Phát triển kinh tế biển phải gắn với bảo vệ đại dương

Biển đã thực sự trở thành một lực kéo mới cho tăng trưởng kinh tế.

Chia sẻ với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy về Chiến lược phát triển kinh tế biển, ông Nguyễn Đức Toàn, Cục trưởng Cục Biển và Hải đảo Việt Nam, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, nhấn mạnh: "Sau sáp nhập còn 34 tỉnh thành, dự kiến sẽ có 21 tỉnh, thành phố giáp biển. Như vậy, tỉ lệ địa phương giáp biển tăng lên từ 28/63 (44%) lên 21/34 (gần 62%), cho thấy định hướng tái cấu trúc không gian phát triển quốc gia theo trục biển. Biển đã thực sự trở thành một lực kéo mới cho tăng trưởng kinh tế".

Sắp tới, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tổ chức Tuần lễ Biển và Hải đảo Việt Nam 2025. Xin ông cho biết đôi nét về chương trình này?

Tuần lễ Biển và Hải đảo Việt Nam 2025 đánh dấu bước chuyển mạnh mẽ về nhận thức và hành động, lần đầu tiên gắn liền với nhiều nghị quyết lớn của Trung ương, thể hiện rõ vai trò của biển như một động lực phát triển kinh tế bền vững. Với định hướng phát triển kinh tế biển gắn với bảo vệ đại dương, chủ đề năm nay: “Công nghệ xanh cho đại dương bền vững” không chỉ là khẩu hiệu tuyên truyền, mà là lời hiệu triệu hành động, kết nối và huy động các nguồn lực trong nước và quốc tế để giải quyết thách thức liên quan đến tài nguyên, môi trường và đa dạng sinh học biển.

Bên cạnh đó, sự kiện năm nay cũng nằm trong lộ trình thực hiện Nghị quyết 57, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đặt đổi mới sáng tạo và công nghệ vào trung tâm phát triển kinh tế biển xanh. Đây là lời nhắc nhở rằng, trong khi phát triển là nhu cầu tất yếu thì bảo vệ đại dương là yêu cầu bắt buộc, vì đại dương chính là mắt xích cuối cùng tiếp nhận mọi hoạt động của con người.

Cục trưởng Cục Biển và Hải đảo Việt Nam Nguyễn Đức Toàn: Biển đã thực sự trở thành một lực kéo mới cho tăng trưởng kinh tế.

Tuần lễ Biển và Hải đảo Việt Nam 2025 sẽ chính thức được phát động tại tỉnh Quảng Bình, với chuỗi sự kiện trọng tâm diễn ra vào ngày 6/6, mang chủ đề “Công nghệ xanh cho đại dương bền vững”. Sự kiện do Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp cùng các địa phương và bộ, ngành liên quan tổ chức, nhằm hưởng ứng Ngày Đại dương Thế giới.

Chương trình bao gồm ba hoạt động chính: hội thảo chuyên đề, tham quan thực địa và lễ mít tinh quốc gia. Trong đó, hội thảo với chủ đề “Thể chế, quy hoạch - Cơ hội cho phát triển kinh tế biển xanh” quy tụ nhiều chuyên gia, nhà hoạch định chính sách, doanh nghiệp và tổ chức quốc tế. Tại đây, các đại biểu sẽ tập trung thảo luận thể chế, quy hoạch và đầu tư cho các ngành kinh tế biển mới, tiêu biểu như điện gió ngoài khơi.

Cùng với đó là hội thảo “Ứng dụng AI trong báo chí, truyền thông, văn hóa môi trường biển và phát triển du lịch biển”, sẽ trình bày nhiều bài tham luận về ứng dụng AI trong truyền thông bảo vệ môi trường biển, giảm thiểu rác thải nhựa.

Tuần lễ Biển và Hải đảo Việt Nam 2025 còn có hội chợ triển lãm sản phẩm kinh tế biển và cuộc thi ảnh “Báo chí với biển và hải đảo Việt Nam”, góp phần lan tỏa thông điệp bảo vệ đại dương đến cộng đồng, đặc biệt nhấn mạnh biến nhận thức thành hành động cụ thể trong đời sống thường nhật, như phân loại rác, giảm sử dụng nhựa một lần, tiết giảm khai thác ven bờ và tái tạo nguồn lợi thủy sản.

Phát triển kinh tế biển, nhưng làm thế nào để giữ những tác động đến biển nằm trong tầm kiểm soát, thưa ông?

Hiện nay, Quy hoạch không gian biển, Quy hoạch quản lý tổng hợp vùng bờ đã được phê duyệt. Đây là những định hướng cách tiếp cận tổng thể, với những giải pháp trọng tâm trọng điểm để làm sao giải quyết những mâu thuẫn, chồng chéo giữa phát triển kinh tế và bảo tồn, bảo vệ đại dương.

Trong đó, 4 đột phá là phát triển hạ tầng logistic xanh; phát triển du lịch bền vững; phát triển kinh tế biển xanh bền vững; và năng lượng xanh từ biển. Quy hoạch không gian biển được Quốc hội thông qua đã tạo ra không gian tổng thể. Việc hợp nhất các tỉnh cũng tạo ra không gian rộng hơn, hệ sinh thái rộng mở, định hình hành lang sinh học để tiếp cận tổng thể kinh nghiệm của các nước trên thế giới.

Khi xây dựng các quy hoạch không gian biển, quy hoạch vùng bờ hay quy hoạch nguồn lợi thủy sản, cơ quan chức năng đều phải tiến hành đánh giá hiện trạng hệ sinh thái, môi trường biển Việt Nam; xác định các tiềm năng, thế mạnh để có thể đưa ra quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp thực hiện quy hoạch. Để chứng minh hệ sinh thái suy giảm cần xác định rõ căn cứ để có thể so sánh và có dẫn chứng cụ thể. Thực tế, khi đã có tác động vào biển, kể cả kinh tế biến xanh thì thiên nhiên tại khu vực đó đều sẽ bị ảnh hưởng.

Vấn đề là làm sao để các tác động vẫn nằm trong tầm kiểm soát, để có thể hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, bảo vệ hệ sinh thái. Đó là nguyên tắc cơ bản trong tất cả các chiến lược, đề án, quy hoạch. Việc quản lý được các hoạt động khai thác trái phép nguồn lợi từ biển vẫn luôn là vấn đề mà cơ quan quản lý quan tâm, sẽ tiếp tục có giải pháp. Và phải nhìn nhận, đây không phải là chuyện ngày một ngày hai có thể thành công.

Để phát triển kinh tế thủy sản biển bền vững, xin ông cho biết đâu là những giải pháp trọng tâm?

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tham mưu Chính phủ ban hành các quy hoạch bảo vệ khai thác nguồn lợi thủy sản, định hướng rõ 27 khu bảo tồn biển, 149 khu vực ở vùng biển, và 119 khu vực nội địa được khoanh vùng, bảo vệ khu vực tập trung sinh sản của các loài thủy sản, khu vực thủy sản còn non tập trung sinh sống.

Đối với khai thác thủy sản, phấn đấu tổng số tàu cá tối đa khoảng 83.600 chiếc để giảm khai thác. Về nuôi trồng thủy sản ứng dụng công nghệ xanh được cho là đột phá để bán tín chỉ carbon. Lĩnh vực thủy sản đang tập trung chỉ đạo nuôi trồng rong biển, phục hồi hệ sinh thái.

Ngoài ra, còn Đề án mở rộng, thành lập mới các khu bảo tồn biển, khu bảo vệ nguồn lợi thủy sản, phục hồi các hệ sinh thái biển đến năm 2030, để đảm bảo diện tích các khu bảo tồn biển, ven biển đạt 6% diện tích tự nhiên vùng biển Việt Nam. Quy hoạch không gian biển với 4 đột phá và 5 nhiệm vụ tích hợp đồng bộ các quy hoạch của các lĩnh vực khác nhau. Đó là những điều quan trọng để định hướng lĩnh vực thủy sản, đặc biệt là phục hồi hệ sinh thái.

Các cơ quan chức năng của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đặc biệt là Cục Thủy sản và Kiểm ngư cũng đã xây dựng chương trình có định hướng xã hội hóa trong công tác phục hồi. Đây là khâu đột phá để công tác bảo tồn có sự tham gia của doanh nghiệp, trong bối cảnh tinh giản bộ máy, tiết kiệm chi phí.

Chu Khôi