiệu quả cho quy hoạch không gian biển, dự báo thủy, hải văn và kiểm soát rủi ro môi trường. Cùng với đó, công tác bảo tồn biển cũng đạt những kết quả bước đầu đáng ghi nhận. Đến nay, diện tích các khu bảo tồn biển của Việt Nam đạt khoảng 174.748ha, tương đương khoảng 0,175% diện tích vùng biển. Một số mô hình bảo tồn có sự tham gia của cộng đồng địa phương đã chứng minh hiệu quả trong gìn giữ hệ sinh thái, đồng thời cải thiện sinh kế cho người dân vùng biển.

GS, TS Bùi Thị Minh Hồng, Giám đốc Quản lý giáo dục, Trường Đại học VinUni, cho rằng, phát triển kinh tế biển cần đặt trong mối quan hệ hữu cơ với bảo tồn thiên nhiên, sinh kế cộng đồng và ổn định dài hạn của môi trường biển. Đây chính là tiền đề cốt lõi để Việt Nam tiến tới mô hình quản trị biển hiện đại, cạnh tranh và thích ứng tốt hơn trước những biến động toàn cầu.

Có thể khẳng định, những kết quả đạt được trong giai đoạn 2020-2025 cho thấy kinh tế biển Việt Nam đang chuyển rõ từ tư duy khai thác sang phát triển dựa trên khoa học, công nghệ và bền vững.