Phát huy vai trò của cộng tác viên y tế trong công tác tư vấn cai thuốc lá tại cộng đồng

Thuốc lá từ lâu đã là “kẻ thù” số một của sức khỏe chúng ta. Không chỉ là nguyên nhân hàng đầu gây ra hàng loạt bệnh tật nguy hiểm và gây tử vong sớm, mà tại Việt Nam, con số tử vong liên quan đến thuốc lá mỗi năm đã chạm mốc hơn 103.000 người. Đáng lo ngại hơn, sự xuất hiện ồ ạt của “thuốc lá thế hệ mới” như: thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang len lỏi vào đời sống, đặc biệt là giới trẻ, tạo ra những thách thức không nhỏ cho công tác phòng, chống.

Cán bộ Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đồng Tháp báo cáo nội dung chương trình tập huấn

Trong nỗ lực giảm thiểu tác hại thuốc lá, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đồng Tháp tích cực triển khai nhiều hoạt động thiết thực tại cộng đồng. Một trong những hoạt động là tăng cường năng lực cho lực lượng cộng tác viên y tế - những người gần dân, hiểu dân và có khả năng tác động sâu rộng đến thay đổi hành vi sức khỏe.

Năm 2025, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đồng Tháp phối hợp cùng Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) tổ chức các lớp tập huấn “Tư vấn cai nghiện thuốc lá trong cộng đồng năm 2025” dành cho đội ngũ cộng tác viên y tế các xã, phường. Lớp tập huấn đã cung cấp kiến thức nền tảng và kỹ năng thực hành cần thiết giúp cộng tác viên tự tin triển khai công tác tư vấn và hỗ trợ cai thuốc tại địa phương.

Nội dung tập huấn tập trung vào những vấn đề thiết thực về tác hại thuốc lá truyền thống lẫn thế hệ mới, đồng thời thực hành kỹ năng tư vấn sử dụng các mô hình hiệu quả 5A (Hỏi - Khuyên - Đánh giá - Hỗ trợ - Sắp xếp) và phỏng vấn tạo động lực. Từ những kiến thức này, cộng tác viên có thể hỗ trợ người hút thuốc xây dựng kế hoạch từ bỏ thuốc lá phù hợp, đồng hành cùng họ vượt qua khó khăn và ngăn ngừa tái hút thuốc.

Cộng tác viên y tế là cầu nối giữa y tế và người dân. Họ có thể truyền tải thông điệp một cách gần gũi, dễ hiểu, phù hợp với đặc điểm từng nhóm đối tượng. Thông qua các buổi họp dân, thăm hộ gia đình, trò chuyện trực tiếp, cộng tác viên y tế phổ biến kiến thức về tác hại toàn diện của thuốc lá (bao gồm: thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng), lợi ích của việc bỏ thuốc. Chính họ là người góp phần định hình nhận thức và thúc đẩy hành vi tích cực ngay từ trong từng hộ dân.

Cộng tác viên y tế thực hành tư vấn cai nghiện thuốc lá trong cộng đồng tại một lớp tập huấn

Cộng tác viên y tế giữ vai trò chủ động trong việc tiếp cận, đánh giá mức độ hút thuốc, mức độ sẵn sàng cai thuốc và nhu cầu hỗ trợ của từng người. Họ thực hiện tư vấn ban đầu, từ đó giúp người hút thuốc nhận ra lý do cần bỏ thuốc và xây dựng kế hoạch bỏ thuốc phù hợp với hoàn cảnh cá nhân.

Không chỉ dừng lại ở tư vấn ban đầu, cộng tác viên còn đồng hành xuyên suốt cùng người cai thuốc. Họ động viên, hỗ trợ vượt qua các rào cản tâm lý và thể chất, đồng thời giới thiệu người dân đến các nguồn lực hỗ trợ chuyên sâu hơn như: các tổng đài tư vấn cai thuốc lá miễn phí, nhóm hỗ trợ tại cộng đồng hoặc cơ sở y tế có dịch vụ chuyên sâu. Chính sự kiên trì theo sát của cộng tác viên là yếu tố then chốt giúp giảm tỷ lệ tái nghiện và duy trì kết quả lâu dài.

Nâng cao năng lực cho cộng tác viên y tế chính là hoạt động đầu tư cho tuyến đầu trong phòng, chống tác hại của thuốc lá. Vai trò của họ tuy thầm lặng nhưng vô cùng quan trọng, góp phần xây dựng một cộng đồng khỏe mạnh, văn minh - vì một tương lai không khói thuốc.

QUỐC HOÀNG