Phát triển cây ăn quả chủ lực theo hướng bền vững

Bưởi được xác định là cây ăn quả chủ lực của Thái Nguyên nhưng vẫn luôn trong tình trạng được mùa, mất giá. Vì thế, việc định hướng, quy hoạch về vùng trồng, quy trình sản xuất và giống cây... là rất cần thiết.

Tập trung vào cây ăn quả có thế mạnh

Ông Nguyễn Tá, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt vào Bảo vệ thực vật tỉnh, cho biết: Thời gian qua, tỉnh đã phát triển tập trung vào những loại cây ăn quả có thế mạnh, đặc sản, chủ lực của tỉnh như na, nhãn và bưởi.

Để đẩy mạnh phát triển cây ăn quả chủ lực, việc sử dụng giống mới có năng suất, chất lượng cao phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu của Thái Nguyên đã được tính đến. Đến nay, có đến 70 đến 80% diện tích trồng các loại cây ăn quả của tỉnh là sử dụng giống mới, nhất là với diện tích trồng cây ăn quả chủ lực.

Bà Đinh Thị Phàn, xóm Trúc Mai, xã Lâu Thượng (Võ Nhai): Gia đình tôi đã chuyển đổi trồng mới gần 200 gốc na dai được hơn 2 năm. Từ thực tế, tôi thấy, để phát triển cây ăn quả bền vững, cho thu nhập ổn định thì việc lựa chọn giống cây rất quan trọng. Đơn cử như gia đình tôi, nhờ sử dụng loại giống có chất lượng nên đến nay, na đã bắt đầu cho thu hoạch.

Không chỉ thực hiện chuyển dịch cơ cấu giống cây ăn quả, người dân còn ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất (ứng dụng công nghệ quản lý nước, tưới nước bằng hệ thống tưới tiết kiệm; ứng dụng quy trình sản xuất cây ăn quả an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP…). Qua đó, góp phần nâng diện tích một số loại cây ăn quả có giá trị kinh tế lên cao hơn (bưởi, na, thanh long, mít, ổi, đu đủ,…). Riêng năm 2024, toàn tỉnh đã trồng mới được 510ha cây ăn quả chủ lực (200ha na, 150ha bưởi, 160ha nhãn).

Đặc biệt, tỉnh đã xây dựng được một số vùng cây ăn quả sản xuất tập trung, đầu tư ứng dụng chế phẩm sinh học trong phòng trừ sâu bệnh, bao quả, thụ phấn bổ sung. Đồng thời, ứng dụng công nghệ tưới phun mưa, tưới xoay đối với một số loại cây ăn quả (bưởi, nhãn, cam, na) nâng cao chất lượng, mẫu mã và giá trị sản phẩm quả, có giá trị kinh tế cao, có thị trường tiêu thụ với tổng diện tích trên dưới 2.000ha. Một số địa phương đã xây dựng được các vùng trồng na, nhãn, bưởi có giá trị kinh tế cao như: Vùng na, bưởi của huyện Võ Nhai (khoảng 550ha); vùng sản xuất nhãn của TP. Phổ Yên và huyện Đại Từ (khoảng 500ha); vùng sản xuất bưởi huyện Đại Từ (khoảng 480ha).

Nhằm nâng cao chất lượng, giá trị của sản phẩm, người dân Thái Nguyên đã đẩy mạnh sản xuất, thâm canh cây ăn quả tiêu chuẩn an toàn, GAP, hữu cơ; áp dụng tiến bộ kỹ thuật canh tác rải vụ (na rải vụ tại huyện Võ Nhai)... Nhờ đó, trên địa bàn tỉnh đã có hàng nghìn héc-ta cây ăn quả sản xuất theo các quy trình an toàn.

Đơn cử tại huyện Đại Từ, hiện có trên 1.800ha cây ăn quả, trong đó diện tích cây ăn quả chủ lực có khoảng 568ha (215ha nhãn, 353ha bưởi). Diện tích cây ăn quả chủ lực tại các vùng sản xuất tập trung đã được cấp Giấy chứng nhận sản xuất an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ là hơn 137ha, chiếm 24,2% diện tích sản xuất tập trung.

Hướng đến sản xuất quy mô lớn

Có thể khẳng định, cây ăn quả mang lại nguồn thu nhập rất lớn cho nhiều hộ nông dân Thái Nguyên. Minh chứng rõ nét nhất là tại vùng na Võ Nhai, hiện có gần 700ha, trong đó có xấp xỉ 200ha đã được cấp chứng nhận VietGAP, mỗi năm cho thu khoảng 6.000 tấn quả, doanh thu ước đạt trên dưới 80 tỷ đồng. Từ trồng na, nhiều hộ dân đã trở thành triệu phú. Bà Đinh Thị Phàn, ở xóm Trúc Mai, xã Lâu Thượng, khẳng định: Gia đình tôi xây được nhà, có cuộc sống sung túc như hôm nay là nhờ vào cây na.

Người dân xóm Trúc Mai, xã Lâu Thượng (Võ Nhai), tập trung phát triển cây na là cây ăn quả chủ lực. Hiện, bà con đang đốn cây để chuẩn bị đón lứa quả năm 2025.

Dù vậy không thể phủ định, trên cả nước nói chung, tại Thái Nguyên nói riêng, cây ăn quả, nhất là các loại chủ lực vẫn chưa chuyển đổi từ sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, sang sản xuất hàng hóa quy mô lớn và mở rộng thị trường tiêu thụ trên phạm vi cả nước. Theo đó, việc áp dụng thâm canh cây ăn quả tại các vùng trồng tập trung được cấp giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn hữu cơ, VietGAP vẫn còn khá ít ỏi.

Đặc biệt, việc tìm đầu ra ổn định cho các loại quả chủ lực vẫn đang là khâu yếu. Tại Thái Nguyên, tình trạng được mùa, mất giá vẫn diễn ra. Mùa bưởi diễn năm 2023 và 2024, do được mùa, giá bán thấp, người nông dân thu không đủ chi… Do đó, điệp khúc “chặt - trồng, trồng - chặt” vẫn đang tái diễn ảnh hưởng không nhỏ đến việc phát triển các loại cây ăn quả chủ lực của Thái Nguyên.

Để giải quyết những khó khăn nêu trên, cùng với việc làm tốt công tác quy hoạch, chúng ta nên định hướng để người dân sản xuất đảm bảo đạt tiêu chuẩn an toàn, theo hướng hàng hóa quy mô lớn, có ký kết bao tiêu sản phẩm với các doanh nghiệp trong, ngoài tỉnh. Bên cạnh đó, người dân cũng rất cần được tỉnh tiếp tục có sự hỗ trợ về cơ chế, chính sách, vốn, khoa học - công nghệ. Đặc biệt là kỹ năng sản xuất, kiến thức thị trường về cây ăn quả; xây dựng mã vùng trồng, truy xuất nguồn gốc. Bên cạnh đó, việc đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại, giúp người tiêu dùng có đủ thông tin về sản phẩm cây ăn quả cũng rất cần được quan tâm…

Tùng Lâm