Phát hiện hố đen có thể di chuyển và 'sống lại' sau thời gian ngủ yên

Ành minh họa một hố đen đang "ăn" vật chất với tốc độ nhanh, đồng thời phát ra những luồng khí mạnh mẽ. Ảnh: Reuters

Phát hiện này đến từ quan sát đầu tiên về một hố đen siêu lớn xé toạc một ngôi sao ở vị trí xa trung tâm thiên hà - tạo ra tín hiệu sóng vô tuyến sáng bất thường và tiến triển nhanh. Phát hiện mới này đặt ra nghi vấn đối với các giả định lâu nay về vị trí tồn tại và hành vi của các hố đen.

Tiến sĩ Itai Sfaradi từ Đại học California (UC), Berkeley, tác giả chính của nghiên cứu, cho biết: "Đây thực sự là điều phi thường. Chưa bao giờ chúng tôi quan sát được một tín hiệu vô tuyến sáng đến vậy từ một hố đen phá hủy một ngôi sao bên ngoài trung tâm thiên hà - và thay đổi nhanh đến thế. Phát hiện này làm thay đổi cách chúng ta nghĩ về hố đen và hành vi của chúng".

Nghiên cứu - được công bố trên tạp chí khoa học The Astrophysical Journal Letters, do Tiến sĩ Sfaradi và Giáo sư Raffaella Margutti (cùng thuộc UC Berkeley) dẫn đầu, với sự hợp tác từ các nhà nghiên cứu quốc tế, bao gồm cả Giáo sư Assaf Horesh của Đại học Hebrew Jerusalem.

Hiện tượng được đặt tên “AT 2024tvd” xảy ra cách trung tâm thiên hà chủ của nó khoảng 2.600 năm ánh sáng.

Dữ liệu từ các kính thiên văn vô tuyến hàng đầu - bao gồm Very Large Array (New Mexico), ALMA (Chile), Allen Telescope Array (California), Submillimeter Array (Hawaii) và AMI-LA (Vương quốc Anh) - ghi nhận hai đợt sóng vô tuyến bùng phát tách biệt, phát triển nhanh hơn bất kỳ sự kiện "gián đoạn thủy triều" (tidal disruption event) nào từng được biết đến.

Dữ liệu cho thấy hố đen đã phóng ra những luồng vật chất mạnh mẽ vài tháng sau khi phá hủy ngôi sao, hé lộ khả năng các hố đen có thể "thức tỉnh" theo từng đợt sau thời gian dài tưởng như bất động.
Những phát hiện này mang ý nghĩa quan trọng trong việc hiểu rõ hơn quá trình tiến hóa thiên hà và cơ chế hoạt động của hố đen. Điều này đặt ra khả năng rằng nhiều thiên hà có thể đang chứa các hố đen siêu lớn "lang thang" hoặc bị đẩy ra khỏi trung tâm, và quá trình chúng phóng vật chất ra ngoài có thể phức tạp và diễn ra muộn hơn so với giả định trước đây.

Theo Tiến sĩ Sfaradi, phát hiện này mở ra cánh cửa mới để khám phá cách hố đen tương tác với môi trường xung quanh. Ông nói: "Nó cho thấy vũ trụ biến động hơn chúng ta từng nghĩ - và rằng chúng ta có thể đã đánh giá thấp vị trí và cách những 'quái vật vũ trụ' này hoạt động".

Thanh Bình (P/v TTXVN tại Israel)