Phát hiện một loài thực vật dị dưỡng không có diệp lục tại Khu Bảo tồn Thiên nhiên Xuân Liên

Mới đây, qua khảo sát tính đa dạng sinh học (ĐDSH) tại Khu bảo tồn Thiên nhiên (BTTN) Xuân Liên, Đoàn nghiên cứu hỗn hợp Việt - Nga (thuộc Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga và Trường Đại học Tổng hợp Moscow, Liên bang Nga) đã phát hiện và ghi nhận một loài thực vật mới (Thismia papillata) tại khu vực rừng nguyên sinh có độ cao 800m so với mực nước biển tại bản Vịn, xã Bát Mọt. Đây là loài thực vật không có diệp lục duy nhất được phát hiện ở Khu BTTN Xuân Liên đến thời điểm hiện tại.

Loài thực vật dị dưỡng Thismia papillata được phát hiện tại Khu BTTN Xuân Liên.

Theo các nhà khoa học, Thismia papillata ở Khu BTTN Xuân Liên thuộc chi tiết mi (Thismia), họ tiết mi (Thismiaceae). Đây là loài thực vật thân thảo rất nhỏ, sống dị dưỡng cộng sinh với nấm, thân hơi mọng, rễ dạng sợi, sống trên cạn và ưa ẩm vừa phải. Cành (khi nở hoa) dài khoảng 1mm, mang một bông hoa duy nhất ở đầu cuối được bao quanh bởi 3 lá bắc. Lá nhỏ, mọc so le hay mọc đối, bị suy thoái thành dạng vảy hình tam giác hoặc hình trứng, nhẵn, dài 2mm và không có diệp lục. Lá bắc rời có màu trắng nhạt, hình trứng ngược, dài 4,0 - 4,9mm, nhẵn, bám chặt vào đế hoa. Hoa lưỡng tính, màu trắng nhạt, dài khoảng 13mm, hình chén ngược hơi nghiêng, mặt ngoài có các nốt nhú nổi rõ, ở giữa uốn cong khoảng 900. Các nhụy hoa liên kết lại thành 1 ống uốn cong hình chiếc ủng, noãn dưới gồm nhiều ô. Hoa nở vào tháng 10 hằng năm. Loài này có đặc điểm khác biệt nhất so với các loài khác trong chi Thismia là hình thái các phần phụ của bao hoa bên ngoài và bên trong. Các bao hoa bên trong hợp nhất thành dạng mũ, các phần phụ của các bao hoa bên ngoài dài 15mm, các phần phụ của các bao hoa bên trong dài 9mm.

Cho đến nay, các nhà khoa học đã xác định được 109 loài thuộc chi tiết mi trên toàn thế giới, hầu hết các loài phân bố từ vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới châu Á, đến vùng ôn đới Australia và châu Mỹ. Tại Việt Nam, các nhà khoa học cũng đã xác định được 6 loài thuộc chi tiết mi. Điều đặc biệt, cả 6 loài này đều phân bố từ Quảng Trị trở vào. Loài T. papillata tại Khu BTTN Xuân Liên chỉ phát hiện một mẫu duy nhất, được ghi nhận lần đầu tiên có phân bố ở vĩ độ cao nhất trên lãnh thổ nước ta.

Ông Phạm Anh Tám, Giám đốc Khu BTTN Xuân Liên, cho biết: Thời gian gần đây, các nhà khoa học cũng đã ghi nhận nhiều loài động thực vật mới tại Khu BTTN Xuân Liên, trong đó nhiều loài có giá trị cần được bảo tồn. Phát hiện mới loài thực vật dị dưỡng không có diệp lục này tiếp tục bổ sung minh chứng cho thấy, đây là một trong những khu bảo tồn có giá trị đa dạng sinh học quý giá của Việt Nam cũng như khu vực Đông Nam Á. Do vậy, cần tiếp tục có những nghiên cứu, đánh giá đầy đủ hơn để phát huy giá trị đa dạng sinh học, sinh thái và môi trường tại Khu BTTN Xuân Liên.

Khắc Công